Νέες αυξημένες υποχρεώσεις για όλους τους φορείς της ασφαλιστικής αγοράς, ασφαλιστικές εταιρίες και διανομείς προκύπτουν από το νέο νόμο για την διανομή ασφαλιστικών προϊόντων (ΝΟΜΟΣ 4583/2018, ΦΕΚ Α' 212), σύμφωνα με μια αναλυτική περιγραφή των υποχρεώσεων αυτών από την έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος.

Παράλληλα η έκθεση προσφέρει μια αναλυτική «εικόνα της στιγμής» για την ελληνική ασφαλιστική αγορά κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι:

• η μεγάλη συγκέντρωση εργασιών στον κλάδο ζωής σε λίγες εταιρίες. Οι πέντε πρώτες ελέγχουν το 80% της συνολικής παραγωγής.
• και η συνεχής βελτίωση της ποιότητας των κεφαλαίων των εταιριών.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί η αναφορά της ΤτΕ σε ελληνικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις που επεκτάθηκαν στο εξωτερικό με καθεστώς ΕΠΥ.

Διαβάστε αναλυτικά την Επισκόπηση της Αγοράς Ιδιωτικής Ασφάλισης που περιέχεται στην Ετήσια Έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2018:

Η ασφαλιστική αγορά κατά το 2018 επέδειξε σταθερότητα ως προς τα βασικά της χρηματοοικονομικά μεγέθη και την κεφαλαιακή επάρκειά της. Συνεχίστηκαν οι προσπάθειες εξορθολογισμού του κόστους των νοσοκομειακών ασφαλιστικών προγραμμάτων και επανακαθορισμού, σε αρκετές περιπτώσεις, της συνολικής προϊοντικής στρατηγικής με στροφή προς ασφαλίσεις ζωής που συνδέονται με επενδύσεις και προϊόντα προστασίας όπως πρόσκαιρες ασφαλίσεις θανάτου και ασφαλίσεις ανικανότητας. Περαιτέρω, η υποχρέωση παράδοσης στον υποψήφιο επενδυτή του εντύπου βασικών πληροφοριών για τα επενδυτικά προϊόντα που βασίζονται σε ασφάλιση ενισχύει τη διαφάνεια προς τους καταναλωτές (βλ. Πλαίσιο VII.1), ενώ με το ν. 4583/2018, που ενσωμάτωσε την Οδηγία 2016/97/ΕΕ, επέρχονται αλλαγές στη δραστηριότητα διανομής των ασφαλιστικών προϊόντων (βλ. Πλαίσιο VII.2).

1. ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΑΓΟΡΑΣ (στο κεφάλαιο αυτό έχουν ληφθεί υπόψη στοιχεία και πληροφορίες που υποβλήθηκαν έως τις 31.1.2019)

Σύμφωνα με στοιχεία για τις 30.9.2018, στην ελληνική αγορά ιδιωτικής ασφάλισης δραστηριοποιούνται 39 ασφαλιστικές επιχειρήσεις (εξαιρουμένων των αλληλασφαλιστικών συνεταιρισμών του πρώτου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 7 του ν. 4364/2016. Κατά την ημερομηνία δημοσίευσης του παρόντος λειτουργεί μία λιγότερη, δηλαδή 38, κατόπιν της ανάκλησης της άδειας λειτουργίας της “Ελληνικαί Ναυτιλιακαί Ασφαλίσεις κατά Κινδύνων Πολέμου Α.Ε.” λόγω αλλαγής σκοπού), έναντι 42 στις 31.12.2017 (η μείωση του αριθμού των ασφαλιστικών επιχειρήσεων κατά 3 εντός του 2018 οφείλεται στην ανάκληση της άδειας λειτουργίας των Ergo Α.Α.Ε. Ζωής και Αγροτική Α.Α.Ε., λόγω συγχώνευσης με την Ergo Α.Α.Ε., και στην ανάκληση της άδειας λειτουργίας της ΑΙΓΑΙΟΝ Α.Α.Ε.Π), οι οποίες κατηγοριοποιούνται βάσει της άδειας λειτουργίας και των ασφαλιστικών τους εργασιών ως εξής:

• 2 επιχειρήσεις ασφαλίσεων ζωής
• 20 επιχειρήσεις ασφαλίσεων κατά ζημιών
• 17 επιχειρήσεις που ασκούν ταυτόχρονα δραστηριότητες ασφαλίσεων ζωής και κατά ζημιών (συμπεριλαμβάνονται επιχειρήσεις που, εκ των ασφαλίσεων κατά ζημιών, ασκούν αποκλειστικά αυτές των κλάδων “Ατυχήματα” και “Ασθένειες”).

Εκ των 39 ασφαλιστικών επιχειρήσεων, 36 επιχειρήσεις υπόκεινται στις διατάξεις της Φερεγγυότητας ΙΙ, ενώ 3 (κατά την ημερομηνία δημοσίευσης του παρόντος οι εξαιρούμενες λόγω μεγέθους είναι μία λιγότερη, δηλαδή 2) εξαιρούνται λόγω μεγέθους από την εφαρμογή πλήθους απαιτήσεων που αφορούν και τους τρεις βασικούς πυλώνες της (η Τράπεζα της Ελλάδος, βάσει της αρχής της αναλογικότητας, έχει επιτρέψει σε 3 ασφαλιστικές επιχειρήσεις που πληρούσαν τα απαιτούμενα κριτήρια μεγέθους και εργασιών να εξαιρεθούν από ορισμένες διατάξεις της Φερεγγυότητας II σχετικά με τις απαιτήσεις για τη φερεγγυότητα, το σύστημα διακυβέρνησης και τη δημοσιοποίηση εκθέσεων και αναφορών). Οι τέσσερις ασφαλιστικές επιχειρήσεις που έχουν λάβει έγκριση να εφαρμόζουν τα μεταβατικά μέτρα του ν. 4364/2016 υποχρεούνται να γνωστοποιούν την επίπτωση από τη χρήση των μέτρων αυτών στην Έκθεση Φερεγγυότητας και Χρηματοοικονομικής Κατάστασης (SFCR), την οποία δημοσιεύουν σύμφωνα με το άρθρο 38 του ν. 4364/2016. Εκ των 36 ασφαλιστικών επιχειρήσεων που υπόκεινται στις διατάξεις της Φερεγγυότητας II, οι 13 ανήκουν σε ασφαλιστικούς ομίλους με έδρα στο εξωτερικό και 5 σε ασφαλιστικούς ομίλους με έδρα στην Ελλάδα. Επίσης, 5 ασφαλιστικές επιχειρήσεις με έδρα στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται σε λοιπές χώρες της ΕΕ με καθεστώς ελεύθερης παροχής υπηρεσιών.

Δραστηριότητα στην Ελλάδα ασκούν και 228 ασφαλιστικές επιχειρήσεις με έδρα σε άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ (πηγή: EIOPA), με καθεστώς είτε ελεύθερης εγκατάστασης (υποκατάστημα) είτε ελεύθερης παροχής υπηρεσιών, οι οποίες εποπτεύονται, ως προς τη χρηματοοικονομική κατάστασή τους, από τις αρμόδιες εποπτικές αρχές των χωρών καταγωγής τους. Στα τέλη του 2017 η ετήσια παραγωγή τους (εγγεγραμμένα ασφάλιστρα) ανερχόταν σε 660 εκατ. ευρώ, ή ποσοστό 15% του συνόλου της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς.

Τα οικονομικά μεγέθη που εκτίθενται στη συνέχεια αφορούν μόνο την εγχώρια ασφαλιστική αγορά των 36 επιχειρήσεων που υπόκεινται στην κατά Φερεγγυότητα ΙΙ εποπτεία από την Τράπεζα της Ελλάδος.

Η εγχώρια ασφαλιστική αγορά χαρακτηρίζεται από σημαντική συγκέντρωση, ιδιαίτερα στις επιχειρήσεις που ασκούν εργασίες ασφαλίσεων ζωής και στις επιχειρήσεις που ασκούν ταυτοχρόνως ασφαλίσεις ζωής και κατά ζημιών, καθώς οι 5 μεγαλύτερες εξ αυτών κατέχουν το 80% της αγοράς, σε όρους τεχνικών προβλέψεων. Το μερίδιο αγοράς για τις 5 μεγαλύτερες ασφαλιστικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις ασφαλίσεις κατά ζημιών, σε όρους ακαθάριστων εγγεγραμμένων ασφαλίστρων, ανέρχεται σε 46%.

Η παραγωγή ακαθάριστων εγγεγραμμένων ασφαλίστρων στις ασφαλίσεις ζωής την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2018 ανήλθε σε 1,4 δισεκ. ευρώ, αυξημένη κατά 7% συγκριτικά με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους. Τα ακαθάριστα εγγεγραμμένα ασφάλιστρα των ασφαλίσεων ζωής που συνδέονται με επενδύσεις ανήλθαν σε 0,26 δισεκ. ευρώ, αποτελώντας ποσοστό 19% επί των συνολικών ακαθάριστων εγγεγραμμένων ασφαλίστρων δραστηριοτήτων ζωής, έναντι 20% την αντίστοιχη περίοδο του 2017.

Επίσης, τα ασφάλιστρα των δραστηριοτήτων ασφαλίσεων κατά ζημιών ανήλθαν την ίδια περίοδο σε 1,5 δισεκ. ευρώ, στα ίδια επίπεδα με την αντίστοιχη περίοδο του 2017, με το μεγαλύτερο μέρος αυτών να οφείλεται στις ασφαλίσεις αστικής ευθύνης χερσαίων οχημάτων (40%), ακολουθούμενες από τις ασφαλίσεις πυρός (21%).

Την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2018 οι επισυμβάσες αποζημιώσεις ανήλθαν σε ποσό 0,9 δισεκ. ευρώ και 0,5 δισεκ. ευρώ για τις δραστηριότητες ασφαλίσεων ζωής και κατά ζημιών αντίστοιχα.

Το σύνολο του ενεργητικού των εποπτευόμενων από την Τράπεζα της Ελλάδος ασφαλιστικών επιχειρήσεων διαμορφώθηκε σε 17 δισεκ. ευρώ στις 30.9.2018, αυξημένο κατά 3,6% συγκριτικά με τις 30.9.2017. Η ως άνω αύξηση του ενεργητικού προήλθε κυρίως από τις επιχειρήσεις που ασκούν εργασίες ασφαλίσεων ζωής και τις επιχειρήσεις που ασκούν ταυτοχρόνως ασφαλίσεις ζωής και κατά ζημιών (4,3%), ενώ στις επιχειρήσεις που ασκούν αποκλειστικά εργασίες ασφαλίσεων κατά ζημιών σημειώθηκε μείωση 1,8%.

Τα 7,6 δισεκ. ευρώ του ενεργητικού ήταν τοποθετημένα σε κρατικά ομόλογα (45%) και τα 2,3 δισεκ. ευρώ σε εταιρικά ομόλογα (13%). Επιπλέον, ποσό 2,4 δισεκ. ευρώ αφορούσε επενδύσεις για ασφαλίσεις τον επενδυτικό κίνδυνο των οποίων φέρουν οι ασφαλισμένοι (14%), εκ των οποίων 67% αμοιβαία κεφάλαια και 18% χρηματικά διαθέσιμα και καταθέσεις. Σημειώνεται ότι, σε σχέση με τις 30.9.2017, παρατηρήθηκε μείωση των επενδύσεων για ασφαλίσεις τον επενδυτικό κίνδυνο των οποίων φέρουν οι ασφαλισμένοι σε χρηματικά διαθέσιμα και αύξηση των τοποθετήσεων σε κρατικά ομόλογα.

Αντίστοιχα, οι συνολικές υποχρεώσεις ανήλθαν σε 13,7 δισεκ. ευρώ, με το σύνολο των τεχνικών προβλέψεων να διαμορφώνεται σε 12,5 δισεκ. ευρώ, εκ των οποίων 9,4 δισεκ. ευρώ αφορούσαν ασφαλίσεις ζωής και 3,1 δισεκ. ευρώ ασφαλίσεις κατά ζημιών. Εκ των τεχνικών προβλέψεων ζωής, το 26% αφορά ασφαλίσεις ζωής που συνδέονται με επενδύσεις.

Στις ασφαλίσεις κατά ζημιών, ο δείκτης ζημιών της αγοράς στις 30.9.2018 ανήλθε στο 42% των αντίστοιχων δεδουλευμένων ασφαλίστρων της ίδιας περιόδου και ο δείκτης εξόδων (διαχείρισης και προμηθειών) ανήλθε στο 55%. Ειδικότερα, στις ασφαλίσεις αστικής ευθύνης χερσαίων οχημάτων, ο δείκτης ζημιών της αγοράς ήταν 44% και ο δείκτης εξόδων (διαχείρισης και προμηθειών) 46%.

Από άποψη ποιότητας, τα επιλέξιμα κεφάλαια της ασφαλιστικής αγοράς σε ποσοστό 94% ταξινομούνται στην υψηλότερη κατηγορία ποιότητας (Κατηγορία 1). Στις 30.9.2018 η συνολική Κεφαλαιακή Απαίτηση Φερεγγυότητας (SCR) διαμορφώθηκε σε 1,8 δισεκ. ευρώ, με τα συνολικά επιλέξιμα ίδια κεφάλαια να ανέρχονται σε 3,1 δισεκ. ευρώ.

Η Ελάχιστη Κεφαλαιακή Απαίτηση (MCR) στο σύνολο της ασφαλιστικής αγοράς διαμορφώθηκε σε 0,7 δισεκ. ευρώ, με τα αντίστοιχα συνολικά επιλέξιμα ίδια κεφάλαια να ανέρχονται σε 3,0 δισεκ. ευρώ και με όλες τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις να διαθέτουν δείκτη κάλυψης σε επίπεδα σημαντικά υψηλότερα του 100%.

Από την ανάλυση της δομής της Κεφαλαιακής Απαίτησης Φερεγγυότητας προκύπτει ότι οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για τις επιχειρήσεις που ασκούν εργασίες ασφαλίσεων ζωής και τις επιχειρήσεις που ασκούν ταυτοχρόνως ασφαλίσεις ζωής και κατά ζημιών είναι ο κίνδυνος αγοράς και ο ασφαλιστικός κίνδυνος από τις ασφαλίσεις ζωής, με τα οφέλη από τη διαφοροποίηση των κινδύνων να είναι σημαντικά. Το προφίλ κινδύνου διαφοροποιείται για τις επιχειρήσεις που ασκούν αποκλειστικά εργασίες ασφαλίσεων κατά ζημιών, με μεγαλύτερο κίνδυνο τον ασφαλιστικό και αμέσως επόμενο τον κίνδυνο αγοράς. Η διαφοροποίηση των κινδύνων για αυτές τις επιχειρήσεις επιφέρει μείωση του συνολικού κινδύνου, με μικρότερη ωστόσο δυνατότητα ανάληψης ασυσχέτιστων ή/και αρνητικά συσχετιζόμενων κινδύνων.

Επιπρόσθετα, η Τράπεζα της Ελλάδος εποπτεύει και 3 ασφαλιστικούς ομίλους με μητρική επιχείρηση στην Ελλάδα (ένας όμιλος έχει μόνο εγχώριες δραστηριότητες, σε αντίθεση με τους άλλους δύο, οι οποίοι καταγράφουν εργασίες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό). Στους εν λόγω ομίλους περιλαμβάνονται 7 (ασφαλιστικές και μη) επιχειρήσεις με έδρα στην Ελλάδα και 5 με έδρα στην Κύπρο ή τη Ρουμανία. Το συνολικό ύψος της Κεφαλαιακής Απαίτησης Φερεγγυότητας (SCR) των ομίλων αυτών στις 30.9.2018 ανήλθε σε 0,6 δισεκ. ευρώ, ενώ τα επιλέξιμα ίδια κεφάλαιά τους διαμορφώθηκαν σε 1,1 δισεκ. ευρώ.

Εντός του 2018, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις συνέχισαν την προσπάθεια περιορισμού των μακροχρόνιων εγγυήσεων που παρέχουν στα ασφαλιστικά προϊόντα ζωής, με στόχο τη μείωση των συνολικών κεφαλαιακών απαιτήσεών τους. Η τάση αυτή συνδέεται σε πολλές των περιπτώσεων με επανακαθορισμό της συνολικής προϊοντικής στρατηγικής τους που περιλαμβάνει απομάκρυνση από παραδοσιακά μακροχρόνια προϊόντα ζωής, όπως π.χ. ισόβιες ασφαλίσεις και εγγυημένες συντάξεις, και επέκταση σε ασφαλίσεις ζωής που συνδέονται με επενδύσεις και σε προϊόντα προστασίας, όπως π.χ. πρόσκαιρες ασφαλίσεις θανάτου και ασφαλίσεις ανικανότητας. Επιπλέον, συνεχίστηκαν οι προσπάθειες εξορθολογισμού του κόστους των νοσοκομειακών ασφαλιστικών προγραμμάτων με τον ίδιο ρυθμό και συμπληρώθηκαν με τη διάθεση νέων ευέλικτων προϊόντων ασφάλισης υγείας που προσαρμόζονται στις ανάγκες του ασφαλισμένου. Στα νεότερα ασφαλιστικά προϊόντα υγείας δίνεται η δυνατότητα στον ασφαλισμένο να επιλέγει τις παροχές για τις οποίες επιθυμεί να λάβει κάλυψη, να συνδυάζει νοσοκομειακές με εξωνοσοκομειακές καλύψεις ή ακόμη και να επιλέγει τα νοσοκομεία τα οποία μπορεί να χρησιμοποιήσει. Με τις ενέργειες αυτές η ασφαλιστική αγορά επιδιώκει τη μείωση του κόστους ασφάλισης για τους ασφαλισμένους αλλά και τη διεύρυνση της πελατειακής  της βάσης, με σκοπό την ενίσχυση της κερδοφορίας μέσω της αύξησης όχι μόνο της ποσότητας αλλά και της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Τέλος, συνεχίστηκε η τάση προσαρμογής των παραδοσιακών προϊόντων ζωής που διαθέτουν οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις (ισόβιες ασφαλίσεις θανάτου, ασφαλίσεις επιβίωσης, συνταξιοδοτικά προγράμματα κ.ά.), ώστε να μην παρέχουν πλέον τη δυνατότητα στους νέους πελάτες τους να απολαμβάνουν θετικές αποδόσεις πέραν εκείνων που είναι εγγυημένες μέσω σύμβασης απόδοσης.

2. ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2016/97/ΕΕ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ 4583/2018 (ΦΕΚ Α' 212)

Με την ψήφιση του ν. 4583/2018 η Οδηγία 2016/97/ΕΕ για τη διανομή των ασφαλιστικών προϊόντων ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο. Η Οδηγία 2016/97/ΕΕ και οι κατ’ εξουσιοδότηση αυτής εκδοθέντες Κανο-νισμοί αποτελούν νομοθετική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την προστασία του καταναλωτή. Τα νομοθετήματα αυτά είναι σημαντικά εργαλεία για την ενίσχυση της διαφάνειας και της αξιοπιστίας των αγορών χρηματοπιστωτικών προϊόντων έναντι του Ευρωπαίου μικροεπενδυτή.

Η Οδηγία 2016/97/ΕΕ προβλέπει τις ελάχιστες επαγγελματικές προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για την έναρξη άσκησης της δραστηριότητας ασφαλιστικής διαμεσολάβησης στην Ελλάδα (ελάχιστες γνώσεις και ικανότητες, λευκό ποινικό μητρώο, υποχρεωτική κάλυψη της επαγγελματικής αστικής ευθύνης, εγγραφή σε ειδικό μητρώο κ.λπ.) και τις προϋποθέσεις δραστηριοποίησης των ασφαλιστικών διαμεσολαβητών σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ. Αντίστοιχες υποχρεώσεις προβλέπονται και για τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις όταν διανέμουν τα προϊόντα τους στους καταναλωτές. Επιπροσθέτως, η Οδηγία 2016/97/ΕΕ θεσπίζει ελάχιστες υποχρεώσεις προσυμβατικής ενημέρωσης και δεοντολογίας   των διανομέων ασφαλιστικών προϊόντων έναντι του καταναλωτή και ειδικές πρόσθετες υποχρεώσεις όταν η διανομή αφορά επενδυτικά προϊόντα που βασίζονται σε ασφάλιση. O ν. 4583/2018 ενσωμάτωσε τις ως άνω προβλέψεις της Οδηγίας και ανέθεσε στην Τράπεζα της Ελλάδος την εποπτεία των διανομέων ασφαλιστικών προϊόντων. Ειδικότερα, η Τράπεζα της Ελλάδος είναι αρμόδια να διασφαλίζει τη συμμόρφωση των ασφαλιστικών επιχειρήσεων και των ασφαλιστικών διαμεσολαβητών, καθώς και όσων ασκούν την ασφαλιστική διαμεσολάβηση ως δευτερεύουσα δραστηριότητα, με βάση τις διατάξεις του ν. 4583/2018 περί ενημέρωσης των καταναλωτών και επαγγελματικής δεοντολογίας, και να επιβάλλει τις εκεί προβλεπόμενες κυρώσεις και μέτρα σε περιπτώσεις όπου διαπιστώνει την παράβασή τους. Στην Τράπεζα της Ελλάδος ανατέθηκε επίσης το έργο της παρακολούθησης (market monitoring) των προϊόντων που διανέμονται στην Ελλάδα, ανεξαρτήτως χώρας προέλευσης.

Τέλος, με επιμέρους εξουσιοδοτικές διατάξεις ορίστηκε η Τράπεζα της Ελλάδος αρμόδια για τη ρύθμιση της πιστοποίησης των επαγγελματικών γνώσεων και της διά βίου επανεκπαίδευσης των διανομέων ασφαλιστικών προϊόντων, αλλά και για τον καθορισμό των κανόνων δημόσιου συμφέροντος που οφείλουν να εφαρμόζουν όσοι διανομείς δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα με ελεύθερη παροχή υπηρεσιών ή με μόνιμη παρουσία/εγκατάσταση.

3. ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ (Pan-European Personal Pension Product – ΡΕΡΡ)

Στο τελικό στάδιο βρίσκεται η υιοθέτηση Κανονισμού από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με τους όρους και τις προϋποθέσεις παραγωγής και διανομής, καθώς και τους κανόνες εποπτείας ενός Πανευρωπαϊκού Προσωπικού Συνταξιοδοτικού Προϊόντος (Pan-European Personal Pension Product − ΡΕΡΡ).

Η αγορά ενός τέτοιου προϊόντος θα είναι εθελοντική και θα απευθύνεται στα άτομα (αποταμιευτές) που θέλουν να ενισχύσουν τις συνταξιοδοτικές τους απολαβές και θα μπορεί να παράγεται και να διατίθεται από τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις και από τις εταιρίες του χρηματοπιστωτικού τομέα. Ένα συνταξιοδοτικό προϊόν, για να χαρακτηριστεί ως “ΡΕΡΡ”, θα πρέπει να έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να πληροί κοινές ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Στα ουσιώδη χαρακτηριστικά του περιλαμβάνονται η περιοδική αποταμίευση ενός ποσού σε έναν ατομικό συνταξιοδοτικό λογαριασμό με μειωμένη δυνατότητα πρόωρης ρευστοποίησης με σκοπό τη λήψη του συσσωρευμένου, κατά τη στιγμή της συνταξιοδότησης, κεφαλαίου είτε εφάπαξ είτε ως περιοδική σύνταξη.

Στην πιο απλή μορφή του, καλούμενη “Βασικό ΡΕΡΡ”, θα αποτελεί προκαθορισμένη επιλογή και θα περιλαμβάνει προστασία του κεφαλαίου αποταμίευσης κατά τη στιγμή της συνταξιοδότησης. Η προστασία κεφαλαίου θα μπορεί να διασφαλίζεται από τον παραγωγό είτε μέσω της παροχής άμεσης εγγύησης είτε μέσω της εφαρμογής κατάλληλης επενδυτικής στρατηγικής. Στη βασική αυτή μορφή, η ετήσια χρέωση για τον παραγωγό δεν θα μπορεί να υπερβαίνει το 1% του εκάστοτε συσσωρευμένου κεφαλαίου.

Για τους περισσότερο απαιτητικούς αποταμιευτές οι παραγωγοί θα μπορούν να προσφέρουν μέχρι και 5 εναλλακτικές επενδυτικές στρατηγικές, οι οποίες θα σχεδιάζονται ώστε να ταιριάζουν σε διαφορετικά επενδυτικά και συνταξιοδοτικά προφίλ.

Οι παραγωγοί Πανευρωπαϊκών Προσωπικών Συνταξιοδοτικών Προϊόντων, καθώς και τα αντίστοιχα προϊόντα που παράγουν, θα εγγράφονται υποχρεωτικά, πριν από τη διάθεσή τους στην αγορά, σε ένα κεντρικό μητρώο που θα τηρείται στην Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA) κατόπιν απόφασης των κατά περίπτωση αρμόδιων εθνικών αρχών.

Τέλος, το προϊόν αυτό φέρει ειδικές διευκολύνσεις φορητότητας, ώστε σε περίπτωση που ο αποταμιευτής αλλάζει χώρα διαμονής ο συνταξιοδοτικός λογαριασμός να μπορεί να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της νέας χώρας, καθώς και αυξημένες δυνατότητες αλλαγής παρόχου, σε περίπτωση που ο αποταμιευτής το επιθυμεί, χωρίς πρότερη καταγγελία της σύμβασης.

4. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ

Η ασφαλιστική αγορά, πέρα από την παροχή ασφαλιστικών καλύψεων, διαδραματίζει κομβικό ρόλο στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και των κινδύνων βιωσιμότητας (sustainability risk) ως θεσμικός επενδυτής με μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Στο πλαίσιο αυτό, και σύμφωνα με το υπό συζήτηση σχέδιο ευρωπαϊκού Κανονισμού, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να δημοσιοποιήσουν την πολιτική τους αναφορικά με την ενσωμάτωση των κινδύνων βιωσιμότητας στο σύστημα λήψης αποφάσεων.

Περαιτέρω, θα πρέπει να δημοσιοποιούν πληροφορίες των προϊόντων που διαθέτουν όταν αυτά προωθούν θετικές περιβαλλοντικές μεταβολές ή συνδέονται με στόχους βιωσιμότητας.

Τέλος, εντός του 2018 ξεκίνησαν οι προσπάθειες των ασφαλιστικών επιχειρήσεων για προετοιμασία των συστημάτων και των αναγκαίων υποδομών με σκοπό την εφαρμογή του Διεθνούς Προτύπου Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης 17 που αφορά την αποτίμηση των ασφαλιστικών και αντασφαλιστικών υποχρεώσεών τους. Η αναβολή κατά ένα έτος της ημερομηνίας πρώτης δημοσίευσης οικονομικών στοιχείων με το πρότυπο αυτό παρέχει τον απαιτούμενο χρόνο για την ολοκλήρωση της προσπάθειας αυτής.

Πλαίσιο VII.1

ΤΟ ΕΝΤΥΠΟ ΒΑΣΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΒΑΣΙΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΑΣΦΑΛΙΣΗ

Παραδοσιακά οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις παρέχουν ασφαλιστικές καλύψεις έναντι βιομετρικών κινδύνων, ήτοι κινδύνων θνησιμότητας, μακροβιότητας, ανικανότητας κ.λπ., οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις συνδυάζονται με επένδυση. Με αυτό τον τρόπο συμβάλλουν στην ενίσχυση των οικονομικών πόρων εκάστου ασφαλισμένου ακριβώς τη στιγμή που είναι περισσότερο αναγκαίοι, όπως στην έναρξη της συνταξιοδότησης (όταν η παροχή λαμβάνει τη μορφή εφάπαξ καταβολής) ή και καθ’ όλη τη διάρκεια της συνταξιοδότησης (όταν η παροχή λαμβάνει τη μορφή περιοδικής καταβολής, δηλαδή τη μορφή σύνταξης), αλλά και στην ενίσχυση της εθνικής αποταμίευσης σε συλλογικό επίπεδο.

Η επένδυση μπορεί να έχει είτε τη μορφή της εκ των προτέρων γνωστής και εγγυημένης από την ασφαλιστική επιχείριση απόδοσης, οπότε ο ασφαλισμένος δεν αναλαμβάνει κανένα επενδυτικό κίνδυνο, είτε τη μορφή συγκεκριμένης επενδυτικής στρατηγικής για την επίτευξη στόχων απόδοσης (συνήθως μεγαλύτερων από την ως άνω εγγυημένη απόδοση), τον κίνδυνο της οποίας (πλήρως ή μερικώς) αναλαμβάνει ο ασφαλισμένος. Η πρώτη μορφή υλοποιείται με την παροχή άμεσων εγγυήσεων από τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις εντός μιας ασφαλιστικής σύμβασης της οποίας όλες οι παράμετροι (ασφάλιστρα, παροχές λήξης, παροχές εξαγοράς) είναι σαφώς προσδιορισμένες και αμετάβλητες καθ’ όλη τη διάρκειά της. Η δεύτερη μορφή προσφέρει παροχές λήξης ή αξίες εξαγοράς η χρηματική τιμή των οποίων δεν είναι σταθερή και οι οποίες είναι ολικά ή μερικά εκτεθειμένες, άμεσα ή έμμεσα, σε διακυμάνσεις της αγοράς.

Τα ασφαλιστικά προϊόντα της δεύτερης αυτής μορφής (δηλαδή αυτών που οι παροχές λήξης ή οι αξίες εξαγοράς είναι ολικά ή μερικά εκτεθειμένες, άμεσα ή έμμεσα, σε διακυμάνσεις της αγοράς) καλούνται στην ευρωπαϊκή νομοθεσία “Επενδυτικά Προϊόντα Βασιζόμενα σε Ασφάλιση” (Insurance-Based Investment Products). Όσον αφορά αυτά τα προϊόντα, οι ασφαλισμένοι λαμβάνουν συγκεκριμένες πληροφορίες, όπως αποτυπώνονται στο “Έντυπο Βασικών Πληροφοριών” (Key Information Document – KID), που τους βοηθούν στη λήψη της απόφασης, ήτοι αν θα αγοράσουν το συγκεκριμένο προϊόν ή όχι ή πόσα χρήματα θα επενδύσουν αναλόγως του επενδυτικού τους ορίζοντα.

Το Έντυπο Βασικών Πληροφοριών επιτελεί για τον επενδυτή δύο βασικές λειτουργίες. Η πρώτη είναι η παρουσίαση, με εύληπτο και συνοπτικό τρόπο, των βασικών χαρακτηριστικών του επενδυτικού, βασιζόμενου στην ασφάλιση, προϊόντος και η δεύτερη αφορά τη δυνατότητα αυτού να χρησιμοποιηθεί ως μέσο για τη σύγκριση των πιθανών αποδόσεων αλλά και των κινδύνων του εν λόγω προϊόντος σε σχέση με εναλλακτικά επενδυτικά προϊόντα.

Βασικές πληροφορίες του Eντύπου

Αναφορικά με την πρώτη λειτουργία, ο επενδυτής αντλεί τις πληροφορίες:

α) για τα βασικά χαρακτηριστικά του προϊόντος, ώστε να μπορεί να κατανοήσει τους στόχους του προϊόντος, τις ασφαλιστικές καλύψεις που προσφέρει, το χρονικό ορίζοντα της επένδυσης, αλλά κυρίως να αξιολογήσει για τον εαυτό του αν ανταποκρίνεται στην περιγραφή του τύπου του επενδυτή στον οποίο απευθύνεται το προϊόν,

β) για τους κινδύνους και την πιθανή απόδοσή του, ώστε να κατανοήσει αν το προφίλ κινδύνου του προϊόντος ταιριάζει με το δικό του,

γ) για το τι θα συμβεί σε περίπτωση που η ασφαλιστική επιχείρηση δεν μπορέσει να καταβάλει τις υπεσχημένες παροχές, ώστε να χρησιμοποιήσει το υφιστάμενο σύστημα εγγύησης και να κατανοήσει σε ποιο βαθμό αυτό τον καλύπτει,

δ) για το πιθανό κόστος και τις επιβαρύνσεις που περιλαμβάνει, ώστε να αντιληφθεί τόσο τη χρηματική αξία των εν λόγω επιβαρύνσεων όσο και -κυρίως- την επίπτωση που έχουν στις μελλοντικές αποδόσεις του προϊόντος,

ε) για το χρονικό διάστημα διακράτησης και τις τυχόν δυνατότητες που προσφέρει για πρόωρη εξαγορά, ώστε να μπορέσει να αξιολογήσει τις δυνατότητες πρόωρης ρευστοποίησης του προϊ- όντος και κατά πόσον αυτές ταιριάζουν με τις δικές του μελλοντικές πιθανές ανάγκες, και τέλος

στ) για τη διαδικασία υποβολής αιτιάσεων.

Το Έντυπο ως εργαλείο σύγκρισης

Αναφορικά με τη δεύτερη λειτουργία του Εντύπου Βασικών Πληροφοριών, κρίσιμος είναι ο αποτυπούμενος δείκτης κινδύνου, ο οποίος εκφράζει τους βασικούς κινδύνους του προϊόντος για τον επενδυτή και τους αποτυπώνει σε μια επταβάθμια κλίμακα. Όσο μεγαλύτερο βαθμό λαμβάνει ένα προϊόν στην κλίμακα αυτή, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ο επενδυτής να υποστεί απώλειες στην επένδυσή του, είτε λόγω αρνητικών διακυμάνσεων στην αγορά είτε λόγω κάποιου πιστωτικού γεγονότος στην ασφαλιστική επιχείρηση.

Καθώς η μεθοδολογία επιμέτρησης και αποτύπωσης των κινδύνων στα επενδυτικά προϊόντα που βασίζονται στην ασφάλιση εφαρμόζεται και σε ένα μεγάλο εύρος επενδυτικών προϊόντων που δεν συνδέονται με ασφάλιση, καθίσταται δυνατή η εκ των προτέρων σύγκριση των κινδύνων που ενέχουν τα προϊόντα για τον επενδυτή.

Ο ρόλος του Εντύπου Βασικών Πληροφοριών

Από τα ανωτέρω καθίσταται σαφές ότι το Έντυπο Βασικών Πληροφοριών για τα επενδυτικά προϊόντα που βασίζονται στην ασφάλιση αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο που πρέπει να χρησιμοποιείται από τους επενδυτές ώστε να κατανοούν τις βασικές παραμέτρους της σκοπούμενης επένδυσής τους και μέσω του δείκτη κινδύνου να συγκρίνουν αποτελεσματικά τους κινδύνους μεταξύ διαφόρων εναλλακτικών επενδύσεων με πιθανώς διαφορετικά επενδυτικά προφίλ.

Σημαντικό λοιπόν είναι το εν λόγω έντυπο να προωθείται από τους ασφαλιστικούς διαμεσολαβητές και να χρησιμοποιείται από τους επενδυτές αρκετά πριν από την αγορά ενός προϊόντος, κατά το στάδιο λήψης της απόφασής τους για το είδος της επένδυσης στην οποία θέλουν να προβούν. Μόνο με αυτό τον τρόπο το Έντυπο θα μπορέσει να αποδώσει το μέγιστο της αξίας του και να μην αποτελέσει γραφειοκρατική υποχρέωση των ασφαλιστικών επιχειρήσεων και των διαμεσολαβητών.

Πλαίσιο VII.2

ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΦΕΡΕΙ Ο Ν. 4583/2018 ΣΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

Ο ν. 4583/2018 ενσωματώνει τις ενωσιακές προβλέψεις της Οδηγίας 2016/97/ΕΕ για τη διανομή των ασφαλιστικών προϊόντων και εισάγει εθνικές ρυθμίσεις για τον κλάδο της ασφαλιστικής διαμεσολάβησης. Με τις εθνικές ρυθμίσεις, ο ν. 4583/2018 τροποποίησε τις επιμέρους κατηγορίες της ασφαλιστικής διαμεσολάβησης και οριοθέτησε με σαφήνεια τις συναλλακτικές σχέσεις των ασφαλιστικών διαμεσολαβητών τόσο μεταξύ τους όσο και έναντι των ασφαλιστικών επιχειρήσεων και των καταναλωτών. Σκοπός του νομοθέτη ήταν να αντιμετωπιστούν δυσλειτουργίες του παρελθόντος, να ενισχυθεί η διαφάνεια κατά τη διαδικασία της πώλησης ασφαλιστικών προϊόντων και να τονωθεί το αίσθημα εμπιστοσύνης του καταναλωτή στην ασφαλιστική αγορά.

Οι σημαντικότερες αλλαγές που επιφέρει ο ν. 4583/2018 στο πλαίσιο για τη διανομή των ασφαλιστικών προϊόντων είναι οι εξής:

Αλλαγές που προέρχονται από την ενσωμάτωση διατάξεων της Οδηγίας 2016/97/ΕΕ

Το πεδίο εφαρμογής του ν. 4583/2018 είναι διευρυμένο σε σχέση με το προϊσχύον Π.Δ. 190/2006 και το ν. 1569/1985. Εκτός από τα “παραδοσιακά” δίκτυα των ασφαλιστικών διαμεσολαβητών, οι διατάξεις του καταλαμβάνουν και τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, λόγω της προώθησης των ασφαλιστικών τους προϊόντων, καθώς και τη νέα κατηγορία ασφαλιστικών διαμεσολαβητών, αυτών που ασκούν την ασφαλιστική διαμεσολάβηση ως δευτερεύουσα δραστηριότητα. Όλοι οι παραπάνω ορίζονται ως διανομείς ασφαλιστικών προϊόντων.

Επακόλουθο της ένταξης των ασφαλιστικών επιχειρήσεων στο πεδίο εφαρμογής του ως άνω νόμου είναι η επιφόρτισή τους με πρόσθετες οργανωτικές υποχρεώσεις που αφορούν την εκ μέρους τους άσκηση της δραστηριότητας διανομής. Ειδικότερα, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις υποχρεούνται να διασφαλίζουν ότι τα μέλη της διοίκησής τους που ορίζονται ως υπεύθυνα για τη δραστηριότητα διανομής των ασφαλιστικών τους προϊόντων, καθώς και οι υπάλληλοί τους που εμπλέκονται άμεσα στη δραστηριότητα αυτή, πληρούν τα ελάχιστα επαγγελματικά προσόντα (πιστοποίηση γνώσεων, λευκό ποινικό μητρώο κ.λπ.), κατ’ αναλογία προς τα ισχύοντα για τους ασφαλιστικούς διαμεσολαβητές.

Οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις έχουν την ευθύνη να επιλέγουν το κατάλληλο δίκτυο για την προ- ώθηση του εκάστοτε προϊόντος και να του παρέχουν όλες τις αναγκαίες οδηγίες, ώστε το δίκτυο να κατανοεί τα χαρακτηριστικά των προωθούμενων προϊόντων, να μπορεί να ορίσει τους πελάτες που εμπίπτουν στην ομάδα-στόχο και να διακρίνει εκείνους τους πελάτες που δεν είναι συμβατοί με τα προωθούμενα προϊόντα. Οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις έχουν την ευθύνη να παρακολουθούν το δίκτυο των συνεργατών τους για να διασφαλίζουν την προσήκουσα εφαρμογή των παραπάνω οδηγιών. Σημειώνεται ότι η υποχρέωση των ασφαλιστικών επιχειρήσεων να διασφαλίζουν τη συμβατότητα των προωθούμενων προϊόντων με το προφίλ των πελατών τους δεν περιορίζεται στο στάδιο της πώλησης, αλλά εκτείνεται σε όλο τον κύκλο ζωής του προϊόντος. Εάν συντρέξουν γεγονότα που μπορεί να επηρεάσουν σοβαρά το δυνητικό κίνδυνο που φέρει ο πελάτης συγκεκριμένου ασφαλιστικού προϊόντος τους, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να επανεξετάσουν και ενδεχομένως μελλοντικά να αναθεωρήσουν αυτό το ασφαλιστικό προϊόν. Από την πλευρά τους, οι συνεργαζόμενοι διανομείς επιφορτίζονται με την υποχρέωση να διαθέτουν επαρκή οργάνωση ώστε να αξιοποιούν τις οδηγίες των ασφαλιστικών επιχειρήσεων.

Οι υποχρεώσεις δεοντολογίας και προσυμβατικής ενημέρωσης του πελάτη επεκτείνονται σε όλα τα δίκτυα διανομής, ανεξάρτητα από το μέσο που χρησιμοποιούν οι διανομείς για να προσεγγίσουν τον πελάτη (ιστοτόπους, διά ζώσης επικοινωνία κ.λπ.), με ειδικές προβλέψεις για τη διανομή των επενδυτικών προϊόντων που βασίζονται σε ασφάλιση.

Οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις υποχρεούνται να συντάξουν και να διαθέτουν στους πελάτες ακόμη ένα τυποποιημένο έντυπο για τη συνοπτική παρουσίαση και τη σύγκριση μεταξύ προϊόντων ασφάλισης κατά ζημιών. Η έγκαιρη παράδοσή του από το διανομέα στον πελάτη και η επεξήγηση του περιεχομένου του με τρόπο σαφή, ακριβή και αμερόληπτο αποτελεί κομβικό στοιχείο για την ουσιαστική αξιοποίηση του εντύπου αυτού από τον καταναλωτή.

Η παροχή συμβουλής, ήτοι εξατομικευμένης σύστασης από το διανομέα προς τον πελάτη, είναι υποχρεωτική για όλα τα ασφαλιστικά προϊόντα, όλων των κλάδων ασφάλισης, γεγονός που καταδεικνύει τη σημασία της.

Οι αλλαγές που προέρχονται από εθνικές διατάξεις

Με το ν. 4583/2018 οι κατηγορίες του ασφαλιστικού συμβούλου και του ασφαλιστικού πράκτορα συγχωνεύθηκαν σε μία. Οι αρμοδιότητες κάθε κατηγορίας ασφαλιστικής διαμεσολάβησης αναδιατυπώθηκαν, ώστε να αποτυπώνουν τη σύγχρονη πραγματικότητα, να είναι σαφείς και μεταξύ τους διακριτές. Επίσης, εισήχθησαν ασυμβίβαστα μεταξύ των διαφόρων κατηγοριών ασφαλιστικής διαμεσολάβησης και τάχθηκε προθεσμία στους πολλαπλώς εγγεγραμμένους να επιλέξουν με ποια ιδιότητα θα δραστηριοποιούνται εφεξής. Οι διατάξεις αυτές αναμένεται να αποσαφηνίσουν την εικόνα του κλάδου της ασφαλιστικής διαμεσολάβησης.

Οι συνεργασίες μεταξύ των δικτύων περιορίζονται εφεξής μεταξύ διαμεσολαβητών της ίδιας κατηγορίας. Επίσης, οι συνεργασίες μεταξύ διαμεσολαβητών, που έχουν ως αποτέλεσμα άλλος διαμεσολαβητής να συμβάλλεται με την ασφαλιστική επιχείρηση και άλλος να διενεργεί την πώληση στον πελάτη, ανακοινώνονται υποχρεωτικά στην ενδιαφερόμενη ασφαλιστική επιχείρηση και εγκρίνονται από αυτήν. Δεν επιτρέπεται η είσπραξη ασφαλίστρου από οποιονδήποτε χωρίς προηγούμενη έγκριση από την ασφαλιστική επιχείρηση στο όνομα και για λογαριασμό της οποίας εισπράττεται το ασφάλιστρο.

Προβλέπεται πλέον ρητά η υποχρέωση της ασφαλιστικής επιχείρησης και του διανομέα να παραδώσουν στον πελάτη αντίγραφο της υποβληθείσας αίτησης ασφάλισης, προκειμένου εκείνος να είναι σε θέση να ασκήσει τα απορρέοντα από το περιεχόμενό της δικαιώματα. Επιπλέον, εισάγεται υποχρέωση των ασφαλιστικών εταιριών και των δικτύων να αποτυπώνουν, τόσο στο σώμα της αίτησης ασφάλισης όσο και στο ασφαλιστήριο, τα στοιχεία όλων των προσώπων που διαμεσολαβούν, άμεσα ή έμμεσα, μεταξύ του πελάτη και της ασφαλιστικής επιχείρησης στη σύναψη της ασφαλιστικής σύμβασης.

Η σημασία των αλλαγών στη λειτουργία της ασφαλιστικής αγοράς

Από το σύνολο των διατάξεων του νέου νόμου προκύπτουν νέες, αυξημένες υποχρεώσεις για όλους τους φορείς της ασφαλιστικής αγοράς. Η διαδικασία της πώλησης καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στη ρευστότητα που χαρακτηρίζει κάθε διαπροσωπική επικοινωνία και στην τυποποίηση που προβλέπει ο ν. 4583/2018. Μένει να αποδειχθεί σε βάθος χρόνου αν οι ως άνω ρυθμίσεις συνετέλεσαν και σε ποιο βαθμό στην ενίσχυση της διαφάνειας προς τον καταναλωτή, της ασφάλειας των συναλλαγών και της ασφάλειας δικαίου και αν κατ’ επέκταση συνέβαλαν στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης του καταναλωτή και στην ανάπτυξη της ασφαλιστικής αγοράς.

 

Διαβάστε εδώ την Έκθεση του Διοικητή για το έτος 2018.