• Έκθεση Ασφάλειας και Ναυτιλίας 2024: 26 μεγάλα πλοία χάθηκαν παγκοσμίως το 2023, μειωμένα κατά ένα τρίτο σε σχέση με το προηγούμενο έτος, το χαμηλότερο σύνολο που έχει καταγράψει ποτέ ο κλάδος
• Οι πόλεμοι και οι γεωπολιτικές συγκρούσεις αναστατώνουν τη ναυτιλιακή βιομηχανία, με μια σειρά από σημαντικές συνέπειες
• Οι κλιματικοί κίνδυνοι αυξάνονται, ενώ η απαλλαγή των στόλων από τις εκπομπές άνθρακα παραμένει μια σημαντική πρόκληση

Δεδομένου ότι έως και το 90% του διεθνούς εμπορίου διακινείται μέσω ωκεανών, η ασφάλεια στη ναυτιλία είναι ζωτικής σημασίας. Πριν από τριάντα χρόνια, ο παγκόσμιος στόλος ναυτιλίας έχανε περίπου 200 μεγάλα πλοία ετησίως. Αυτός ο αριθμός μειώθηκε σε ένα ιστορικό χαμηλό ρεκόρ των 26 το 2023, μείωση μεγαλύτερη του ενός τρίτου σε ετήσια βάση και κατά 70% την τελευταία δεκαετία. Ωστόσο, το γεγονός ότι η ναυτιλία υπόκειται όλο και περισσότερο σε αυξανόμενη αστάθεια και αβεβαιότητα από τους κινδύνους πολέμων και γεωπολιτικών γεγονότων, τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, καθώς και συνεχιζόμενους κινδύνους που προκύπτουν από την τάση για μεγαλύτερα πλοία, σημαίνει ότι ο τομέας θα πρέπει να καταβάλει σημαντική προσπάθεια για να διατηρήσει αυτό το status quo στο μέλλον, σύμφωνα με την Έκθεση Ασφάλειας και Ναυτιλίας 2024 της Allianz Commercial.

«Η ταχύτητα και η έκταση της αλλαγής του προφίλ του κινδύνου που αντιμετωπίζει ο κλάδος είναι πρωτοφανείς στη σύγχρονη εποχή. Συγκρούσεις όπως αυτή στη Γάζα και στην Ουκρανία αναδιαμορφώνουν τη παγκόσμια ναυτιλία, επηρεάζοντας την ασφάλεια των πληρωμάτων και των πλοίων, τις αλυσίδες εφοδιασμού και τις υποδομές, ακόμη και το περιβάλλον. Η πειρατεία βρίσκεται σε άνοδο, με μια ανησυχητική επανεμφάνιση στα ανοιχτά του Κέρατος της Αφρικής. Η συνεχής αναστάτωση που προκαλεί η ξηρασία στη Διώρυγα του Παναμά δείχνει πώς η αλλαγή του κλίματος επηρεάζει τη ναυτιλία, σε μια εποχή που πρέπει να αντιμετωπίσει την πιο σημαντική πρόκληση, την απεξάρτηση από τον άνθρακα» αναφέρει ο Rahul Khanna, Global Head of Marine Risk Consulting, Allianz Commercial.

Η Νοτιοανατολική Ασία αναδεικνύεται σε θαλάσσια περιοχή με τις υψηλότερες απώλειες συνολικά

Κατά τη διάρκεια του 2023, σημειώθηκαν 26 συνολικές απώλειες παγκοσμίως σε σύγκριση με 41 έναν χρόνο νωρίτερα. Περισσότερες από 700 συνολικές απώλειες έχουν αναφερθεί την τελευταία δεκαετία (729). Η θαλάσσια περιοχή της Νότιας Κίνας, της Ινδοκίνας, της Ινδονησίας και των Φιλιππίνων είναι η παγκόσμια εστία ζημιών, τόσο κατά το προηγούμενο έτος όσο και κατά τη δεκαετία (184). Σε αυτήν αντιστοιχούσε σχεδόν το ένα τρίτο των πλοίων που χάθηκαν πέρυσι (8). Η Ανατολική Μεσόγειος και η Μαύρη Θάλασσα κατατάσσονται δεύτερες (6) με αυξημένη δραστηριότητα σε ετήσια βάση. Τα φορτηγά πλοία αντιπροσώπευαν πάνω από το 60% των πλοίων που χάθηκαν παγκοσμίως το 2023. Το κύριο αίτιο όλων των συνολικών απωλειών ήταν η βύθιση, αντιπροσωπεύοντας το 50%. Ακραία καιρικά φαινόμενα αναφέρθηκαν ως παράγοντας σε τουλάχιστον 8 απώλειες πλοίων παγκοσμίως το 2023, με τον τελικό αριθμό να είναι πιθανότατα υψηλότερος.

Ο αριθμός των ναυτιλιακών συμβάντων που αναφέρθηκαν παγκοσμίως μειώθηκε ελαφρώς πέρυσι (2.951 έναντι 3.036), με τις Βρετανικές Νήσους να εμφανίζουν τον υψηλότερο αριθμό (695). Οι πυρκαγιές στα πλοία – που αποτελεί μια πολυετή ανησυχία – επίσης μειώθηκαν. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν 55 συνολικές απώλειες τα τελευταία πέντε χρόνια, ενώ μόνο κατά τη διάρκεια του 2023 αναφέρθηκαν πάνω από 200 περιστατικά πυρκαγιάς (205) – το δεύτερο υψηλότερο σύνολο για μια δεκαετία μετά το 2022. Οι πυρκαγιές εξακολουθούν να αποτελούν βασικό ζήτημα ασφάλειας στα μεγαλύτερα πλοία, δεδομένης της δυνητικής απειλής για τη ζωή, της κλίμακας των ζημιών και του γεγονότος ότι το σχετικό κόστος μπορεί να είναι σοβαρός παράγοντας που συμβάλλει στη μακροπρόθεσμη αύξηση του κόστους των μεγάλων ασφαλιστικών αποζημιώσεων στη ναυτιλία.

Συνέπειες των γεωπολιτικών συγκρούσεων

Πρόσφατα περιστατικά, όπως αυτά μετά τη σύγκρουση στη Γάζα, έχουν δείξει την αυξανόμενη ευπάθεια της παγκόσμιας ναυτιλίας σε πολέμους δι' αντιπροσώπων, διαμάχες και γεωπολιτικά γεγονότα, με περισσότερα από 100 πλοία να αποτελούν στόχο μόνο στην Ερυθρά Θάλασσα από τους μαχητές Χούθι ως απάντηση στη σύγκρουση. Οι διαταραχές στη ναυτιλία εντός και γύρω από την περιοχή συνεχίζονται και είναι πιθανό να παραμείνουν για το ορατό μέλλον. Η επανεμφάνιση των Σομαλών πειρατών, μετά την πρώτη επιτυχημένη πειρατεία από το 2017, αποτελεί επιπλέον αιτία ανησυχίας.

«Τόσο ο πόλεμος στην Ουκρανία όσο και οι επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα αποκάλυψαν επίσης την αυξανόμενη απειλή για την εμπορική ναυτιλία από τη νέα τεχνολογία, όπως τα drones, τα οποία είναι σχετικά φθηνά και εύκολα στην κατασκευή και δύσκολο να αμυνθεί κανείς εναντίον τους χωρίς μεγάλη ναυτική παρουσία» λέει ο Khanna. «Κοιτάζοντας προς το μέλλον, οι πιο τεχνολογικά καθοδηγούμενες επιθέσεις κατά της ναυτιλίας και των λιμανιών αποτελούν επίσης μια ευδιάκριτη πιθανότητα. Οι αναφορές για πλοία που αντιμετωπίζουν παρεμβολές GPS αυξάνονται, ιδίως στα Στενά του Ορμούζ, στη Μεσόγειο και στη Μαύρη Θάλασσα».

Η έκθεση σημειώνει επίσης ότι τα τρία χρόνια από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία η σταδιακή αυστηροποίηση των διεθνών κυρώσεων στις ρωσικές εξαγωγές ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου έχει συμβάλει στην ανάπτυξη ενός σημαντικού σκιώδους στόλου δεξαμενόπλοιων, που κυμαίνεται μεταξύ 600 και 1.400 πλοίων. «Πρόκειται κυρίως για παλαιότερα, συχνά κακοσυντηρημένα πλοία που λειτουργούν εκτός διεθνών κανονισμών, συχνά χωρίς κατάλληλη ασφάλιση. Αυτή η κατάσταση παρουσιάζει σοβαρούς περιβαλλοντικούς και ασφαλιστικούς κινδύνους» σημειώνει ο Justus Heinrich, Global Product Leader, Marine Hull, Allianz Commercial. Τα πλοία έχουν εμπλακεί σε τουλάχιστον 50 περιστατικά μέχρι σήμερα, συμπεριλαμβανομένων πυρκαγιών, βλαβών στις μηχανές, συγκρούσεων, απώλειας πηδαλίου και διαρροών πετρελαίου. «Το κόστος αντιμετώπισης αυτών των περιστατικών συχνά βαραίνει τις κυβερνήσεις ή τους ασφαλιστές άλλων πλοίων εάν κάποιο εμπλακεί σε περιστατικό».

Η ανακατεύθυνση εγκυμονεί κινδύνους και περιβαλλοντικές προκλήσεις

Οι επιθέσεις κατά των πλοίων στα ύδατα της Μέσης Ανατολής έχουν επίσης πλήξει σημαντικά τις διελεύσεις της διώρυγας του Σουέζ – μειώνοντάς τες περισσότερο από 40% στις αρχές του 2024 - και το εμπόριο. Ερχόμενοι τόσο σύντομα μετά τη συνεχιζόμενη διαταραχή που προκαλείται από την ξηρασία στη διώρυγα Παναμά, αποτελούν διπλό πλήγμα για τη ναυτιλία, προκαλώντας ακόμη περισσότερα προβλήματα στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Όποιες εναλλακτικές διαδρομές και αν ακολουθήσουν τα πλοία, αντιμετωπίζουν μεγάλες αποκλίσεις και αυξημένο κόστος, επηρεάζοντας επίσης και τους πελάτες τους. Η αποφυγή της διώρυγας του Σουέζ προσθέτει τουλάχιστον 3.000 ναυτικά μίλια (πάνω από 5.500 χιλιόμετρα) και 10 ημέρες χρόνου πλεύσης, με την εκτροπή μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας.

Η ανακατεύθυνση επηρεάζει επίσης το τοπίο των κινδύνων και το περιβάλλον. Οι καταιγίδες και οι ταραγμένες θάλασσες μπορούν να είναι πιο δύσκολες για τα μικρότερα πλοία που είναι συνηθισμένα να πλέουν στα παράκτια ύδατα, ενώ η υποδομή για την υποστήριξη ενός περιστατικού στο οποίο εμπλέκονται τα μεγαλύτερα πλοία, όπως ένα κατάλληλο λιμάνι καταφυγής ή μια εξελιγμένη επιχείρηση διάσωσης, μπορεί να μην είναι διαθέσιμη. Τα περιβαλλοντικά οφέλη μπορεί να χαθούν καθώς τα πλοία που θα αναδρομολογηθούν αυξάνουν τις ταχύτητες για να καλύψουν μεγαλύτερες αποστάσεις. Οι εκτροπές στην Ερυθρά Θάλασσα αναφέρονται ήδη ως ο κύριος παράγοντας που συνέβαλε στην αύξηση των εκπομπών κατά 14% στον τομέα της ναυτιλίας στην Ε.Ε. φέτος.

Προκλήσεις της πράσινης ναυτιλίας

Η ναυτιλία συμβάλλει περίπου στο 3% των παγκόσμιων εκπομπών που προκαλούνται από ανθρώπινες δραστηριότητες και ο κλάδος δεσμεύεται σε αυστηρούς στόχους για τη μείωση αυτών των εκπομπών. Η επίτευξη αυτών των στόχων θα απαιτήσει έναν συνδυασμό στρατηγικών, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, την υιοθέτηση εναλλακτικών καυσίμων, τον καινοτόμο σχεδιασμό πλοίων και τις μεθόδους πρόωσης.

Η απεξάρτηση από τον άνθρακα παρουσιάζει διάφορες προκλήσεις για μια βιομηχανία που πρέπει να ισορροπήσει τις νέες τεχνολογίες με τους υπάρχοντες τρόπους εργασίας. Για παράδειγμα, θα χρειαστεί να αναπτύξει υποδομές για την υποστήριξη πλοίων που χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα, όπως ο ανεφοδιασμός και η συντήρηση, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να καταργήσει σταδιακά τα ορυκτά καύσιμα. Προκύπτουν επίσης πιθανά ζητήματα ασφάλειας με τους χειριστές τερματικών σταθμών και των πληρωμάτων των πλοίων που χειρίζονται εναλλακτικά καύσιμα τα οποία ενδέχεται να είναι τοξικά ή ιδιαίτερα εκρηκτικά.

«Η αύξηση της χωρητικότητας των ναυπηγείων θα είναι επίσης καθοριστικής σημασίας, καθώς η ζήτηση για πράσινα πλοία επιταχύνεται. Η εν λόγω χωρητικότητα περιορίζεται επί του παρόντος με μεγάλους χρόνους αναμονής και υψηλές τιμές κατασκευής» αναφέρει ο Heinrich. Πάνω από 3.500 πλοία πρέπει να κατασκευάζονται ή να ανακατασκευάζονται ετησίως μέχρι το 2050, ωστόσο ο αριθμός των ναυπηγείων μειώθηκε περισσότερο από το μισό μεταξύ 2007 και 2022. «Οι περιορισμοί στη χωρητικότητα των ναυπηγείων θα μπορούσαν να έχουν αντίκτυπο στις επισκευές και τη συντήρηση, με πλοία που έχουν υποστεί ζημιές ή εκείνα που αντιμετωπίζουν προβλήματα με τα μηχανήματα να αντιμετωπίζουν ενδεχομένως μεγάλες καθυστερήσεις». Η βλάβη ή η αστοχία των μηχανημάτων είναι η πιο συχνή αιτία ναυτικών ατυχημάτων, αντιπροσωπεύοντας πάνω από το ήμισυ αυτών παγκοσμίως το 2023 (1.587).