Σημαντικές αλλαγές σε κύριες συντάξεις, επικουρικές συντάξεις και ασφαλιστικές εισφορές φέρνει το ασφαλιστικό νομοσχέδιο που κατατέθηκε χθες  στη Βουλή και επηρεάζει  τρία εκατομμύρια ασφαλισμένους και ένα εκατομμύριο συνταξιούχους.

Το σχέδιο νόμου προβλέπει βελτιώσεις στον υπολογισμό της ανταποδοτικής σύνταξης για τους ένστολους καθώς και μεταβατική περίοδο για τους παλαιούς συνταξιούχους που εργάζονται.

Στο πλαίσιο του ψηφιακού μετασχηματισμού του e-Ε.Φ.Κ.Α απαριθμούνται οι ενέργειες βάσει χρονοδιαγράμματος που πρέπει να ολοκληρώσουν οι υπηρεσίες προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος έκδοσης των συντάξεων.

Οι βασικές αλλαγές για κάθε κατηγορία είναι οι εξής:

1. Εισφορές μη μισθωτών :Εισάγεται νέο σύστημα  εισφορών ελεύθερης επιλογής για τους  ελεύθερους επαγγελματίες , αυτοαπασχολούμενους επιστήμονες και αγρότες. Μέχρι τις 12 Μαρτίου πρέπει να πληρωθούν οι πρώτες εισφορές Ιανουαρίου που θα υπολογιστούν με το νέο σύστημα. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενοι και αγρότες θα κληθούν τις επόμενες ημέρες να δηλώσουν την ασφαλιστική κλίµακα στην οποία επιθυμούν να ενταχθούν για το 2020 σε ειδική πλατφόρμα του ΕΦΚΑ με τίτλο «Επιλέγω ελεύθερα , συμφέρει υψηλότερα »
 Όσοι µη µισθωτοί δεν υποβάλουν αίτηση, θα ενταχθούν αυτοδίκαια στην πρώτη και ελάχιστη ασφαλιστική κατηγορία των 220 ευρώ. Ήδη, ο e-ΕΦΚΑ ετοιμάζει τα σχετικά ειδοποιητήρια, που θα σταλούν, μετά την ψήφιση του νόμου.  Η παράταση της προθεσμίας έως τις 12 Μαρτίου αντί για τέλος Φεβρουαρίου κρίθηκε αναγκαία προκειμένου να μην υπάρξει διπλό σύστημα εισφορών και να αποφευχθεί ο  συμψηφισμός.
Με το νέο σύστημα εισφορών ελεύθερης επιλογής ανάμεσα στις έξι κατηγορίες που θεσπίστηκαν μεταξύ 220 και 576 ευρώ για κύρια ασφάλιση και υγεία  οι μη μισθωτοί που δηλώνουν εισόδημα άνω των 15.000 ευρώ έχουν σημαντική ελάφρυνση καθώς αποδεσμεύεται η εισφορά από τα κέρδη τους. Αντίθετα οι ελεύθεροι επαγγελματίες που πλήρωναν μέχρι σήμερα την κατώτατη εισφορά ύψους 185 ευρώ επιβαρύνονται με 35 ευρώ μηνιαίως καθώς η κατώτατη υποχρεωτική εισφορά αυξάνεται στα 220.
Θετική είναι επίσης η διάταξη σύμφωνα με την οποία οι εισφορές είναι ακόμη χαμηλότερες κατά την πρώτη 5ετία επαγγελματικής δράσης, έκπτωση που δεν χαρακτηρίζεται πλέον  ασφαλιστική οφειλή που πρέπει να επιστραφεί στο μέλλον.

2.Αυξήσεις κύριων συντάξεων : Περίπου 1 εκ. συνταξιούχοι  τον Ιούνιο θα δουν αυξήσεις χειροπιαστές στο πορτοφόλι ή αυξήσεις λογιστικές στα χαρτιά μετά τον  επαναυπολογισμό  των συντάξεων με βάση τα βελτιωμένα ποσοστά αναπλήρωσης που προβλέπει το νέο ασφαλιστικό. Στους σημαντικά  ωφελημένους κατατάσσονται οι συνταξιούχοι που έχουν διανύσει ασφαλιστικό βίο 35-40 έτη , δεν επιβαρύνονται με προσωπική διαφορά και αποχώρησαν με συντάξιμες αποδοχές πάνω από 1500 ευρώ. Το κέρδος τους από τον επαναυπολογισμό της σύνταξης με βάση τους βελτιωμένους συντελεστές  υπερβαίνει τα 100 ευρώ μηνιαίως και στην περίπτωση υψηλών συντάξιμων αποδοχών 3.500 ευρώ φτάνει τα 252 ευρώ. Μαζί με τα αναδρομικά 6 μηνών δικαιούνται να λάβουν  από 600 έως 1763 ευρώ. Οριακές αυξήσεις μπορούν να περιμένουν και οι παλαιοί συνταξιούχοι με μηδενική η μικρή προσωπική διαφορά. Το  σύνολο των ωφελημένων που θα δουν ζεστό χρήμα στην τσέπη υπολογίζεται σε 450.000. Ωστόσο η πλειοψηφία δεν πρέπει να περιμένει αυξήσεις άνω των 50 ευρώ. Οι παλαιοί συνταξιούχοι που δικαιούνται αύξηση θα την πάρουν σε 5 δόσεις από φέτος έως και το 2024.  

3.Ενστολοι: Ειδικά για τους υπηρετούντες σε Ειδικές Δυνάµεις (βατραχάνθρωποι καταδροµείς, αλεξιπτωτιστές, πιλότοι, πυροτεχνουργοί κ.ά.), προβλέπεται µε ειδική διάταξη καθώς εκτιμήθηκε ότι αδικούνται από τα νέα ποσοστά αναπλήρωσης  αφού συνταξιοδοτούνται μετά τα 40 έτη ασφάλισης  λόγω της προσμέτρησης έως και μιας πλασματικής 5ετίας. Η διάταξη αναφέρει πως τα ποσοστά αναπλήρωσης γι’ αυτές τις οµάδες προσαυξάνονται πέραν των ποσοστών που προβλέπονται για όλους τους υπόλοιπους ασφαλισµένους κατά ποσοστό 1,5% επιπλέον για κάθε έτος µετά το 45ο. Συνεπώς η αναπλήρωση επιστρέφει γι’ αυτές τις ειδικές οµάδες στο επίπεδο του νόµου Κατρούγκαλου, δηλαδή στο 2% κατ’ έτος µετά το 45ο.

4. Μισθωτοί με μπλοκάκια :Οι μισθωτοί με παράλληλη απασχόληση ως ελεύθεροι επαγγελματίες που απαλλάσσονται πλήρως από την υποχρέωση καταβολής εισφοράς για το «μπλοκάκι» με την προϋπόθεση ότι καλύπτεται από τη μισθωτή απασχόληση η εισφορά των 252 ευρώ τον μήνα για σύνταξη και υγεία. Για να καλυφθεί η εισφορά πρέπει ο απασχολούμενος να λαμβάνει αμοιβή 930 ευρώ και πάνω. Διαφορετικά καταβάλλει τη διαφορά που υπολείπεται. Ειδικά για μηχανικούς, γιατρούς και δικηγόρους για τους οποίους υπάρχει υποχρέωση ασφάλισης και για επικουρική σύνταξη και εφάπαξ, στα 252 ευρώ πρέπει να προστεθούν άλλα 68 ευρώ υπέρ των επιπλέον καλύψεων.

5. Αυξήσεις στις επικουρικές: Οι δικαιούχοι επικουρικής των οποίων οι συντάξεις υπέστησαν περικοπές το καλοκαίρι του 2016. Περίπου 300.000 συνταξιούχοι θα λάβουν αυξήσεις από 5 έως 196 ευρώ , μεσοσταθμικά 99.5 ευρώ. Με τη νέα ασφαλιστική μεταρρύθμιση για πρώτη φορά μπορούν να υπαχθούν προαιρετικά στο δημόσιο επικουρικό και εφάπαξ  και κλάδοι όπως οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι γιατροί που ως σήμερα δεν είχαν αυτή τη δυνατότητα. Αν όμως ενταχθούν σε αυτούς τους κλάδους, θα πρέπει υποχρεωτικά να παραμείνουν σε αυτούς.

6. Εργαζόμενοι συνταξιούχοι :Οι νέοι συνταξιούχοι που αποχώρησαν με το νόμο Κατρούγκαλου και εργάζονται θα τιμωρούνται πλέον με το ήμισυ της «ποινής». Η σύνταξή τους θα περικόπτεται κατά 30% αντί κατά 60% που ισχύει σήμερα. Ειδικά, οι πολύτεκνοι και γεωργοί συνταξιούχοι προστατεύονται απόλυτα, καθώς θα απολαμβάνουν το 100% της σύνταξής τους.  Κατά εξαίρεση των ρυθμίσεων στην περίπτωση απασχόλησης συνταξιούχων σε φορείς της γενικής κυβέρνησης αναστέλλεται πλήρως η καταβολή της σύνταξης σε περίπτωση που δεν έχουν συμπληρώσει το 61ο έτος της ηλικίας μέχρι και την 28/2/2021. Το όριο αυξάνεται στο 62ο από 1/3/21 και εφεξής. Για τους άνω των 62 που απασχολούνται στη γενική κυβέρνηση προβλέπεται η καταβολή του 70% της σύνταξης .Η ποινή για όσους εργάζονται και δεν το δηλώσουν στο ταμείο τους θα είναι η παρακράτηση 12 μηνιαίων συντάξεων. Το πέναλτι του 30% θα ισχύει και για τους παλαιούς  εργαζόμενους συνταξιούχους . Η νέα διάταξη ωστόσο τους αδικεί καθώς το προηγούμενο καθεστώς  ( πριν από το νόμο Κατρούγκαλου) ήταν ευνοϊκότερο. Για την ομαλή τους ένταξη στο νέο σύστημα προβλέπεται  μεταβατική περίοδος . Δηλαδή το πέναλτι θα ισχύει γι αυτήν την κατηγορία από την 1/1/2021 και μετά.

7. Εξαγορά πλασματικών ετών: Δυνατότητα για  γρηγορότερη έκδοση επικουρικής σύνταξης θα έχουν οι δημόσιοι υπάλληλοι οι οποίοι θεμελιώνουν δικαίωμα με εξαγορές πλασματικών ετών. Αναλυτικά, αν το δικαίωμα σε επικουρική θεμελιώνεται και με εξαγορά πλασματικών δίνεται η δυνατότητα συμψηφισμού ή παρακράτησης από το σύνολο των δικαιούμενων ποσών επικουρικής σύνταξης, εφόσον το οφειλόμενο ποσό εξαγοράς δεν υπερβαίνει τις 3.000 ευρώ. Διαφορετικά, το μέρος που υπερβαίνει τις 3.000 ευρώ εξοφλείται εφάπαξ πριν την έκδοση της απόφασης συνταξιοδότησης ενώ το υπόλοιπο συμψηφίζεται ή παρακρατείται από τις επικουρικές συντάξεις. Η ρύθμιση αυτή αφορά και τις εκκρεμείς αιτήσεις.

8. Διαδοχικώς ασφαλισμένοι. Απλοποίηση των διαδικασιών και ελαστικοποίηση των προϋποθέσεων συνταξιοδότησης επιφυλάσσει  το νέο ασφαλιστικό για τους εργαζόμενους οι οποίοι κατά τη διάρκεια του ασφαλιστικού τους βίου άλλαξαν περισσότερους από δύο ασφαλιστικούς φορείς. Ιδιαίτερα διευκολύνονται οι ασφαλισμένοι που έχουν συμπληρώσει το 67ο έτος της ηλικίας τους.
Ειδικότερα μειώνονται οι ελάχιστες προϋποθέσεις που απαιτούνται για να μπορέσει κάποιος να λάβει σύνταξη από τον τελευταίο φορέα ασφάλισής του. Με τις νέες διατάξεις απαιτούνται:
1.000 ημέρες ασφάλισης συνολικά, έναντι 1.500 που ισχύει σήμερα και
300 ημέρες  έναντι 500 που ισχύει σήμερα.

9. Διευκολύνσεις για άτομα με αναπηρία : Οσοι λαμβάνουν εξω ιδρυματικό επίδομα ή επίδομα απολύτου αναπηρίας ή επίδομα τυφλότητας  θα εξαιρούνται από την επιβολή της εισφοράς 6% υπέρ ΕΟΠΥΥ επί των επιδομάτων τους. Συστήνεται στον e-ΕΦΚΑ, η Διεύθυνση Διευθέτησης Αναφορών για θέματα Α.Μ.Ε.Α., με στόχο την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της Διοίκησης, την εμπέδωση μιας νέας ανθρωποκεντρικής λειτουργίας αυτής, αλλά και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρία.

10. Μερίσματα χηρείας: Διατηρείται, αλλά προς το ευνοϊκότερο, το ηλικιακό όριο για τα µερίσµατα χηρείας από το ΜΤΠΥ, καθώς προβλέπεται πως όσοι δεν είναι 52 ετών κατά τον χρόνο του θανάτου δεν θα χάνουν το µέρισµα διά βίου (το λαμβάνουν κατ’ αρχάς για 3 χρόνια όλοι), αλλά θα το ξαναπαίρνουν όταν γίνονται 67 ετών.

11.Σύνταξη σε προστάτες αναπήρων: Δίνεται η δυνατότητα να λάβει σύνταξη από δικό του δικαίωμα (π.χ. σύνταξη γήρατος) ο γονέας, σύζυγος ή αδελφός αναπήρου που είχε λάβει σύνταξη προστάτη-υποστηρικτή, αλλά αυτή έχει ανασταλεί επειδή ο ανάπηρος έπιασε δουλειά ως µμισθωτός ή αυτοαπασχολείται. Με το σημερινό θεσµικό πλαίσιο η σύνταξη του προστάτη αναστέλλεται για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η εργασία του ΑµεΑ και ταυτόχρονα ο προστάτης δεν µπορεί να λάβει σύνταξη από δικό του δικαίωμα, αν π.χ. θεμελιώνει σύνταξη γήρατος. 

12. Εφάπαξ :Για πρώτη φορά, δημιουργείται ενιαίος κανόνας απονομής εφάπαξ για όλους. Καταργείται ο ελάχιστος χρόνος ασφάλισης για θεμελίωση αυτοτελούς δικαιώματος εφάπαξ παροχής και προκρίνεται η ενιαία αντιμετώπιση όλων των ασφαλισμένων, ενώ απλοποιείται και η διαδικασία απονομής της εν λόγω παροχής. Επίσης καταργείται η διάταξη που έθετε ως προϋπόθεση την  ασφάλιση 3 ετών για την επιστροφή των εισφορών για το εφάπαξ. Δίνεται η δυνατότητα στο μόνιμο προσωπικό της αστυνομίας και του πυροσβεστικού να ενταχθούν στο κλάδο εφάπαξ του ΕΤΕΑΕΠ με την προϋπόθεση ότι ήδη ασφαλίζονται στο επικουρικό ταμείο ΤΕΑΠΑΣΑ.

13. Ασφαλιστική ικανότητα: Μειώνεται ο απαιτούμενος χρόνος εργασίας από 75 ημέρες για το μισθωτό σε 50 και για τον μη μισθωτό από 3 μήνες σε 2, για την απόκτηση ασφαλιστικής ικανότητας και παροχών υγειονομικής περίθαλψης. Έτσι διατηρείται το σημερινό ευνοϊκό καθεστώς, το οποίο όμως λήγει στις 29 Φεβρουαρίου. Χωρίς τη διάταξη θα έπρεπε να αυξηθούν από 1ης Μαρτίου οι ελάχιστες προϋποθέσεις, βάσει ρύθμισης του 2018, σε τουλάχιστον 75 ένσημά για τους µμισθωτούς και 3 µμήνες για τους ελεύθερους επαγγελματίες, ώστε οι ασφαλισμένοι να έχουν πρόσβαση σε ιατροφαρµακευτική περίθαλψη.

14. Εργαζόμενες μητέρες: Λύνεται οριστικά το κενό νόμου που δημιούργησε ο νόμος Κατρούγκαλου στις εργαζόμενες μητέρες που αποκτούν παιδί και τις μειωμένες εισφορές τους. Η διάταξη αφορά εργαζόμενες μητέρες με έμμισθη σχέση εργασίας είτε αυτοαπασχολούμενες είτε ελεύθεροι επαγγελματίες είτε απασχολούμενες στον αγροτικό τομέα οι οποίες καταβάλλουν μειωμένες εισφορές κατά 50% για 12 μήνες μετά τη γέννηση το παιδιού.

15. Από την 1/6/2020 μειώνονται κατά 0.90% οι εισφορές για τους μισθωτούς.
Ορίζεται ρητά, στο ύψος των 6.500 ευρώ, το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών υπαλλήλων του Δημοσίου και ν.π.δ.δ. αποσυνδεόμενο από τον εκάστοτε κατώτατο βασικό μισθό άγαμου μισθωτού. Το ποσό αυτό αναπροσαρμόζεται κάθε έτος από 1-1-2023 έως 31-12-2024 με διαπιστωτική πράξη του Υπουργού Εργασίας κατά το ποσοστό μεταβολής του μέσου ετήσιου γενικού δείκτη τιμών καταναλωτή του προηγούμενου έτους και από 1-1-2025 και εφεξής κατά το δείκτη μεταβολής μισθών.
Επανακαθορίζεται το θεσμικό πλαίσιο ασφάλισης Εξωκοινοβουλευτικών και Μετακλητών Υπαλλήλων που έχουν διοριστεί από 1-7-2019 και εφεξής. Συγκεκριμένα παρέχεται στα ανωτέρω πρόσωπα η δυνατότητα να διατηρούν το προγενέστερο καθεστώς ασφάλισής τους. Προβλέπεται ότι στις εν λόγω ρυθμίσεις μπορούν να υπαχθούν από 1-7- 2019 και όσοι Εξωκοινοβουλευτικοί ή Μετακλητοί Υπάλληλοι έχουν διοριστεί μέχρι 30-6-2019 και εξακολουθούν να υπηρετούν στις θέσεις, εφόσον υποβάλλουν σχετική αίτηση εντός τριμήνου από τη δημοσίευση του υπό ψήφιση νόμου.

16. e-ΕΦΚΑ: Στην ελαχιστοποίηση του χρόνου έκδοσης της ψηφιακής σύνταξης αλλά και στην ταυτόχρονη χορήγηση κύριας επικουρικής και εφάπαξ στοχεύει ο eΕΦΚΑ. Μέχρι σήμερα χρειάζονταν τρεις διαφορετικοί υπάλληλοι από τρεις διαφορετικούς φορείς. Μετά τη δημιουργία του e-ΕΦΚΑ, δημιουργούνται ενιαίοι ασφαλιστικοί φάκελοι ώστε ένας  μόνο υπάλληλος να απονέμει και τις τρεις συντάξεις. Για να επιτευχθεί ο στόχος προβλέπονται οι εξής ενέργειες : Μέχρι τις 31 Μαίου του 2020 θα συγκεντρωθούν όλα τα ατομικά στοιχεία στο σύστημα ΑΤΛΑΣ και μέχρι 31 Ιουλίου 2020 οι σχετικές υπηρεσίες θα πρέπει να αποστείλουν στην ΗΔΙΚΑ τη μισθοδοσία από το 2002 των υπαλλήλων του δημοσίου και του ευρύτερου δημοσίου τομέα.
Σε τρεις μήνες από τη δημοσίευση του νόμου ο ΑΜΚΑ και το ο ΑΦΜ καταχωρούνται υποχρεωτικά στα δικαιολογητικά για τη βεβαίωση του χρόνου στράτευσης η φοίτησης ως πλασματικού χρόνου για την απονομή της σύνταξης.