Νέες κατευθυντήριες γραμμές δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με σκοπό να διευκολύνει την καλύτερη κατανόηση της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών βάσει χερσαίων λύσεων και των αποτελεσματικών τρόπων αντίδρασης. Στις κατευθυντήριες γραμμές επισημαίνονται τα μέτρα πρόληψης που μπορούν να ληφθούν μέσω της διακυβέρνησης, του σχεδιασμού και της διαχείρισης των δασών, ενώ περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο τα κράτη μέλη της ΕΕ μπορούν να έχουν πρόσβαση στην ενωσιακή χρηματοδότηση για την ανθεκτικότητα στις δασικές πυρκαγιές και να συνεργάζονται σε επίπεδο ΕΕ.

Τα δάση είναι απαραίτητα για τη βιοποικιλότητα, τη ρύθμιση του κλίματος και των υδάτων, την παροχή τροφίμων, φαρμάκων και υλικών, τη δέσμευση και την αποθήκευση του διοξειδίου του άνθρακα, τη σταθεροποίηση του εδάφους και τον καθαρισμό του αέρα και των υδάτων. Πρέπει να προστατεύσουμε, να αποκαταστήσουμε και να διαχειριστούμε με βιώσιμο τρόπο τα δάση, καθώς είναι ζωτικής σημασίας για τη ζωή και τα μέσα βιοπορισμού μας, τονίζει η Επιτροπή.

Τα τελευταία χρόνια, οι επιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών στους ανθρώπους και τη φύση έχουν αυξηθεί. Οι νέες κατευθυντήριες γραμμές εξετάζουν τους αλληλένδετους παράγοντες στους οποίους οφείλεται αυτή η αύξηση και παρέχουν μια επισκόπηση των υφιστάμενων αρχών και εμπειριών σχετικά με τη διαχείριση τοπίων, δασών και δασικών εκτάσεων που μπορούν να σώσουν ζωές.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία εξήγγειλε μια νέα δασική στρατηγική της ΕΕ για το 2021, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική αναδάσωση, η διατήρηση και η αποκατάσταση των δασών στην Ευρώπη. Αυτό θα συμβάλει στη μείωση της συχνότητας και της έκτασης των δασικών πυρκαγιών. Η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 έχει επίσης ως στόχο να συμβάλει ώστε η ΕΕ και τα κράτη μέλη της να είναι επαρκώς εξοπλισμένα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση μεγάλων δασικών πυρκαγιών, οι οποίες βλάπτουν σοβαρά τη δασική βιοποικιλότητα. Η νέα στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή δίνει μεγάλη έμφαση στην ανάγκη ενίσχυσης της ανθεκτικότητας των δασών και περιλαμβάνει διάφορες δράσεις για τη στήριξη αυτού του στόχου. Η κλιματική αλλαγή ήδη επιφέρει άμεσες και έμμεσες καταστροφές στα δάση της Ευρώπης με δασικές πυρκαγιές, ξηρασία και πρωτοφανείς εστίες προσβολής από σκολύτη. Οι επιπτώσεις αυτές αναμένεται να αυξηθούν στο μέλλον.

Οι κίνδυνοι δασικών πυρκαγιών μπορούν να αντιμετωπιστούν με επιτυχία μέσω καλύτερης διαχείρισης και χωροταξικού σχεδιασμού. Ο μετριασμός των κινδύνων δασικών πυρκαγιών απαιτεί εξέταση του τρόπου διαχείρισης της γης, ώστε να διασφαλιστεί ότι η δομή, η σύνθεση και η χρήση των δασών, των δασικών εκτάσεων και άλλων τοπίων βλάστησης είναι ανθεκτικότερες στις δασικές πυρκαγιές. Πρέπει επίσης οι πολίτες να ενημερώνονται και να εκπαιδεύονται σχετικά με τις δασικές πυρκαγιές. Η Επιτροπή παρέχει χρηματοδότηση για τέτοιου είδους εκπαιδευτικές δράσεις και διευκολύνει τη συνεργασία και τον συντονισμό των κοινών αντιδράσεων.

Επιπλέον, το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) της Επιτροπής έχει αναπτύξει προφίλ χωρών στο πλαίσιο του παγκόσμιου συστήματος πληροφοριών για τις δασικές πυρκαγιές (Global Wildfire Information System — GWIS), με σκοπό τη στήριξη της διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών και τη μείωση του κινδύνου καταστροφών σε παγκόσμιο επίπεδο και ιδίως στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική. Οι εργασίες αυτές αποτελούν μέρος της ολοκληρωμένης προσέγγισης της ΕΕ για τη στήριξη της διατήρησης και της βιώσιμης ανάπτυξης των δασών του Αμαζονίου. Επί του παρόντος υπάρχουν πάνω από 50 ενωσιακά προγράμματα σχετικά με τη συγκεκριμένη περιφερειακή προτεραιότητα, ενώ ο νέος προϋπολογισμός για την Ευρώπη στον κόσμο θα καλύπτει και μία ειδική στρατηγική για τον Αμαζόνιο, σε συντονισμό με τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Αντιδράσεις μελών της Επιτροπής

Ο Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, κ. Φρανς Τίμερμανς, δήλωσε: «Τα δέντρα είναι σύμμαχοί μας στην καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης και της κρίσης της βιοποικιλότητας. Τα δέντρα βοηθούν στον καθαρισμό του αέρα, δροσίζουν τις πόλεις και απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα. Οι άνθρωποι ασκούν ήδη τεράστια πίεση στα δάση του πλανήτη και οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν πρόσθετη απειλή. Δεδομένου ότι ο κίνδυνος δασικών πυρκαγιών επιδεινώνεται από την αύξηση των θερμοκρασιών και των περιόδων ξηρασίας, είναι ζωτικής σημασίας η ενίσχυση της προστασίας των δασών, η καλύτερη πρόληψη και η ταχύτερη αντιμετώπιση».

Ο Επίτροπος Περιβάλλοντος, Ωκεανών και Αλιείας, κ. Βιργκίνιους Σινκέβιτσιους, δήλωσε: «Τα δασικά οικοσυστήματα φιλοξενούν το 80 % των γνωστών χερσαίων φυτών και ζώων παγκοσμίως, και η καταστροφή τους μας θέτει όλους σε κίνδυνο. Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν ολοένα μεγαλύτερη απειλή για τα δάση και τους ανθρώπους και, σ' αυτό το νέο πλαίσιο, η πρόληψη και η συνεργασία αποτελούν τα σημαντικότερα εργαλεία μας. Είμαι πεπεισμένος ότι οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές μπορούν να δώσουν αποτελεσματικότερη απάντηση, με σημαντικά οφέλη για τους ανθρώπους και τη φύση από την οποία εξαρτώμαστε».

Η Επίτροπος Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας, κ. Μαρίγια Γκαμπριέλ, δήλωσε: «Οι δασικές πυρκαγιές μπορούν να έχουν καταστροφικές επιπτώσεις για το περιβάλλον και τους ανθρώπους. Τα προφίλ χωρών που έχουν σχεδιαστεί από το Κοινό Κέντρο Ερευνών θα συμβάλουν στην εκτίμηση και τον μετριασμό του κινδύνου αυτού, αποδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο η επιστήμη μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση και την προστασία της ζωής και του πλανήτη μας».

Ο αρμόδιος για τη διαχείριση κρίσεων Επίτροπος κ. Γιάνες Λέναρτσιτς δήλωσε: «Οι πυρκαγιές στην περιοχή του Αμαζονίου και σε όλο τον κόσμο προκάλεσαν πρωτόγνωρες καταστροφές τα τελευταία χρόνια. Κατά συνέπεια, το παγκόσμιο σύστημα πληροφοριών για τις δασικές πυρκαγιές είναι ζωτικής σημασίας για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τον κίνδυνο πυρκαγιάς και τις καμένες περιοχές σε παγκόσμιο επίπεδο. Εργαλεία παρακολούθησης, όπως το παγκόσμιο σύστημα πληροφοριών για τις δασικές πυρκαγιές, βοηθούν την Επιτροπή να συγκεντρώνει όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες ώστε να συντονίζει την αντίδραση της ΕΕ και να προστατεύει τις ζωές, τα μέσα βιοπορισμού και το περιβάλλον».

Η Επίτροπος Διεθνών Εταιρικών Σχέσεων κ. Γιούτα Ουρπιλάινεν δήλωσε: «Είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε με τους εταίρους μας για την αποτελεσματικότερη πρόληψη των δασικών πυρκαγιών. Για το έργο αυτό απαιτείται ανταλλαγή γνώσεων σχετικά με τις τεχνικές βιώσιμης διαχείρισης των δασών, προσαρμοσμένων στις τοπικές ανάγκες, καθώς και αποκατάσταση των δασών. Τα δάση του πλανήτη είναι απαραίτητα για τη βιοποικιλότητα, το κλίμα και τους ανθρώπους· πρέπει να σεβόμαστε και να προστατεύουμε τα οικοσυστήματα που μας προσφέρουν τόσα πολλά, μεταξύ άλλων, θέσεις εργασίας και μέσα βιοπορισμού. Με την Πράσινη Συμφωνία, στόχος μας είναι να διασφαλίσουμε τη διατήρηση υγιών δασών για τις μελλοντικές γενιές».

Ιστορικό

Τα τελευταία χρόνια, οι δασικές πυρκαγιές είχαν τεράστιο αντίκτυπο στο φυσικό κεφάλαιο, στην οικονομία και στους λαούς της Ευρώπης, από τον νότο μέχρι τον βορρά και από την ανατολή μέχρι τη δύση. Τα αίτια αυτών των πρόσφατων τάσεων είναι πολύπλοκα και περιλαμβάνουν την κλιματική αλλαγή, αλλαγές στη διαχείριση της γης, κοινωνικά πρότυπα όπως η εγκατάλειψη της υπαίθρου και η αστική επέκταση, αλλαγές στις πολιτιστικές παραδόσεις και στους τρόπους αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου, καθώς και μη βέλτιστες πολιτικές διαχείρισης των πυρκαγιών.

Τα νέα σενάρια για την παγκόσμια κλιματική αλλαγή δείχνουν επίσης πιθανή αύξηση της εμφάνισης των λεγόμενων ανεξέλεγκτων πυρκαγιών, δηλαδή των δασικών πυρκαγιών που είναι τόσο σοβαρές, ώστε να είναι αδύνατη η κατάσβεσή τους. Για την αντιμετώπιση αυτών των ανησυχητικών τάσεων, θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στις χερσαίες πρακτικές πρόληψης των πυρκαγιών στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείρισης των πυρκαγιών.

Τα προφίλ χωρών του ΚΚΕρ παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τη γεωγραφική κατανομή των δασικών πυρκαγιών, των καμένων περιοχών και των εκπομπών, ενώ αξιολογούν την κατάσταση και τις επιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών σε επίπεδο χωρών και επιμέρους περιοχών χωρών σε ολόκληρο τον κόσμο. Καθιστούν δυνατή τη συνολική εκτίμηση του κινδύνου δασικών πυρκαγιών και τον μετριασμό των επιπτώσεων των δασικών πυρκαγιών στην υποβάθμιση του εδάφους, την αποψίλωση των δασών ή τις εκπομπές από καύση βιομάζας. Το παγκόσμιο σύστημα πληροφοριών για τις δασικές πυρκαγιές (GWIS) βασίζεται στο ευρωπαϊκό σύστημα πληροφόρησης για τις δασικές πυρκαγιές του Copernicus και αναπτύσσεται περαιτέρω από κοινού με την Ομάδα Γεωσκόπησης και την αμερικανική εθνική διεύθυνση αεροδιαστημικής (NASA), σε στενή συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη. Οι υπηρεσίες του GWIS συμβάλλουν επίσης στην επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.