Σίτος, οίνος, έλαιον. Έτσι είναι νομίζω η σωστή σειρά για τα βασικά αγαθά που πρέπει να έχει ο άνθρωπος να ζήσει και να προκόψει. Τώρα ανάλογα με τον τόπο που ζει κάποιος, μπορεί να αλλάξει τη σειρά ενώ παρατηρώ πως στην περίπτωση των βουνών που δεν ευδοκιμεί η ελιά, κάτι άλλο θα έπρεπε να την αντικαταστήσει και αυτό σίγουρα είναι το γάλα που μπορεί να γίνει βούτυρο καθώς και το λίπος από διάφορα κατοικίδια ζώα.
Στην Ελλάδα πάλι που τα βουνά που την χωρίζουν και άλλα βλέπουν προς το Αιγαίον Πέλαγος και άλλα προς το Ιόνιον, λίγες είναι οι περιοχές που δεν καλλιεργείται η ελιά και βεβαίως, το πολύ σε μια ημέρα δρόμο ακόμη και με τα πόδια ο ορεινός, μπορεί να τις δει και αναλόγως του ενδιαφέροντος και της οικονομικής επιφάνειάς του, μπορεί να αποκτήσει λάδι. Για τη νησιωτική δε χώρα, ούτε λόγος για την καλλιέργεια της ελιάς.
Ο σίτος τώρα, δεν γνωρίζει σύνορα στην καλλιέργειά του, παντού όπου μπορούσε κάποτε να οργωθεί ένα κομμάτι γης, στα νησιά, στον κάμπο, στα ημιορεινά, στα βουνά ακόμη, οι άνθρωποι καλλιεργούσαν σιτάρι και άλλα δημητριακά και σε αυτό στήριζαν την επιβίωσή τους. Ανάλογα δε με τον αριθμό των μελών κάθε οικογένειας ήταν και η καλλιέργεια γιατί μπορεί να μην θέλει δουλειά όλη την περίοδό, αλλά το όργωμα και κυρίως ο θέρος, ήταν πόλεμος και έπρεπε να συμμετάσχουν πολλοί γιατί αλλιώς η σοδειά πήγαινε χαμένη.
Ο οίνος πάλι, παντού μπορούσε να παραχθεί. Βέβαια στα νησιά, στα παράλια και στα ημιορεινά ήταν οι καλύτερες τοποθεσίες για την ανάπτυξη των αμπελιών και οι αποδόσεις αλλά και η ποιότητα ήταν άριστες. Όμως ούτε από τα ορεινά έλειπαν τα κλήματα, σε ορισμένες περιοχές έφταναν μέχρι και τα 800 μέτρα υψόμετρο αλλά το μειονέκτημά τους ήταν ότι αργούσαν να ωριμάσουν και τα έπιανε ο χειμώνας χωρίς να γλυκάνουν οι χυμοί τους. Στην ανάγκη όμως έφτιαχναν κρασί και αυτά και βεβαίως τσίπουρο που ήταν και πιο εύκολο να αποθηκευτεί, να μετακινηθεί και να πουληθεί μάλιστα ακριβότερα.
Πρόλαβα στο χωριό μου, πριν από μισό αιώνα να υπάρχουν ακόμη κάποια αμπέλια, στα χαμηλότερα σημεία, προς το ποτάμι με ντόπιες ποικιλίες. Άσπρα, μαύρα, κόκκινα τα έλεγαν και ξεμπέρδευαν και κάθε χρώμα είχε άλλο αποτέλεσμα στο κρασί. Ήταν, όπως θυμάμαι κλήματα που είχαν προσαρμοστεί στον τόπο, άλλα άγρια και κάποια ημερωμένα, ανεπτυγμένα πάνω σε κρεβατίνες για να μην τα τρώνε τα ζώα και να μένει και χώρος για βοσκή και άλλα ανεβασμένα πάνω σε δέντρα, βελανιδιές κυρίως. Με αυτά έφτιαχναν, αν τα πήγαινε καλά η χρονιά πολύ καλό κρασί και το απολάμβαναν με κάθε ευκαιρία.
Πρόλαβα τρύγο στο χωριό, από κλήματα σε κρεβατίνες και σε δέντρα. Κοσμάδες θυμάμαι έλεγαν εκείνα τα σταφύλια και ήταν τόσο γλυκά που κόλλαγαν τα χέρια και τα ρούχα. Τα μαζεύαμε σε ξύλινα κασόνια και τα πατούσαμε σε πατητήρια πάνω από μεγάλες ξύλινες κάδες και έβγαινε ένα βαθυκόκκινο λαμπερό κρασί και με τα στέμφυλα, βγάζαμε τσίπουρα. Η παραγωγή κρασιού, σε μια καλή χρονιά μπορεί να έφτανε και στον μισό τόνο καθώς και σε εκατό κιλά τσίπουρο, συνήθως λαθραίο γιατί δεν συνέφερε αλλιώς η απόσταξή του.
Με αυτά περνούσε το σπίτι όλο το χρόνο και καμιά φορά δεν έφτανε. Δεν υπήρχε τραπέζι, μεσημέρι ή βράδυ πιο πολύ να μην υπάρχει μια κανάτα με κρασί, ούτε και δουλειά στα χωράφια που να λείπει το μπουκάλι. Με μια κούπα κρασί κι ένα κομμάτι ξερό ψωμί αντί για πρωινό ξεκινούσε η μέρα και με ένα ποτήρι έκλεινε το βράδυ μετά από το δείπνο. Φυσικά στα εορταστικά τραπέζια το κρασάκι έρρεε πιο άφθονο γιατί έτσι το επίτασσε η ζωή των παιδεμένων ανθρώπων της υπαίθρου και συχνά ακούγονταν η ευχή… «να πάει και το παλιάμπελο»! Οι άνθρωποι εκείνοι έβγαλαν τη σειρά τους στον κόσμο, φεύγοντας όμως πήραν μαζί τους και τα παλιάμπελα και τώρα, σε εποχή απελπισίας και θολών οριζόντων ψάχνουμε τίποτα ξεχασμένες ρίζες να τα αναστήσουμε…
Στη φωτογραφία, δημιουργία αμπελιού με κλήματα, μοσχάτο άσπρο και μαύρο προς το παρών. Το φυτώριο όμως με τα παλιά κλήματα φαίνεται να πηγαίνει καλά οπότε του χρόνου θα αρχίσουμε να τα περιποιούμαστε όπως παλιά.
Ο Ηλίας Γ. Προβόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μεγάλη Κάψη της Δυτικής Φθιώτιδας. Έγινε δημοσιογράφος και εργάστηκε επί πολλά χρόνια και αποκλειστικά στις εφημερίδες, κυρίως στην «Ελευθεροτυπία» από τις στήλες της οποίας οργάνωσε και προέβαλλε μια ειδική αρθρογραφία με τον τίτλο «Μικρές Πατρίδες» για την ελληνική περιφέρεια και τους ανθρώπους της καθώς και για την Αθήνα, τα τελευταία χρόνια. Συνεχίζει να γράφει και να δημοσιεύει φωτογραφίες με την ίδια θεματογραφία στο actimon.blogspot.com ενώ εκδίδει και βιβλία που έχουν σχέση με την τοπική ιστορία.
*Αραρίσκω = Συνάπτω, συνδέω, προσαρμόζω
