Τα βασικά χαρακτηριστικά της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης δημοσιοποιήθηκαν τις προηγούμενες ημέρες από τον υφυπουργό Κοινωνικής Ασφάλισης Πάνο Τσακλόγλου, με τη βασική επισήμανση ότι το νέο επικουρικό θα είναι κεφαλαιοποιητικό, θα είναι όμως και δημόσιο.

Όπως είπε χαρακτηριστικά μιλώντας σε εκδήλωση του ekyklos.gr του κ. Ευάγγελου Βενιζέλου, «το κύριο σύστημα της κοινωνικής ασφάλισης παραμένει διανεμητικό ως έχει, αλλά το επικουρικό σταδιακά να μετατραπεί σε ένα σύστημα κεφαλαιοποιητικό. Εδώ θα ήθελα να κάνω μία διευκρίνιση: Θα είναι κεφαλαιοποιητικό, αλλά θα μείνει τμήμα της κοινωνικής ασφάλισης. Δηλαδή αυτό το νέο σύστημα θα είναι δημόσιο κεφαλαιοποιητικό σύστημα».

Είναι φανερό ότι η η κυβέρνηση έκανε στροφή σε σχέση με το αρχικό σχέδιο για το νέο επικουρικό, που προέβλεπε την εμπλοκή επαγγελματιών της αγοράς στη διαχείριση των κεφαλαίων.

Συγκεκριμένα, προέβλεπε ότι ως εναλλακτικοί διαχειριστές επενδύσεων μπορούν να θεωρηθούν: οι ΑΕΔΑΚ, οι ΕΠΕΥ, τα πιστωτικά ιδρύματα και οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις, κατάλληλα αδειοδοτημένοι από τις αρμόδιες εποπτικές αρχές.

Η ανάθεση διαχείρισης των επενδύσεων, με επιλογή του ασφαλισμένου, σε εναλλακτικούς διαχειριστές επενδύσεων εκτιμάται ότι δύναται να δημιουργήσει συνθήκες ανταγωνισμού επ’ ωφελεία του ασφαλισμένου, ιδίως ως προς το μέρος των επενδύσεων, με λιγότερο κόστος και καλύτερες αποδόσεις. Όμως, για να αποφευχθούν οι έντονες αντιδράσεις, ακόμα και στο εσωτερικό της Ν.Δ., τόσο ο ίδιος ο πρωθυπουργός όσο και τα αρμόδια στελέχη επισήμαναν ότι το νέο επικουρικό είναι δημόσιο ταμείο το οποίο και θα αναλάβει τη διαχείριση των κεφαλαίων. Σύμφωνα με πληροφορίες, δεν αποκλείεται να παρέχονται με τη μορφή outsourcing κεφάλαια προς επένδυση σε εναλλακτικούς διαχειριστές επενδύσεων, με ευθύνη όμως πάντα του δημόσιου φορέα.

Μέσω των προτάσεων της επιτροπής Πισσαρίδη επανέρχεται και πάλι στο προσκήνιο η δημιουργία του νέου επικουρικού ταμείου με καθαρά κεφαλαιοποιητικά χαρακτηριστικά.

Tο ύψος της νέας σύνταξης δεν θα εξαρτάται μόνο από τα έτη ασφάλισης και το συντάξιμο μισθό αλλά και από την απόδοση του χαρτοφυλακίου του ατομικού λογαριασμού.

Ωστόσο η κυβέρνηση έκανε στροφή σε σχέση με το αρχικό σχέδιο για το νέο επικουρικό, που προέβλεπε την εμπλοκή επαγγελματιών της αγοράς στη διαχείριση των κεφαλαίων. Συγκεκριμένα, προέβλεπε ότι ως εναλλακτικοί διαχειριστές επενδύσεων μπορούν να θεωρηθούν: οι ΑΕΔΑΚ, οι ΕΠΕΥ, τα πιστωτικά ιδρύματα και οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις, κατάλληλα αδειοδοτημένοι από τις αρμόδιες εποπτικές αρχές.

Η ανάθεση διαχείρισης των επενδύσεων, με επιλογή του ασφαλισμένου, σε εναλλακτικούς διαχειριστές επενδύσεων εκτιμάται ότι δύναται να δημιουργήσει συνθήκες ανταγωνισμού επ’ ωφελεία του ασφαλισμένου, ιδίως ως προς το μέρος των επενδύσεων με λιγότερο κόστος και καλύτερες αποδόσεις.

Όμως, για να αποφευχθούν οι έντονες αντιδράσεις, ακόμα και στο εσωτερικό της Ν.Δ., τόσο ο ίδιος ο πρωθυπουργός όσο και τα αρμόδια στελέχη επισήμαναν ότι το νέο επικουρικό είναι δημόσιο ταμείο το οποίο και θα αναλάβει τη διαχείριση των κεφαλαίων. Σύμφωνα με πληροφορίες δεν αποκλείεται να παρέχονται με τη μορφή outsourcing κεφάλαια προς επένδυση σε εναλλακτικούς διαχειριστές επενδύσεων, με ευθύνη όμως πάντα του δημόσιου φορέα.

Ο ασφαλισμένος θα μπορεί πιθανότατα να επιλέγει μεταξύ επενδυτικής στρατηγικής χαμηλού, μεσαίου και υψηλού ρίσκου αλλά και να αλλάζει την επιλογή του σε τακτά χρονικά διαστήματα (πιθανότατα κάθε τρία χρόνια) . Σε γενικές γραμμές οι ειδικοί συμβουλεύουν τις νεαρότερες ηλικίες να παίρνουν υψηλό ρίσκο αλλά όσο περνούν τα χρόνια να στρέφονται σε πιο ασφαλείς επιλογές.

Ποιοι θα ενταχθούν υποχρεωτικά και ποιοι προαιρετικά

Στο νέο σύστημα θα ενταχθούν υποχρεωτικά όσοι εργαστούν και ασφαλιστούν για πρώτη φορά μετά την ψήφιση του επίμαχου νόμου. Ταυτόχρονα όμως θα δοθεί η δυνατότητα και σε σημερινούς νέους εργαζόμενους που είναι «φρεσκο-ασφαλισμένοι» να ενταχθούν προαιρετικά.

Σύμφωνα με το επικρατέστερο σενάριο, σημερινοί εργαζόμενοι με λίγα χρόνια ασφάλισης έως 35 ετών θα μπορούν να ενταχθούν στο σύστημα του «κουμπαρά» εφόσον το θελήσουν.

Πρόσβαση αναμένεται να δοθεί και σε ασφαλισμένους που σήμερα δεν έχουν επικουρική, για παράδειγμα ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες. Για να αποκομίσει όμως κέρδος όποιος ενταχθεί στο νέο σύστημα πρέπει να έχει μπροστά του ικανό χρονικό διάστημα για να δημιουργήσει το δικό του ατομικό λογαριασμό.

Το νέο σύστημα βασίζεται στη λογική ότι οι εισφορές των νεοασφαλισμένων μισθωτών δεν θα χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των σημερινών επικουρικών συντάξεων, αλλά θα κεφαλαιοποιούνται στον ατομικό «κουμπαρά» του κάθε ασφαλισμένου.

Αρμόδια στελέχη υπολογίζουν ότι η απόδοση του κουμπαρά θα μπορεί να κυμαίνεται σε 1,2%-1,3% ετησίως. Αυτό σημαίνει ότι οι μελλοντικές επικουρικές συντάξεις θα είναι έως και 2,5 φορές υψηλότερες από τις σημερινές, που ανέρχονται σε 184 ευρώ κατά μέσο όρο.

Στο τραπέζι βρίσκεται και το ενδεχόμενο να θεσπιστούν δικλίδες ασφαλείας ώστε η σύνταξη να μην υπολείπεται του κεφαλαίου που έχει συσσωρευτεί. Τι σημαίνει αυτό; Για παράδειγμα, ασφαλισμένος επί 30 έτη με μισθό 1.000 ευρώ παίρνει επικουρική 132 ευρώ. Αν οι αποδόσεις είναι αρνητικές, το κράτος μπορεί να του εγγυηθεί ότι η σύνταξή του δεν θα μειωθεί κάτω από τα 105 ευρώ, με βάση το ποσό που έχει συσσωρεύσει από τις εισφορές του.

Οι βασικές παράμετροι της λειτουργίας του νέου ταμείου αναμένεται να περιληφθούν σε νομοσχέδιο που θα προωθηθεί στη Βουλή στο τέλος του χρόνου ή στις αρχές του επόμενου. Εν συνεχεία θα ανοίξει ευρύς διάλογος με φορείς και κοινωνικούς εταίρους, ενώ το νέο εγχείρημα θα τεκμηριωθεί με μελέτες και ποσοτικοποίηση των μεγεθών. Στόχος είναι το νέο ταμείο να αρχίσει να λειτουργεί την 1/1/2022.

«Αγκάθι» οι πηγές χρηματοδότησης

«Αγκάθι» στο νέο εγχείρημα, το οποίο έχει ήδη προκαλέσει τις ενστάσεις ειδικών και της αντιπολίτευσης, αποτελεί το λεγόμενο «κόστος μετάβασης» στο νέο σύστημα. Τα πρώτα χρόνια το κόστος σε ταμειακή βάση θα είναι μικρό, 50 εκατ. ευρώ ετησίως, το 2030 θα προσεγγίσει το 1 δισ. ευρώ ενώ σωρευτικά σε 40-50 χρόνια θα φτάσει τα 35 έως 55 δισ. ευρώ (κατά άλλους ειδικούς θα αγγίξει τα 57 δισ. ευρώ) απειλώντας με αύξηση το δημόσιο χρέος.

Ο υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης Πάνος Τσακλόγλου, ο οποίος έχει επιφορτιστεί με την ευθύνη να φέρει εις πέρας το νέο δύσκολο εγχείρημα, μιλώντας σε διαδικτυακό συνέδριο για το ασφαλιστικό που διεξήχθη στο πλαίσιο του forum
«Κύκλος Ιδεών» (ekyklos.gr), αναφέρθηκε στις τρεις πηγές άντλησης πόρων για την κάλυψη των ελλειμμάτων που θα δημιουργηθούν. Διαφορετικά, όπως είπε χαρακτηριστικά, «μια γενιά θα κληθεί να πληρώσει δύο φορές για τις συντάξεις».

Η πρώτη πηγή σχετίζεται με τη μεγέθυνση της οικονομίας, το λεγόμενο μέρισμα ανάπτυξης.

Ως δεύτερη πηγή θα χρησιμοποιηθεί ο ΑΚΑΓΕ, δηλαδή ο κουμπαράς του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών που δημιουργήθηκε για τη στήριξη των δύσκολων στιγμών του ασφαλιστικού.

Η τρίτη πηγή χρηματοδότησης θα προέλθει από τον προϋπολογισμό μέσω της φορολογίας.

Το κεφάλαιο που θα συσσωρευθεί στο νέο ταμείο θα επενδύεται σε ομόλογα και μετοχές, ενώ τα επόμενα χρόνια οι επενδύσεις μπορεί να επεκταθούν και σε χώρες του εξωτερικού εντός της Ε.Ε.

Ο κ. Τσακλόγλου ανέφερε ως παράδειγμα το ταμείο της Νορβηγίας, που άντλησε γενναιόδωρους πόρους από τα πετρέλαια και στη συνέχεια επένδυσε στο εξωτερικό.

Εντυπωσιακά είναι και τα αποτελέσματα του σουηδικού μοντέλου (επαγγελματικό ταμείο με κεφαλαιοποιητικά χαρακτηριστικά) το οποίο κατόρθωσε να εξασφαλίσει ετήσια απόδοση στην 25ετία 5,2%. Χαρακτηριστικό του σουηδικού μοντέλου είναι ότι προηγήθηκε εξαντλητικός διάλογος για τη μεταρρύθμιση, που ψηφίστηκε με πάνω από το 80% των βουλευτών του σουηδικού Κοινοβουλίου. Σε αντίθεση με τα προαναφερόμενα συστήματα των σκανδιναβικών χωρών,το νέο επικουρικό θα εξασφαλίζει επίσης συντάξεις χηρείας και αναπηρίας.

Το σχέδιο για πλήρη κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης επανήλθε στο προσκήνιο μέσω του προσχεδίου της έκθεσης της Επιτροπής Πισσαρίδη για την ανασυγκρότηση της ελληνικής Οικονομίας, στο οποίο γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη ραγδαία επιδείνωση των δημογραφικών δεικτών και στην πίεση που ασκεί το συγκεκριμένο πρόβλημα στο ασφαλιστικό.

Σύμφωνα με τους «σοφούς» της έκθεσης Πισσαρίδη, η μεταρρύθμιση της επικουρικής πρέπει να προχωρήσει «τάχιστα και με ευρύ πεδίο εφαρμογής». Οι υποστηρικτές του νέου συστήματος θεωρούν πως:

• θα αντιμετωπίσει το μείζον πρόβλημα της δημογραφικής γήρανσης που απειλεί τα ασφαλιστικά συστήματα όλης της Ευρώπης,
• θα δημιουργήσει σημαντικές αποταμιεύσεις, η μόχλευση των οποίων θα στηρίξει το στοίχημα των επενδύσεων και της ανάπτυξης, ενώ
• σε βάθος 30ετίας θα οδηγήσει σε καλύτερες αποδόσεις των επικουρικών συντάξεων.
• Θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη προς το ασφαλιστικό και θα αποθαρρύνει την αδήλωτη εργασία

«Ένα από τα πλεονεκτήματα του νέου συστήματος είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης προς το ασφαλιστικό και η αποθάρρυνση της αδήλωτης εργασίας», επισήμανε ο υφυπουργός, προσθέτοντας ότι παράλληλα θα ενθαρρυνθεί και η δημιουργία περισσότερων επαγγελματικών ταμείων που θα καταβάλλουν επικουρικές συντάξεις και όχι εφάπαξ, ενώ κίνητρα θα δοθούν και για τον 3ο πυλώνα της ασφάλισης.

Μιλτιάδης Νεκτάριος - Τάσος Γιαννίτσης: Τι προτείνουν για το ασφαλιστικό

Στην ίδια διαδικτυακή συζήτηση, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιά Μιλτιάδης Νεκτάριος επέκρινε τις παρεμβάσεις του νόμου Βρούτση τονίζοντας ότι αύξησε τις συντάξεις χηρείας καταργώντας το ηλικιακό κριτήριο και δεν έκλεισε  στεγανά τις πόρτες για πρόωρη συνταξιοδότηση. Επιπλέον αποσύνδεσε τις εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών από το ετήσιο εισόδημα, θεσπίζοντας ασφαλιστικές κατηγορίες ελεύθερης επιλογής.

Ο κ. Νεκτάριος επισήμανε ότι το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων που έφθανε την προηγούμενη δεκαετία ακόμα και το 110%, μειώθηκε με τα μνημόνια στο 75%, ενώ σε 50 χρόνια θα συρρικνωθεί στο 50%. Το αφανές χρέος από τη συνταξιοδοτική δαπάνη, το οποίο επίσης μειώθηκε με τα μνημόνια πήρε και πάλι την άγουσα, καθώς δεν καταργήθηκε η προσωπική διαφορά.

Η πρόταση του κ. Νεκτάριου, με στόχο το μηδενισμό του αφανούς χρέους, προβλέπει τη δημιουργία ταμείου κύριας ασφάλισης με κεφαλαιοποιητικά χαρακτηριστικά για τους ασφαλισμένους μετά το 1992, με ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων 55%, μειωμένες εισφορές κατά 30% και με μηδενική κρατική επιχορήγηση μετά το 2045 που τελειώνει η μεταβατική περίοδος για τους ασφαλισμένους πριν από το 1992. Για να πάρει ανάσα η οικονομία, οι εισφορές για κύρια και επικουρική σύνταξη δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 6%, σε συνδυασμό με τη μείωση του αφορολόγητου ορίου.

Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Τάσος Γιαννίτσης έδωσε έμφαση στην προσπάθεια αποκατάστασης της αξιοπιστίας του ασφαλιστικού συστήματος προκειμένου να περιοριστεί η φορο-εισφοροδιαφυγή. Μόνο η φοροδιαφυγή από το ΦΠΑ –υπογράμμισε– που υπερβαίνει τα 7 δισ. ευρώ θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα του ασφαλιστικού.

Οι τρεις ειδικοί επισήμαναν την ανάγκη πολιτικής συναίνεσης για τις αναπόφευκτες δύσκολες ισορροπίες που συνοδεύουν τις ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις, ιδίως όταν συμβαίνουν βίαια.

Για το ενδεχόμενο αύξησης των ορίων ηλικίας τόνισαν ότι όσο αυξάνεται το προσδόκιμο επιβίωσης θα αυξάνονται και τα όρια ηλικίας για τις επόμενες γενιές, ενώ η θέσπιση κινήτρων για εργασία μετά τα 67 δεν θα φέρει θεαματικά αποτελέσματα. Αντίθετα, η ενθάρρυνση συμμετοχής των γυναικών στο εργατικό δυναμικό αλλά και η ενσωμάτωση των μεταναστών αποτελούν προσφορότερες λύσεις για την αντιμετώπιση της γήρανσης του ασφαλιστικού συστήματος.

Ο αντίλογος για το κόστος μετάβασης

Από την άλλη πλευρά η αντιπολίτευση κάνει λόγο για «ασφαλιστικό Πινοσέτ», τονίζοντας ότι το αστρονομικό κόστος μετάβασης μπορεί να απειλήσει και τις συντάξεις.

Σύμφωνα με μελέτη του ομότιμου καθηγητή Οικονομικών Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου, Σάββα Ρομπόλη, το κόστος μετάβασης μπορεί να φτάσει τα 57 δισ. ευρώ σε βάθος 50 ετών. Αυτό το ποσό, υποστηρίζει ο κ. Ρομπόλης, αναμένεται να προστεθεί στο πραγματικό χρέος της χώρας, απειλώντας τις ευαίσθητες δημοσιονομικές ισορροπίες.

Ο ίδιος εκτιμά πως, αν οι αποδόσεις του χαρτοφυλακίου είναι αρνητικές, οι συντάξεις θα συρρικνωθούν. Για παράδειγμα, κάποιος με 25 -30 χρόνια ασφάλισης μπορεί να οδηγηθεί σε μια επικουρική της τάξης των 80 ευρώ.

Στην ίδια επιχειρηματολογία εντάσσονται σκέψεις που υποστηρίζουν πως η σημερινή ασταθής οικονομική συγκυρία, λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, δεν ευνοεί τέτοια εγχειρήματα.

Καθώς οι νεοεισερχόμενοι στην ασφάλιση θα αυξάνονται και οι εισφορές τους θα λείπουν από το σύστημα, το χρηματοδοτικό κενό θα μεγαλώνει, με αποτέλεσμα να απαιτούνται ενέσεις ρευστότητας για να πληρώνονται οι επικουρικές συντάξεις. Η ισορροπία μεταξύ του παλαιού και του νέου συστήματος θα κριθεί σε σημαντικό βαθμό και από το πλήθος των σημερινών νέων ασφαλισμένων που θα δηλώσουν επιθυμία να φύγουν από το σημερινό σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης και να ενταχθούν στο πλήρως κεφαλαιοποιητικό σύστημα του «ατομικού κουμπαρά».

Από την εφημερίδα Nextdeal, τεύχος 457