Την αξιολόγηση των προσχεδίων των κρατών μελών για την υλοποίηση των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης της ΕΕ, και ιδίως των συμφωνημένων επιδιώξεων της ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα για το 2030, δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Στην αξιολόγηση της Επιτροπής διαπιστώνεται ότι τα εθνικά σχέδια αντιπροσωπεύουν ήδη σημαντικές προσπάθειες, αλλά επισημαίνονται διάφοροι τομείς στους οποίους υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης, ιδίως όσον αφορά στοχευμένες και εξατομικευμένες πολιτικές που επιτρέπουν να εξασφαλιστεί η επίτευξη των επιδιώξεων για το 2030 και να συνεχιστεί η πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα μακροπρόθεσμα. Όπως τονίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η πρώτη σημαντική οικονομία που δημιούργησε ένα νομικά δεσμευτικό πλαίσιο για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων που ανέλαβε στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού, και είναι η πρώτη φορά που τα κράτη μέλη έχουν καταρτίσει προσχέδια ενοποιημένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ). Ωστόσο, καθώς τα σχέδια επί του παρόντος υστερούν τόσο όσον αφορά τις συνεισφορές για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όσο και τις συνεισφορές για την ενεργειακή απόδοση, η επίτευξη των συνολικών στόχων της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια θα απαιτήσει συλλογική αύξηση του επιπέδου φιλοδοξίας.

Ο αρμόδιος για την Ενεργειακή Ένωση αντιπρόεδρος Μάρος Σέφτσοβιτς δήλωσε τα εξής: «Τα πρώτα αυτά εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα φέρνουν την Ενεργειακή Ένωση στο εθνικό επίπεδο: όπως η ΕΕ, τα κράτη μέλη παρουσιάζουν όλα πολιτικές για την κλιματική και ενεργειακή μετάβαση με ολοκληρωμένο τρόπο και με δεκαετή προοπτική. Τα κράτη μέλη έχουν όλα παρουσιάσει εντυπωσιακά προσχέδια σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά κανένα προσχέδιο δεν είναι τέλειο. Τα τελικά σχέδια πρέπει να υποβληθούν μέχρι το τέλος του έτους και οι συστάσεις μας δείχνουν πού χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες: για παράδειγμα, μεγαλύτερη φιλοδοξία, περισσότερες λεπτομέρειες στις πολιτικές, καλύτερα καθορισμένες επενδυτικές ανάγκες ή περισσότερες προσπάθειες στον τομέα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η σαφήνεια και η προβλεψιμότητα αποτελούν πραγματικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα της ενέργειας και του κλίματος. Ας αξιοποιήσουμε λοιπόν όσο το δυνατόν καλύτερα αυτή την ευκαιρία και ας δώσουμε στα εθνικά σχέδια μια ισχυρή τελική ώθηση.»

Ο αρμόδιος για την Ενέργεια και τη Δράση για το Κλίμα Επίτροπος κ. Μιγκέλ Αρίας Κανιέτε δήλωσε: «Τον περασμένο Νοέμβριο προτείναμε να καταστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. Παρουσιάσαμε την ακολουθητέα πορεία και ηγηθήκαμε στην πορεία προς τα εμπρός. Είναι θετικό που διαπιστώνουμε ότι όλο και περισσότερα κράτη μέλη μάς ακολουθούν και εργάζονται για την επίτευξη αυτού του στόχου. Μετά την αξιολόγηση των προσχεδίων των εθνικών σχεδίων των κρατών μελών, έχω θετική γνώμη για τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν καταβληθεί. Ωστόσο, στα τελικά σχέδια χρειάζεται ακόμη μεγαλύτερη φιλοδοξία για να τεθεί η ΕΕ στον σωστό δρόμο για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας μας. Καλώ το Συμβούλιο να αρχίσει συζήτηση σχετικά με τις κύριες προτεραιότητες που προσδιορίστηκαν από την Επιτροπή και να συμβάλει ώστε τα τελικά σχέδια να χαρακτηρίζονται από ικανοποιητικό επίπεδο φιλοδοξίας.»

Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της όσον αφορά τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και να παράσχει στους πολίτες της ασφαλή, οικονομικά προσιτή και βιώσιμη ενέργεια. Έχουμε δημιουργήσει ένα μοναδικό σύστημα ενεργειακής και κλιματικής διακυβέρνησης, με το οποίο τόσο η Ένωση όσο και τα κράτη μέλη της προγραμματίζουν από κοινού και υλοποιούν συλλογικά τους στόχους μας για το 2030 και για μια κοινωνικά δίκαιη και οικονομικά αποδοτική μετάβαση σε μια ουδέτερη από κλιματική άποψη οικονομία έως το 2050.

Κατά την ανάλυση των προσχεδίων των εθνικών σχεδίων, η Επιτροπή εξέτασε την αθροιστική συμβολή τους στην επίτευξη των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης και των επιδιώξεων για το 2030 της ΕΕ. Όπως έχουν σήμερα, τα προσχέδια των ΕΣΕΚ υστερούν όσον αφορά τόσο τις συνεισφορές για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όσο και τις συνεισφορές για την ενεργειακή απόδοση. Στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, το χάσμα θα μπορούσε να είναι έως και 1,6 ποσοστιαίες μονάδες. Στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης, το χάσμα μπορεί να ανέλθει σε 6,2 ποσοστιαίες μονάδες (εάν εξεταστεί η κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας) ή 6 ποσοστιαίες μονάδες (εάν εξεταστεί η κατανάλωση τελικής ενέργειας).

Τα κράτη μέλη έχουν στη διάθεσή τους 6 μήνες για να αυξήσουν τα εθνικά επίπεδα φιλοδοξίας. Οι συστάσεις και οι λεπτομερείς αξιολογήσεις της Επιτροπής έχουν ως στόχο να βοηθήσουν τα κράτη μέλη να οριστικοποιήσουν τα σχέδιά τους έως το τέλος του 2019 και να τα εφαρμόσουν αποτελεσματικά κατά τα προσεχή έτη. Τα εθνικά σχέδια θα πρέπει να παρέχουν σαφήνεια και προβλεψιμότητα για τις επιχειρήσεις και τον χρηματοπιστωτικό τομέα, προκειμένου να τονωθούν οι απαραίτητες ιδιωτικές επενδύσεις. Τα σχέδια θα διευκολύνουν επίσης τα κράτη μέλη να προγραμματίσουν τη χρηματοδότηση στο πλαίσιο του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027.

Σύμφωνα με το κείμενο των συστάσεων για την Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί τη χώρα να αναλάβει δράση για:

1. Να καταστήσει δυνατή την έγκαιρη και οικονομικά αποδοτική επίτευξη της συνεισφοράς της Ελλάδας κατά 31 % στον στόχο της ΕΕ για το 2030 για ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, μέσω της συμπερίληψης στο τελικό σχέδιο, μεταξύ άλλων, ενδεικτικής πορείας που θα επιτυγχάνει όλα τα σημεία αναφοράς σύμφωνα με το άρθρο 4 στοιχείο α) σημείο 2) του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999 και να παράσχει λεπτομερείς και ποσοτικοποιημένες πολιτικές και μέτρα που συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις που καθορίζονται στην οδηγία (ΕΕ) 2018/2001. Να εναρμονίσει τους στόχους που προτείνονται στο προσχέδιο για το μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον τομέα της θέρμανσης και της ψύξης με τον ενδεικτικό στόχο που περιλαμβάνεται στο άρθρο 23 της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001 και τον τομέα των μεταφορών σύμφωνα με το άρθρο 25 της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001.

2. Να αυξήσει σημαντικά τη φιλοδοξία της όσον αφορά τη μείωση της κατανάλωσης τελικής και πρωτογενούς ενέργειας, δεδομένης της ανάγκης να αυξηθεί το επίπεδο των προσπαθειών για την επίτευξη του στόχου ενεργειακής απόδοσης της Ένωσης για το 2030 και να υποστηρίξει αυτή τη φιλοδοξία με πολιτικές και μέτρα που έχουν τη δυνατότητα να αποφέρουν πρόσθετες εξοικονομήσεις ενέργειας έως το 2030. Να αποσαφηνίσει το χρονοδιάγραμμα έγκρισης και εφαρμογής των πολιτικών που προβλέπεται να εφαρμοστούν από το 2020, ιδίως για τα νέα μέσα. Τα μέτρα που προβλέπονται για την επίτευξη του στόχου σωρευτικής εξοικονόμησης θα πρέπει να σχεδιάζονται σε κατάλληλη κλίμακα.

3. Να εξειδικεύσει τα μέτρα για την υποστήριξη των στόχων ενεργειακής ασφάλειας όσον αφορά τη διαφοροποίηση και τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης, συμπεριλαμβανομένων μέτρων για την εξασφάλιση ευελιξίας, ιδίως όσον αφορά το φυσικό αέριο. Να συμπεριλάβει εκτίμηση του τρόπου με τον οποίο τα έργα υποδομής και η περιφερειακή συνεργασία συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων ενεργειακής ασφάλειας, κάνοντας επίσης χρήση της περιφερειακής συνεργασίας και των δυνατοτήτων ευελιξίας για την αξιοποίηση των ευκαιριών που παρουσιάζονται από τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής οικονομίας.

4. Να συμπεριλάβει μελλοντοστραφείς στόχους και επιδιώξεις σχετικά με την ενοποίηση της αγοράς, ιδίως μέτρα για την αύξηση του ανταγωνισμού στις αγορές λιανικής και χονδρικής, σύμφωνα με τη δέσμευση που έχει αναλάβει στο πλαίσιο του προγράμματος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ) για μείωση, έως το 2020, των μεριδίων λιανικής και χονδρικής αγοράς του κατεστημένου φορέα κάτω του 50 %. Να εφαρμόσει τον πρότυπο στόχο για την ηλεκτρική ενέργεια και τη σύζευξη των αγορών με τις γειτονικές χώρες, βάσει των χρονοδιαγραμμάτων που έχουν συμφωνηθεί στο πλαίσιο του μεταπρογραμματικού μηχανισμού εποπτείας.

5. Να ποσοτικοποιήσει περαιτέρω τους εθνικούς στόχους και τις επιδιώξεις χρηματοδότησης που πρέπει να επιτευχθούν έως το 2030 στον τομέα της έρευνας, καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας, ιδίως όσους σχετίζονται με την Ενεργειακή Ένωση, ώστε να είναι άμεσα μετρήσιμοι και κατάλληλοι για τον επιδιωκόμενο σκοπό, που είναι να υποστηριχθεί η υλοποίηση των επιδιώξεων στις άλλες διαστάσεις του ενοποιημένου εθνικού σχεδίου για την ενέργεια και το κλίμα. Να υποστηρίξει τους στόχους αυτούς με συγκεκριμένες και κατάλληλες πολιτικές και μέτρα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που πρέπει να αναπτυχθούν σε συνεργασία με άλλα κράτη μέλη, όπως το στρατηγικό σχέδιο ενεργειακών τεχνολογιών.

6. Να εντείνει τις ήδη καλές ρυθμίσεις περιφερειακής συνεργασίας με τη Βουλγαρία και την Κύπρο, καθώς και με τις χώρες της συνδεσιμότητας ενέργειας της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (CESEC). Να ενισχύσει τα συνεργασία με τα κράτη μέλη και τις νησιωτικές περιφέρειες που αντιμετωπίζουν παρόμοιες γεωγραφικές, κλιματικές και σχετικές με τις υποδομές προκλήσεις και ευκαιρίες κατά την ενεργειακή τους μετάβαση, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Καθαρή ενέργεια για τα νησιά της ΕΕ». Να διερευνήσει το διασυνοριακό δυναμικό και τις μακροπεριφερειακές πτυχές μιας συντονισμένης πολιτικής για την ενέργεια και το κλίμα, ιδίως στις θάλασσες Αδριατικής-Ιονίου, με στόχο τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα της περιοχής και την υιοθέτηση μιας οικοσυστημικής προσέγγισης. Οι περιφερειακές ανταλλαγές θα μπορούσαν να επικεντρωθούν στους τομείς της εσωτερικής αγοράς ενέργειας και της ενεργειακής ασφάλειας, ενόψει των αλλαγών στα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας για την προσαρμογή σε υψηλότερα μερίδια ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, που θα αυξήσουν τις εισαγωγές και τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας και θα επιτείνουν την ανάγκη ευελιξίας του συστήματος. Επιπλέον, να χρησιμοποιήσει τη διμερή συνεργασία και τις δυνατότητες ευελιξίας για να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται από τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής οικονομίας.

7. Να απαριθμήσει όλες τις επιδοτήσεις στον τομέα της ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων ιδίως των επιδοτήσεων στα ορυκτά καύσιμα, και τις δράσεις που αναλαμβάνονται, καθώς και τα σχέδια για τη σταδιακή κατάργησή τους.

8. Να συμπληρώσει την ανάλυση των αλληλεπιδράσεων με την πολιτική για την ποιότητα του αέρα και τις εκπομπές στην ατμόσφαιρα με περισσότερα ποσοτικά στοιχεία, συμπεριλαμβάνοντας τουλάχιστον τις απαιτούμενες πληροφορίες για τις προβολές των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων στο πλαίσιο των σχεδιαζόμενων πολιτικών και μέτρων.

9. Να ενσωματώσει καλύτερα τις πτυχές της δίκαιης και ισότιμης μετάβασης, ιδίως με την παροχή περισσότερων λεπτομερειών για τις κοινωνικές επιπτώσεις, τις επιπτώσεις στην απασχόληση, στις δεξιότητες και στην κατάρτιση που θα έχουν οι στόχοι, οι πολιτικές και τα μέτρα που έχουν προγραμματιστεί. Να παράσχει λεπτομερέστερες πληροφορίες σχετικά με τα έργα στήριξης μιας δίκαιης και ισότιμης μετάβασης, προσδιορίζοντας τη μορφή της στήριξης και τον αντίκτυπο των πρωτοβουλιών, συνδέοντάς την επίσης με τη μετάβαση των περιφερειών υψηλής έντασης άνθρακα και ανθρακούχων εκπομπών και των βιομηχανικών περιφερειών. Να αναπτύξει περαιτέρω την προσέγγιση για την αντιμετώπιση των ζητημάτων ενεργειακής φτώχειας, όπως απαιτείται βάσει του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999.