Περί τα τέλη του 2010 οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με το θεσμό της διαμεσολάβησης ως μέσου επίλυσης νομικών διαφορών (Ν.3898/2010).

Οι έχοντες σχέση με την ευρωπαϊκή έννομη τάξη και τα εκεί τεκταινόμενα, αναγνώρισαν την εναλλακτική εκείνη μορφή επίλυσης διαφορών που συντρέχει όταν δύο εμπλεκόμενοι σε μια ιδιωτική διαφορά, εφόσον το θελήσουν και συμφωνήσουν στο πρόσωπο του διαμεσολαβητή, αποφασίζουν να προσφύγουν σε ένα τρίτο, αντικειμενικό, ουδέτερο, ανεξάρτητο ειδικό όργανο (διαμεσολαβητή) που με τις εξειδικευμένες του γνώσεις, την πιστοποιημένη εκπαίδευση και την κατάλληλη τεχνική, τηρώντας ίσες αποστάσεις και σε συνθήκες απόλυτης εμπιστευτικότητας και χαλαρής διαδικασίας, τους προσφέρει μια λύση στην οποία δεν θα είχαν αντίρρηση να συμφωνήσουν και να αποδεχτούν.

Με τον τρόπο αυτό και υπό την προϋπόθεση ότι και για τη διαδικασία και για το όργανο αλλά και για την προτεινόμενη λύση, τα μέρη συναινούν , τότε λιγοστεύει ο όγκος της δικαστικής ύλης που έτσι κι αλλιώς και χρονοβόρος είναι και κοστίζει.

Η άποψη αυτή δημιουργεί εξ αντιδιαστολής τον ισχυρισμό ότι εάν δεν συμφωνήσουν τελικά τα μέρη , τότε θα προσφεύγουν στην κλασσική δικαστική οδό όχι όμως χωρίς κόστος, αφού θα έχουν ήδη επιβαρυνθεί το κόστος του διαμεσολαβητή, του δικηγόρου που θα τους συνοδεύει κοκ, αλλά και της απώλειας του όποιου διαδικαστικού χρόνου.

Θα πρέπει όμως εδώ να παρατηρηθεί ότι στις ιδιωτικές διαφορές των ανθρώπων, η μόνη λύση δεν είναι απαραιτήτως το δικαστήριο. Αν ήταν, τότε όλες οι υποθέσεις εκεί θα οδηγούνταν. Όλοι γνωρίζουμε ότι στις ιδιωτικές διαφορές και οπωσδήποτε στις ασφαλίσεις, ακολουθείται και σήμερα μια προσπάθεια εξωδικαστικού συμβιβασμού είτε από τα αρμόδια τμήματα των ασφαλιστικών εταιριών είτε από τους δικηγόρους που ενεργούν κατ’ εντολή του πελάτη τους , είτε από τους ίδιους τους εμπλεκόμενους, με ικανοποιητικά ποσοστά επιτυχίας.

Έτσι λοιπόν, οι νοήμονες άνθρωποι είδαν καταρχήν θετικά τη διαδικασία της διαμεσολάβησης κρατώντας όμως επιφυλάξεις για το κατά πόσον αυτή ταιριάζει στην εκπαίδευση, τη νοοτροπία και κυρίως τη ψυχολογία του Έλληνα διαδίκου.

Από τότε και μέχρι πρόσφατα στο μύλο της διαμεσολάβησης κύλησε ελάχιστο νερό από πλευράς εφαρμοσμένης διαδικασίας , κύλησε όμως άφθονο νερό για την προετοιμασία των διαμεσολαβητών (κυρίως δικηγόρων) που με τις δύο-τρείς χιλιάδες ευρώ εκάστου δημιουργήθηκε έντονα μια νέα αγορά για να προετοιμάσει τους αυριανούς διαμεσολαβητές , ικανούς και έτοιμους, να ανταποκριθούν κατάλληλα στη ζήτηση των Ελλήνων αντιδικούντων.

Οι νοήμονες άνθρωποι τότε άρχισαν να κάνουν δεύτερες σκέψεις.

Προσωπικά ,με εμπειρία τουλάχιστον 30 χρόνων στις νομικές διαφορές , είχα διατυπώσει εξ’ αρχής και επισήμως την άποψη ότι, η χρήσιμη αυτή διαδικασία της διαμεσολάβησης έχει ποιοτικά χαρακτηριστικά τέτοια που ίσως δεν συνάδουν με το υφιστάμενο προφίλ του Έλληνα, όταν εγκλωβίζεται σε κάποιον από τους δύο πόλους μιας ιδιωτικής διαφοράς. Με άλλα λόγια έλεγα ότι προεχόντως είναι απαραίτητη μια προηγούμενη διαπαιδαγώγηση υποχώρησης στη συγκρουσιακή λογική που κρύβεται πίσω από το κάθε «θα σου δείξω εγώ» και που έχει σαν αποτέλεσμα ο καθένας να μη βλέπει με καλή θέληση και την άποψη της άλλης μεριάς, ώστε στα πλαίσια μια συναινετικής λογικής να αναζητηθεί μια κοινά αποδεχτή λύση. Αντιθέτως, με την έλλειψη της συναινετικής λογικής δίνεται έμφαση στη συγκρουσιακή εμμονή που σαν αποτέλεσμα έχει να βλέπει ο καθένας μεμονωμένα το δίκιο του και μάλιστα σαν προέκταση της υπερίσχυσης του «εγώ » του στο «εγώ» του άλλου. Και επειδή αυτά μπορεί σε κάποιους να ακούγονται υπερβολικά , επιτρέψτε μου να σας υπενθυμίσω ότι πάμπολλες φορές ο Έλληνας ζημιωθείς γίνεται καχύποπτος ακόμα και όταν ο δικηγόρος που ο ίδιος επέλεξε τολμάει να του μεταφέρει μια πρόταση συμβιβασμού που έκανε η άλλη πλευρά.

Φαίνεται πως η άποψη μου δεν απείχε από την πραγματικότητα αφού όλα αυτά τα χρόνια οι υποθέσεις που οδηγήθηκαν στην διαμεσολάβηση ήταν ελάχιστες ενώ ο αριθμός των πιστοποιημένων διαμεσολαβητών αναλογικά έφτασε να είναι υπερβολικά μεγάλος. Εξ’ αρχής είχα επίσης δημοσίως ισχυριστεί, ότι στο δικό μας τρέχον περιβάλλον αντιδικίας, η διαδικασία της διαμεσολάβησης θα μπορούσε να ευδοκιμήσει μόνο εάν την επέβαλε κάποιος νόμος.

Η αλήθεια είναι ότι κατά καιρούς ακούστηκαν διάφορες φήμες άλλοτε, ότι θα οδηγούνται στην υποχρεωτική διαμεσολάβηση οι συζυγικές διαφορές , άλλοτε οι διαφορές των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, άλλοτε πάλι οι αντιδικίες από αξιόγραφα.

Έτσι φτάσαμε στα τέλη του 2017, όπου χωρίς κάποια προειδοποίηση ή προετοιμασία, μας περίμενε η έκπληξη. Η έκπληξη ήταν ότι ανάμεσα στις χιλιάδες σελίδες του πολυνομοσχεδίου για την τρίτη αξιολόγηση του προγράμματος στήριξης της Ελληνικής οικονομίας, επιβαλλόταν πια με το νόμο η υποχρεωτική διαμεσολάβηση σε πλήθος ιδιωτικών διαφορών , όπως οι αυτοκινητιστικές διαφορές υλικών ζημιών, οι διαφορές μεταξύ συζύγων, ομόρων ιδιοκτησιών κοκ. (Ν.4512/2018)

Στο σημείο αυτό οι νοήμονες άνθρωποι άρχισαν να ανησυχούν, να απορούν και να ενίστανται.

Ένσταση Πρώτη: Που πήγε η ελευθερία της επιλογής και δυνητικά της απόφασης των εμπλεκομένων να προσφύγουν εάν θέλουν, στην διαδικασία της διαμεσολάβησης; Εδώ, χτίζεται ένας τοίχος μπροστά στο συνταγματικό δικαίωμα να προσφύγει έκαστος στον φυσικό του δικαστή, αλλά του επιβάλλεται προηγουμένως να επιβαρυνθεί, θέλει δεν θέλει, το χρόνο και το κόστος της μεσολαβητικής διαδικασίας. Το ερώτημα είναι «γιατί;». Αν η απάντηση είναι «επειδή αποτελεί πολιτισμό αντιδικίας» τότε η παρατήρηση στην απάντηση είναι πως διατασσόμενος πολιτισμός δεν υπάρχει. Με άλλα λόγια, όπως είπε ο Συνήγορος του Καταναλωτή «διαμεσολάβηση με το ζόρι δεν γίνεται».

Ένσταση Δεύτερη: Με Εγκύκλιο της ΕΑΕΕ την 29/12/2017 , η ασφαλιστική αγορά έμαθε τα τεκταινόμενα και συγχρόνως έμαθε ότι η περίοδος διαβούλευσης έληγε την 2/1/2018. Μήπως φέτος η αργία της Πρωτοχρονιάς και το προηγηθέν Σαββατοκύριακο ήταν εργάσιμη περίοδος και δεν το μάθαμε; Παρ’ όλα αυτά η Επιτροπή Αυτοκινήτων της ΕΑΕΕ, όπως έμαθα, είχε αντιρρήσεις , η Επιτροπή Νομικής Προστασίας ήδη από το 2016 είχε αντιρρήσεις, η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων το ίδιο όπως και η Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας. Παρόλα αυτά, η υποχρεωτική διαμεσολάβηση ψηφίστηκε με τον Ν.4512/2018.

Ένσταση Τρίτη: Η ένσταση αυτή αφορά το είδος των νομικών διαφορών που επιλέχθηκαν να υπαχθούν στη ρύθμιση. Για παράδειγμα, γιατί οι υλικές ζημιές αυτοκινήτων και όχι ο θάνατος και οι σωματικές βλάβες; Δεν νομίζω να διαφωνεί κάποιος ότι οι διαπραγματεύσεις για την ηθική βλάβη και την ψυχική οδύνη αφήνουν μεγαλύτερα περιθώρια για πιθανή συμφωνία και αποδοχή. Όμως, οι υλικές ζημιές είναι πολύ περισσότερες.

Γιατί οι διαφορές των συζύγων και των γειτόνων και όχι οι διαφορές του νόμου Κατσέλη και οι διαταγές πληρωμής , όταν στις διαταγές πληρωμής (πχ απλήρωτα ενοίκια,ακάλυπτες επιταγές) η υπαιτιότητα είναι αυταπόδεικτη;

Ο αριθμός των ενστάσεων μπορεί να συνεχιστεί. Το πρώτο όμως και το κύριο είναι η υποχρεωτικότητα της μεσολαβητικής διαδικασίας η οποία αδικεί το σκοπό και την πρόθεση της. Η διαμεσολάβηση έχει καλή πρόθεση και ο σκοπός της είναι αξιόλογος. Όμως, επειδή έχει ποιοτικά κριτήρια στην εφαρμογή της, επειδή απαιτεί κουλτούρα συναίνεσης και όχι συγκρουσιακή αντιπαράθεση, η τυχόν απόσταση από αυτά δεν μπορεί να αναπληρωθεί με νομικές κατασκευές δεσμευτικού χαρακτήρα. Έτσι η απόσταση δεν θα μικρύνει ποτέ.

Σε μένα προσωπικά, η διαδικασία της διαμεσολάβησης μπορεί να ταιριάζει περισσότερο από πολλούς υμνητές της. Όμως η εξαναγκαστηκότητα είναι ξένη προς τη νομική μου σκέψη και τις αξιακές μου παραδοχές. Τέλος, ως επαγγελματίας ασφαλιστής Νομικής Προστασίας έχω να δηλώσω πως δημιουργεί ανώφελα κόστη στον κλάδο μας.

Δημήτρης Τσεκούρας
CEO
ΑRAG SE Ελλάδος