Στην ασφάλιση ζωής κατά του κινδύνου θανάτου, η επέλευση του ασφαλιστικού κινδύνου, δηλαδή του θανάτου του ασφαλισμένου, είναι ένα γεγονός από την αρχή βέβαιο ότι θα συμβεί, με αβέβαιο όμως το πότε αυτό θα συμβεί. Έτσι θεωρείται εξαρχής βέβαιη η καταβολή του ασφαλίσματος εκ μέρους του ασφαλιστή, σε κάθε περίπτωση όμως, αβέβαιος παραμένει ο χρόνος καταβολής του. Με το ποσό του ασφαλίσματος θα πληρωθεί είτε ο ασφαλισμένος εφόσον αυτός δεν έχει αποβιώσει πριν τη λήξη της ασφάλισης, είτε αν αυτός έχει αποβιώσει, οι δικαιούχοι τρίτοι που ορίστηκαν για την περίπτωση της εφ’όρου ζωής ασφάλισης ζωής κατά του κινδύνου θανάτου.
Ανακύπτει το ζήτημα: «ποιός δικαιούται να εισπράξει το ασφάλισμα λόγω του θανάτου του ασφλισμένου;». Ξεκινάμε με την παραδοχή ότι από νομική άποψη στην περίπτωση της ασφάλισης ζωής κατά του κινδύνου θανάτου το ασφάλισμα που θα καταβληθεί στον δικαιούχο τρίτο απορρέει από σύμβαση «υπέρ τρίτου». Εδώ δηλαδή η ασφαλιστική σύμβαση που συνάπτει ο λήπτης της ασφάλισης με τον ασφαλιστή λειτουργεί «υπέρ τρίτου» που θα είναι ο δικαιούχος του ποσού του ασφαλίσματος όταν θα επέλθει το γεγονός του θανάτου του ασφαλισμένου. Λήπτης της ασφάλισης και ασφαλισμένος μπορεί να ταυτίζονται. Έτσι το ασφάλισμα καταρχήν δεν αποτελεί μέρος της κληρονομιαίας περιουσίας του θανόντος ασφαλισμένου και η απόληψή του από τον δικαιούχο του δεν αποτελεί κληρονομικό δικαίωμα. Λέμε δε, «καταρχήν» διότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό το ποιός ορίζεται και το πώς ορίζεται αυτός ως δικαιούχος του ασφαλίσματος από τον λήπτη της ασφάλισης με το ασφαλιστήριο.
Στην περίπτωση που έχει οριστεί ως δικαιούχος του ασφαλίσματος ονομαστικά ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, τότε αυτό θα δικαιούται να εισπράξει το ασφάλισμα ακόμα κι αν δεν περιλαμβάνεται στον κύκλο των κληρονόμων του θανόντος ασφαλισμένου καθόσον το δικαίωμά του αυτό θα απορρέει από την ίδια την ασφαλιστική σύμβαση, η οποία εδώ λειτουργεί ως «γνήσια σύμβαση υπέρ τρίτου».
Αν πάλι έχει οριστεί ως δικαιούχος ονομαστικά ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, το οποίο όμως τυχαίνει να είναι και κληρονόμος του ασφαλισμένου, το πρόσωπο αυτό κι εδώ θα δικαιούται να εισπράξει το ασφάλισμα δυνάμει της ασφαλιστικής σύμβασης και όχι με βάση το κληρονομικό του δικαίωμα. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί το ασφάλισμα θα το λάβει σαν δικαιούχος τρίτος από μια «γνήσια σύμβαση υπέρ τρίτου» και όχι ως κληρονόμος. Έτσι, το ασφάλισμα θα του καταβληθεί ακόμα και αν αυτός έχει αποποιηθεί της κληρονομίας του θανόντος ασφαλισμένου π.χ. εξαιτίας χρεών του. Στην πράξη λοιπόν ακόμα και αν ο θανών ασφαλισμένος έχει χρέη ο δικαιούχος που θα εισπράξει το ασφάλισμα με βάση το ασφαλιστήριο, δεν θα ευθύνεται για τα χρέη του θανόντος, ούτε θα μπορούν οι δανειστές του θανόντος να στραφούν κατά του δικαιούχου, κατάσχοντας το ασφάλισμα. Βλέπουμε δηλαδή ότι αν ο δικαιούχος έχει οριστεί ονομαστικά και συγκεκριμένα στην ασφαλιστική σύμβαση ως δικαιούχος του ασφαλίσματος κατά τον θάνατο του ασφαλισμένου, τότε εισπράττει το ασφάλισμα θανάτου «ιδίω δικαιώματι», είναι παντελώς αδιάφορο αν θα έχει τυχόν αποποιηθεί την κληρονομία του ασφαλισμένου κι οι δανειστές του τελευταίου δεν μπορούν να στραφούν κατά του δικαιούχου για το ασφάλισμα.
Εάν αντίθετα, ο δικαιούχος του ασφαλίσματος έχει οριστεί στη σύμβαση ασφάλισης με βάση την ιδιότητά του ως «κληρονόμου» του ασφαλισμένου, τότε αν και η είσπραξη του ασφαλίσματος αποτελεί δικαίωμα που απορρέει από το ασφαλιστήριο, ο δικαιούχος θα το εισπράξει ως κληρονόμος. Δηλαδή αν στο ασφαλιστήριο αναγράφεται ότι δικαιούχοι είναι «οι νόμιμοι κληρονόμοι μου», δικαιούχοι θα είναι μόνο οι νόμιμοι κληρονόμοι, που θα οφείλουν να αποδείξουν το κληρονομικό τους δικαίωμα για την είσπραξη του ασφαλίσματος, το οποίο θα τους καταβληθεί κατά τα όσα προβλέπουν οι διατάξεις του Κληρονομικού Δικαίου. Το ασφάλισμα θα ενσωματωθεί στην περίπτωση αυτή στην κληρονομιαία περιουσία, θα υπόκειται σε κατάσχεση εκ μέρους των δανειστών του θανόντος κι αν ο δικαιούχος αποποιηθεί της κληρονομίας, χάνει και το ασφάλισμα.
Τέλος στην περίπτωση που ο λήπτης της ασφάλισης δεν ορίζει στην ασφαλιστική σύμβαση δικαιούχο, ή όταν ο δικαιούχος αρνηθεί το ασφάλισμα, δικαιούχος σύμφωνα με το νόμο θεωρείται ο ίδιος ο λήπτης της ασφάλισης. Έτσι μετά τον θάνατό του το ασφάλισμα περιλαμβάνεται στην κληρονομιαία περιουσία, οπότε και θα δικαιούνται σε αυτό μόνο οι κληρονόμοι του με τις προυποθέσεις που προβλέπει ο νόμος.
