Στους εορτασμούς για τα 200 χρόνια από την έναρξη της επανάστασης του 1821, σίγουρα θα έχει γίνει κάπου αναφορά και για την αρχή της καλλιέργειας της πατάτας στην Ελλάδα το 1928, με πρωτοβουλία του πρώτου Κυβερνήτη, Ιωάννη Καποδίστρια. Η περίπτωση σχετίζεται με διάφορα ανέκδοτα, πράγμα που ουδόλως όμως μειώνει τη σημασία του γεγονότος που έμελε να αλλάξει κατά πολύ τις διατροφικές συνήθειες όλου του κόσμου και έτσι, δυο αιώνες μετά δεν υπάρχει σχεδόν κανένα τραπέζι στη γη χωρίς πατάτες...
Στη μικρή μου πατρίδα, στις ανατολικές πλαγιές του Τυμφρηστού κανείς από τους τωρινούς κατοίκους της δεν θυμάται πότε και άρχισαν να καλλιεργούνται ούτε πάλι αφηγήσεις παλαιότερων πάνω σε αυτό το ζήτημα μνημονεύονται. Υπολογίζουμε ότι πρέπει να ήρθαν γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα και από τότε όλοι οι χωριανοί τις βάζουν στους κήπους τους και μάλιστα έχει επικρατήσει η ονομασία «πατατοχώραφα» ή «πατατόπος» για τα χωράφια με το βαθύ στραγγερό χώμα που διαμόρφωσαν σε ορισμένα σημεία του δάσους, κόβοντας τα δέντρα και ξεψαχνίζοντας το χώμα από τις πέτρες και τα λιθάρια. Αυτά τα χωράφια ακόμη και σήμερα αναφέρονται ως ο πατατόπος του τάδε και το πατατοχώραφο του δείνα και προϋπόθεση για τη δημιουργία τους ήταν να τρέχει κάπου κοντά τους λίγο νερό.
Το γεγονός αποδεικνύει το πόσο σύντομα έγιναν κομμάτι των καλλιεργειών και μπήκαν κατά συνέπεια στο τραπέζι. Η εξωτική τους προέλευση σίγουρα προκάλεσε το ενδιαφέρον των περισσότερων αγροτών καθώς όπως φαίνεται εντυπωσιάστηκαν από την παραγωγή και κυρίως από το ότι αυτές ήταν κάτω από τη γη κι έτσι γλίτωναν από τα ζώα ενώ αποθηκεύονταν εύκολα. Σίγουρα πάλι έδωσαν στις πατάτες τη θέση κάποιας άλλης καλλιέργειας, όσπρια μάλλον που από τότε άρχισαν να περιορίζονται από το διαιτολόγιο.
Όπως και να’ χει το πράγμα, οι πατάτες κάθε άνοιξη κινητοποιούν όλη την ελληνική ύπαιθρο καθώς πέρα από τις συστηματικές καλλιέργειες, σε λίγες δυστυχώς περιοχές πλέον της χώρας η οποία και γι’ αυτό το είδος πληρώνει πολλά στις εισαγωγές, αποτελεί τον πυρήνα της ερασιτεχνικής κηπουρικής σε εξοχικά σπίτια ή στα πατρογονικά χωράφια στα χωριά, όσοι διατηρούν ακόμη λειτουργικές σχέσεις με αυτά. Προϋπόθεση γι’ αυτή την κινητοποίηση είναι η ύπαρξη μηχανής οργώματος, ανάγκη που δεν καλύπτεται σε όλα τα χωριά, ειδικά στα ημιορεινά γιατί εκτός από τις πατάτες, για κανένα άλλο λόγο δεν οργώνεται η γη. Όσο ήταν ακόμη παρούσα και ενεργή η πρώτη μεταπολεμική γενιά, που έσκαψε και όργωσε με βόδια και μουλάρια, η οποία δεν ήθελε να κόψει το νήμα της συνέχειας στον κόσμο, σε κάθε χωριό όργωναν αρκετά χωράφια κι έτσι είχε δουλειά και μπορούσε να συντηρηθεί ένα μικρό τρακτέρ. Οι επίγονοί της όμως, που η σχέση τους με την αγροτική ζωή και τις ανάγκες της επιβίωσης είναι αποσπασματική, ούτε την έκταση που είχαν κάποτε οι καλλιέργειες καλύπτουν, ούτε την ανάγκη έχουν κι έτσι οι κήποι που φτιάχνουν είναι περιορισμένοι και οργώνονται συνήθως με φρέζες που μόλις ξύνουν την επιφάνεια κι έτσι η πατάτα, φυτεμένη στα ρηχά, δεν είναι βέβαιο ότι θα προκόψει.
Έτσι, η ύπαρξη ενός τρακτέρ σε κάποιο χωριό είναι ευλογία και αποτελεί στοιχείο πρόκλησης για να ασχοληθούν περισσότεροι με την καλλιέργεια της πατάτας καθώς και άλλων κήπων, όπου βέβαια πατιέται ο τόπος από ρόδα. Σε άλλη περίπτωση, θα έμειναν ακαλλιέργητοι γιατί ούτε ζωντανά υπάρχουν να σύρουν το αλέτρι, ούτε ο κόσμος διαθέτει τις δυνάμεις που είχε κάποτε γι’ αυτές τις δουλειές.
Στην περίπτωση, θεωρούμαι από τους τυχερούς, αφ’ ενός γιατί στο χωριό έχω γείτονα, πράγμα σπάνιο κι αυτό και αφ΄ετέρου γιατί ο γείτονας, Νίκος Σαρόγλου διαθέτει ένα τρακτέρ με το ποίο οργώνει μεταξύ άλλων και τα δικά μου χωράφια κι έτσι κάθε χρόνο ακόμη φυτεύουμε πατάτες και φτιάχνουμε κήπο με διάφορα λαχανικά, καλύπτοντας μεγάλο μέρος των διατροφικών αναγκών και της συνέχειας του κόσμου...
Ο Ηλίας Γ. Προβόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μεγάλη Κάψη της Δυτικής Φθιώτιδας. Έγινε δημοσιογράφος και εργάστηκε επί πολλά χρόνια και αποκλειστικά στις εφημερίδες, κυρίως στην «Ελευθεροτυπία» από τις στήλες της οποίας οργάνωσε και προέβαλλε μια ειδική αρθρογραφία με τον τίτλο «Μικρές Πατρίδες» για την ελληνική περιφέρεια και τους ανθρώπους της καθώς και για την Αθήνα, τα τελευταία χρόνια. Συνεχίζει να γράφει και να δημοσιεύει φωτογραφίες με την ίδια θεματογραφία στο actimon.blogspot.com ενώ εκδίδει και βιβλία που έχουν σχέση με την τοπική ιστορία.
*Αραρίσκω = Συνάπτω, συνδέω, προσαρμόζω
