Η σχετικά μακρόχρονη εμπειρία μου στον ασφαλιστικό χώρο με οδήγησε στην πεποίθηση πως η ελληνική ασφαλιστική αγορά βρίσκεται τουλάχιστον εικοσιπέντε (25) χρόνια πίσω από την αντίστοιχη των χωρών του βασικού πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Όταν το 1992 ξεκίνησα τη νέα επαγγελματική καριέρα, αυτή τη φορά στον ασφαλιστικό χώρο, είχα τη τύχη να εργασθώ ίσως στην παλαιότερη και μια από τις μεγαλύτερες ασφαλιστικές Εταιρείες της Γαλλίας. Στα πλαίσια της 6μηνης εκπαίδευσής μου είχε γίνει απολύτως κατανοητό πως τα διάφορα ασφαλιστικά προϊόντα προωθούνται στους Καταναλωτές μέσω οργανωμένων Ασφαλιστικών Πρακτορείων που ανήκουν αποκλειστικά σε Ασφαλιστικές Εταιρείες και μέσω Γραφείων ανεξάρτητων Μεσιτών Ασφαλίσεων (“Courtiers en Assurances” στη Γαλλική, “Insurance Brokers” στην Αγγλική), τα οποία είναι, κατά κανόνα, οργανωμένες επιχειρήσεις που εστιάζουν κυρίως σε ασφαλιστικά προϊόντα για Επαγγελματίες και Επιχειρήσεις. Μου γνωστοποιήθηκε επίσης πως κινητήριος μοχλός του συστήματος είναι οι χιλιάδες πιστοποιημένοι και εκπαιδευμένοι Παραγωγοί Ασφαλίσεων (οι δικοί μας Ασφαλιστικοί Σύμβουλοι), οι οποίοι προωθούν ασφαλιστικές καλύψεις κατά βάση σε Καταναλωτές – Φυσικά Πρόσωπα, αποκλειστικά για λογαριασμό Πρακτορείων Ασφαλίσεων και των αντίστοιχων Ασφαλιστικών Εταιρειών. Παράλληλα, ένα σχετικά μικρότερο μέρος του δυναμικού αυτών των Παραγωγών Ασφαλίσεων συνεργάζεται, σε αποκλειστική βάση, με Μεσίτες Ασφαλίσεων προωθώντας ασφαλιστικά προϊόντα επιχειρηματικών κινδύνων.

Σημειώνεται πως το παραπάνω λογικό μοντέλο ασφαλιστικής διαμεσολάβησης ισχύει παρόμοια στην παραδοσιακή ασφαλιστική αγορά της Μεγ. Βρετανίας αλλά και στις ώριμες ασφαλιστικές αγορές της Ευρώπης. Ήταν αυτό που θέλησε να επιβάλει η πρώτη Ευρωπαϊκή Οδηγία Ασφαλιστικής Διαμεσολάβησης (Insurance Mediation Directive - IMD),  ενιαία σε όλες τις χώρες μέλη της ΕΕ. 

Τα νέο “πνεύμα” της Οδηγίας IDD

Η νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία IDD που θα ισχύσει και στη χώρα μας από τον Οκτώβριο του 2018, εισάγει μια νέα πιο προχωρημένη διάσταση στην έννοια “Προστασία Καταναλωτή”, που ίσως ελάχιστοι αντιλαμβάνονται επί της ουσίας. Ειδικότερα, δεν εστιάζει απλά στη μέχρι τώρα γενική απαίτηση για παροχή “κατάλληλων” υπηρεσιών αλλά εισάγει την έννοια της παροχής “επαρκώς κατανοητών” υπηρεσιών. Προς τούτο,

-    επιβάλλει αυστηρούς κανόνες διαφάνειας σε ότι αφορά στην παρουσίαση και διανομή των διαφόρων ασφαλιστικών προϊόντων,
-    επιδιώκει την αναβάθμιση των ασφαλιστικών υπηρεσιών καθορίζοντας υψηλά επαγγελματικά πρότυπα στους επαγγελματίες του κλάδου.

Είναι προφανές πως σε μια τέτοια προοπτική, η έννοια της Επαγγελματικής Ευθύνης του Ασφαλιστικού Διαμεσολαβητή αναβαθμίζεται και οι απαιτήσεις ποιότητας και οργάνωσης του επαγγέλματος επίσης.   

Η εγχώρια πρακτική Ασφαλιστικής Διαμεσολάβησης

Η νέα Οδηγία Διανομής Ασφαλιστικών Προϊόντων (Insurance Distribution Directive – IDD), όπως και η προ 15ετίας αρχική Οδηγία για την Ασφαλιστική Διαμεσολάβηση (IMD) είναι Οδηγία “ελάχιστης υποχρεωτικής εναρμόνισης”, επιτρέποντας ωστόσο στα κράτη-μέλη της ΕΕ τη δυνατότητα να θεσπίσουν αυστηρότερες απαιτήσεις. Δυστυχώς, στη χώρα μας, στο όνομα της “προσαρμογής” στην εθνική νομοθεσία γίνονται στρεβλώσεις που αντικειμενικά διαφέρουν ή απομακρύνουν από το πνεύμα του Ευρωπαίου Νομοθέτη. Οι σχετικές επεμβάσεις συχνά έχουν ως στόχο την ικανοποίηση μικροπολιτικών ή συντεχνιακών συμφερόντων. 

Σε ότι αφορά στο Σύστημα Ασφαλιστικής Διαμεσολάβησης, αυτό λειτούργησε και συνεχίζει να λειτουργεί “χαοτικά” θα έλεγε κανείς,  αφού  δεν υπάρχουν σαφείς τυποποιημένοι διαχωρισμοί στα θέματα συμβάσεων των Ασφαλιστικών Εταιρειών με τις πολλές και διάφορες κατηγορίες Ασφαλιστικών Διαμεσολαβητών (Ασφαλιστικός Πράκτορας,  Μεσίτης Ασφαλίσεων, Ασφαλιστικός Σύμβουλος, Συντονιστής Ασφαλιστικών Συμβούλων, Συνδεδεμένος Ασφαλιστικός Διαμεσολαβητής και Υπάλληλος Ασφαλιστικής Επιχείρησης).

Ένα σοβαρό θέμα που σύμφωνα με το νόμο αφορά όλες τις  παραπάνω κατηγορίες ασφαλιστικών διαμεσολαβητών είναι η υποχρεωτική Ασφάλιση Επαγγελματικής Ευθύνης για τυχόν λάθη ή παραλείψεις που μπορεί να ζημιώσουν τον εκάστοτε Ασφαλισμένο Καταναλωτή. Πριν από 14 περίπου χρόνια που το θέμα απασχολούσε την αγορά, επικαλούμενος την εξειδικευμένη εμπειρία μου σε αυτό, είχα εκφράσει την πεποίθηση πως το μέτρο αυτό θα λειτουργήσει καταλυτικά στην εξυγίανση του συστήματος. Ωστόσο, και εδώ, με δεδομένη τη “θολούρα” στα θέματα επαγγελματικής ευθύνης όλων των προαναφερθέντων Ασφαλιστικών Διαμεσολαβητών, η αγορά λειτούργησε με δικούς της κανόνες που κατέστησαν τελικά το συγκεκριμένο μέτρο ένα “φτηνό τυπικό χαρτί για το Επαγγελματικό Επιμελητήριο”. Παράλληλα, η άγνοια των Ασφαλισμένων Καταναλωτών σε συνδυασμό με την έλλειψη επαρκούς σχετικής ενημέρωσης των δικηγόρων πάνω στο θέμα, δεν έδωσαν κάποιο σοβαρό ερέθισμα για την ανάδειξη της ουσίας του όλου θέματος.  

Συντονιστής Ασφαλιστικών Πρακτόρων (;)

Διαφαίνεται πως το σχετικό κείμενο του νόμου για προσαρμογή της Οδηγίας είναι ήδη έτοιμο και πρόκειται να τεθεί σε τυπική διαβούλευση πριν την τελική ψήφισή του. Μάλιστα, σε πρόσφατη σχετική συνάντηση επαγγελματικών φορέων ανακοινώθηκε πως προωθούνται οι παρακάτω κατηγορίες Διαμεσολαβούντων: Πράκτορας Ασφαλίσεων, Μεσίτης Ασφαλίσεων και Συντονιστής Ασφαλιστικών Πρακτόρων. Το “παράδοξο” μιας τέτοιας προοπτικής είναι, κατά την άποψή μου, η καθιέρωση του Συντονιστή Ασφαλιστικών Πρακτόρων ως επιπλέον φορέα ασφαλιστικής διαμεσολάβησης αντί του Συμβούλου Ασφαλίσεων.

Ο Συντονιστής, δημιούργημα του εγχώριου ασφαλιστικού συστήματος, ορίζεται ως το “Φυσικό ή Νομικό Πρόσωπο που ασκεί τη δραστηριότητά του μέσω ομάδας Ασφαλιστικών Συμβούλων / Πρακτόρων που επιλέγει, προτείνει και επιβλέπει”. Όπως και ο τίτλος του υποδηλώνει, σύμφωνα με την πρακτική εμπειρία στη χώρα μας, είναι Επαγγελματίας με ειδικά προσόντα / εμπειρία και παραπέμπει σε παροχή υπηρεσιών διαχείρισης (management) Ασφαλιστικών Πρακτόρων για λογαριασμό οργανωμένου Ασφαλιστικού Πρακτορείου / Ασφαλιστικής Εταιρείας. Κατά συνέπεια, δεν έχει κάποια σαφή επαγγελματική ευθύνη έναντι Ασφαλισμένου Καταναλωτή όπως ο Πράκτορας ή ο Μεσίτης Ασφαλίσεων.

Εξορθολογισμός του συστήματος

Ο θεσμός της Ιδιωτικής Ασφάλισης είναι μια καταξιωμένη και από τη φύση της διεθνοποιημένη διαδικασία. Ακολουθεί θεμελιώδεις κανόνες τους οποίους θα πρέπει να προσεγγίσουμε και να εμπεδώσουμε, αν πράγματι θέλουμε αναβάθμιση - ανάπτυξη της ασφαλιστικής αγοράς.

Εκφράζεται η άποψη πως μετά από τόσα χρόνια “πειραματισμών” είναι καιρός πλέον να υπάρξει προσαρμογή στο κλασικό μοντέλο ασφαλιστικής διαμεσολάβησης των προηγμένων χωρών της ΕΕ, που περιλαμβάνει τους:

- Πράκτορες Ασφαλίσεων οι οποίοι προτείνουν ασφαλιστικά προϊόντα στο όνομα και για λογαριασμό  συγκεκριμένης Ασφαλιστικής Εταιρείας και λειτουργούν ως εκπρόσωποί της ή και κάποιας άλλης εταιρείας για προϊόντα που δεν διαθέτει ή δεν είναι ανταγωνιστικά μεταξύ τους.
- Μεσίτες Ασφαλίσεων οι οποίοι λειτουργούν χωρίς εξάρτηση από Ασφαλιστικές Εταιρείες και προτείνουν κατάλληλα ασφαλιστικά προϊόντα για τις ανάγκες του Ασφαλισμένου.

Αναγκαίο συστατικό του παραγωγικού μηχανισμού στο συγκεκριμένο βασικό δίπολο ασφαλιστικής διαμεσολάβησης Πράκτορα  και Μεσίτη Ασφαλίσεων είναι οι πολλαπλάσιοι στον αριθμό Ασφαλιστικοί Σύμβουλοι (Φυσικά Πρόσωπα / μικρά Ασφαλιστικά Γραφεία), οι οποίοι είναι κατάλληλα πιστοποιημένοι και βάσει σύμβασης αποκλειστικής συνεργασίας λειτουργούν συνήθως για λογαριασμό κάποιου οργανωμένου Πρακτορείου Ασφαλίσεων ή κάποιου Γραφείου / Εταιρείας Μεσίτη Ασφαλίσεων.

Όπως και σε κάθε παραγωγικό κλάδο της οικονομίας, ο κλάδος της Ιδιωτικής Ασφάλισης χρειάζεται εκσυγχρονισμό σύμφωνα με τα ισχύοντα δοκιμασμένα ευρωπαϊκά πρότυπα. Στη βάση αυτή, ένα ορθολογικό νομοθετικό πλαίσιο γύρω από την ασφαλιστική διαμεσολάβηση, είναι βέβαιο πως θα συμβάλει στη σταδιακή εξυγίανση της ασφαλιστικής αγοράς προς όφελος όχι μόνο των Ασφαλισμένων - Καταναλωτών αλλά και των  ίδιων των Ασφαλιστικών Εταιρειών και των Ασφαλιστικών Διαμεσολαβητών που θα ενστερνισθούν τις αλλαγές και θα αναζητήσουν το συμφέρον τους στις επερχόμενες εξελίξεις, αναβαθμίζοντας το επίπεδο των υπηρεσιών τους.

Την επιθυμητή ανάπτυξη της ασφαλιστικής συνείδησης στη χώρα μας δεν θα την κάνουν απλά και μόνο οι λίγες Ασφαλιστικές Εταιρείες οι οποίες είναι πολλές, για τα ελληνικά δεδομένα και που υπό το βάρος των απαιτήσεων συμμόρφωσης με το σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας τους  (Solvency II, Κανονισμός GDPR, Οδηγία IDD)  αναγκαστικά θα λιγοστέψουν. Την ανάπτυξη θα πρέπει να την αναμένομαι, κυρίως, από τους χιλιάδες Ασφαλιστικούς Διαμεσολαβητές οι οποίοι αφουγκράζονται καλύτεραι, από κοντά τις ανάγκες και τα προβλήματα των Καταναλωτών. Φαίνονται πολλοί αλλά αντικειμενικά θα πρέπει να γίνουν περισσότεροι, καλύτερα ενημερωμένοι και ποιοτικότεροι.

Όσον αφορά στην ασφαλιστική διαμεσολάβηση, η ουσία του θέματος δεν εντοπίζεται στους 200 - 300 Μεσίτες ή στους 2-3.000 Πράκτορες, αλλά στον μεγαλύτερο αριθμό των 10-15.000 Ασφαλιστικών Συμβούλων. Δυστυχώς, οι επαγγελματίες αυτής της κατηγορίας παραμένουν στη χώρα μας, ίσως σκοπίμως, μια “ρευστή – εύπλαστη” μάζα ώστε να διευκολύνεται η εκμετάλλευσή τους από ένα  ασφαλιστικό “κατεστημένο”, το οποίο λειτουργεί σαν “τροχοπέδη” στην ανάπτυξη της ασφαλιστικής συνείδησης στη χώρα μας, συντηρώντας την έλλειψη ουσιαστικής επιμόρφωσης και σωστής καθοδήγησης των Ασφαλιστικών Συμβούλων για παροχή ασφαλιστικών υπηρεσιών ποιότητας στους Καταναλωτές (Φυσικά Πρόσωπα και Επιχειρήσεις).  Το ασφαλιστικό “κατεστημένο”, επηρεαζόμενο από ή και συνεργαζόμενο με το πολιτικό “κατεστημένο” με τα γνωστά αδιέξοδά του, μοιραία αποτέλεσε και δυστυχώς συνεχίζει να αποτελεί τμήμα της ευρύτερης πολιτικής – κοινωνικής και οικονομικής “μιζέριας” της χώρας μας.

Όλοι οι Ασφαλιστικοί Διαμεσολαβητές που τιμούν το επάγγελμα αντιμετωπίζοντάς το σαν μόνιμη παραγωγική απασχόληση και οι οποίοι πιστεύουν πως ο ασφαλιστικός κλάδος έχει σημαντικό μέλλον στη χώρα μας, θα πρέπει να καταλάβουν πως το βασικό μήνυμα των σύγχρονων εξελίξεων όπως εκφράζονται και από τη νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία IDD, είναι εκσυγχρονισμός και πραγματική μεταρρύθμιση της ασφαλιστικής αγοράς. 

Στη σύγχρονη εποχή της παγκοσμιοποιημένης αγοράς, των ευρωπαϊκών - οικουμενικών προτύπων, της κοινωνίας της πληροφορίας και της ελεύθερης επικοινωνίας (internet, social media), θα πρέπει να εγκαταλειφθούν οι εγχώριες παρωχημένες πρακτικές με “στρογγυλέματα” ή προσαρμογές σε μικροσυμφέροντα. Πρέπει να προσεγγιστούν και αντιγραφούν με σωστό τρόπο, οι θεμελιώδεις αρχές και οι δοκιμασμένες λύσεις της ώριμης ευρωπαϊκής αγοράς. Και, στη βάση αυτή, η νέα Οδηγία IDD δίνει μια ευκαιρία για πραγματική μεταρρύθμιση με στόχο την ανάπτυξη της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς. 

Από Γιώργο ΚΟΥΤΙΝΑ, Εμπειρογνώμονα Ασφαλίσεων, Διευθύνοντα Σύμβουλο της ΚΟΥΤΙΝΑΣ ΑΕ - Insurance Brokers, Ανταποκριτές Lloyd's (www.gkoutinas.gr, info@gkoutinas.gr)