Πάνε πολλά χρόνια, τον Οκτώβρη του 1994 συγκεκριμένα, που ένα φίλο φωτογράφο, τον Χάρη Μπίλιο ταξιδέψαμε και αυτός κι εγώ για πρώτη φορά στα Άγραφα και φτάσαμε μέχρι την Κουστέσα, τον απόκρυφο μικρό οικισμό των Μεγάλων Βραγγιανών. Δεν είχαμε τίποτα συγκεκριμένο να κάνουμε και φωτογραφίζαμε ότι κρίναμε ενδιαφέρον. Έτσι προέκυψε και η φωτογράφιση του μύλου στην Κουστέσα που τον βρήκαμε εκείνη την εποχή κλειδωμένο.
Από εκείνες τις φωτογραφίες προέκυψε και μια δημοσίευση στην «Ελευθεροτυπία» (Στήλη «Ανθρώπινα») και η οποία ήταν και η πρώτη που έκανα για τα Άγραφα που άρχισα να γνωρίζω και δεν περίμενα ποτέ πως θα έρχονταν η ημέρα που θα έχανα το λογαριασμό, καθώς από το 2000 και μετά που έφυγα από την «μάχιμη δημοσιογραφία» έχω ταξιδέψει στα Άγραφα πάνω από 150 φορές υπολογίζω, έχω γράψει άπειρα κείμενα και έχω τραβήξει επίσης χιλιάδες φωτογραφίες. Αυτό το παλιό κείμενο βρήκα χθες το βράδυ σε ένα cd που αποθήκευα αυτά που έγραφα στην εφημερίδα και με πολλή χαρά το δημοσιεύω σήμερα στην NEXTDEAL.
Της ψυχής και των υδάτων
"Οι δυνατές φετινές βροχοπτώσεις θα ήσαν, κάποτε, ευλογία για το μυλωνά του μικρού συνοικισμού Κουστέσα που ανήκει στο χωριό Μεγάλα Βραγγιανά των Αγράφων. Η δύναμη του τρομερού ορεινού χειμάρρου θα έδινε περισσότερη ενέργεια για τον προγονικό νερόμυλο, τον οποίο ως τελευταίος κληρονόμος ο Βασίλης Μουστάκας, φροντίζει και λειτουργεί ως αργά το καλοκαίρι. Παρά την εγκατάλειψη της καλλιέργειας στην περιοχή, αυτός και ο μύλος του ακούσια συντελούν στην εισαγωγή των απαιτούμενων για την πενιχρή κτηνοτροφία δημητριακών από μακρινούς σιτοβολώνες.
Στο ίδιο σημείο, στο μυχό της πλατανοσκεπούς ρεματιάς, από τότε που χτίστηκε, το πέτρινο κτίριο στεγάζει τον πανάρχαιο μηχανισμό που εκμεταλλεύεται την πτώση των υδάτων και μετατρέπει την αόρατη δύναμή τους στην ιδιότροπη κίνηση των επιδέξια σμιλεμένων από λησμονημένο τεχνίτη πάνω και κάτω μυλόλιθων. Σημείο αναφοράς της τοπικής οικογεωγραφίας και οικονομίας, ο μύλος διατηρήθηκε ακέραιος και είναι έτοιμος να καλύψει ανά πάσα στιγμή την ανάγκη.
Ο Βασίλης Μουστάκας που το χειμώνα ζει στη Βοιωτία, τον ανοίγει κάθε καλοκαίρι, λειτουργώντας την παράδοση από συνέπεια στον τόπο και την ιστορία του. Ο μύλος του ζωντανεύει και αλέθει τα γεννήματα όσων ακόμη, έστω και με κάποια φύρα, αποτίουν φόρο ευλάβειας προς το φτενοχώραφο, τη ροζιασμένη αξίνα, το ζευγάρι των βοδιών και το πέτρινο αλώνι. Όλα όσα κράτησαν στη ζωή τόσους και τόσους προγόνους, τους οποίους και μ' αυτόν τον τρόπο τιμούν. Και επανέρχονται, φυτρώνουν θαρρείς από τη χέρσα γη τα εφέστια στοιχειά, βγαίνουν από το έρημο ελατόδασος τα ξωτικά, από νάρκη βαθιά ξυπνάνε νεράιδες και άλλα υδρόβια αερικά των πηγών και των χειμάρρων και όλα, μικρές και μεγαλύτερες θεότητες της υπαίθρου, μαζί με μαγεμένα από το μονότονο γύρισμα των λιθαριών κοτσύφια, σπουργίτια και άλλα του λόγγου και της ποταμιάς ερημοπούλια στήνουν χορό στην αυλή του μυλωνά.
Για να υπενθυμίσουν στον ανυποψίαστο επισκέπτη, Νοέμβριο μήνα του 1994 στα Άγραφα, ότι από τον τόπο αυτό δεν χάθηκε η πρώτη ύλη με την οποία δουλεύτηκε στην αρχή ο μύθος, για να ακολουθήσει μετά παρεξηγημένη η Ιστορία..."
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 03 12 1994
Πέρασαν τα χρόνια και σαν έφυγα από την εφημερίδα όπως προανέφερα, άρχισα τα ταξίδια στα Άγραφα και είχα ενθουσιαστεί που ανακάλυπτα ένα καινούργιο και πολύ ενδιαφέροντα κόσμο, ένα κόσμο όμως που ζούσε τις τελευταίες αναλαμπές του πολιτισμού και των κοινοτήτων του καθώς όλα τα χωριά και οι οικισμοί είχαν σχεδόν αδειάσει. Έτσι δεν περίμενα όταν ξεκινήσαμε με τον φίλο Σωτήρη Τσιώλη, τον Νοέμβριο του 2001 να πάμε ένα πρωί από τα Μεγάλα Βραγγιανά στην Κουστέσα ότι θα βρίσκαμε κάποιον εκεί και χαρήκαμε πολύ σαν είδαμε πως η πόρτα του μύλου ήταν ανοιχτή και ο αέρας μύριζε αλεσμένο καλαμπόκι. Ήταν εκεί ο Βασίλης Μουστάκας που τον χειμώνα όπως ήξερα ζούσε στη Βοιωτία και το καλοκαίρι σαν επέστρεφε έβαζε και το μύλο σε λειτουργία κι έτσι εξυπηρετούσε στο άλεσμα τους κτηνοτρόφους της περιοχής. Κάτσαμε, τα είπαμε κι έτσι προέκυψαν οι φωτογραφίες με το μύλο σε λειτουργία που δεν είχαμε την τύχη να κάνουμε όταν πήγαμε με τον Χάρη Μπίλιο το 1994.
Ξαναπήγα στην Κουστέσα το καλοκαίρι του 2013, βρήκα τον Βασίλη, πήγαμε να μου δείξει τον μύλο, κουβεντιάσαμε για τα παλιά. Είχε πάψει να δουλεύει τον μύλο, ούτε δυνάμεις είχε πια να τον βάλει μπροστά να αλέσει, ούτε εξάλλου υπήρχαν αλέσματα γιατί η κτηνοτροφία στα μέρη του έσβησε. Βλέποντας τον σήμερα έψαξα μέσω φίλων να μάθω τι κάνει. Είναι καλά, χει το χειμώνα στη Βοιωτία και το καλοκαίρι πηγαίνει στην Κουστέσα, βλέπει το μύλο και στεναχωριέται γιατί δεν μπορεί να τον λειτουργήσει αλλά περισσότερο αυτό που τον λυπεί είναι η ερημιά που πλακώνει τ’ Άγραφα.
