1940: Μια διαφορετική ανάγνωση της Ιστορίας

Nextdeal newsroom, 27/10/2022

Tου Τάσσου Παγώνη

Καθώς τα χρόνια περνούν, οι νεότερες και πληρέστερες πληροφορίες και η απόσταση από τα γεγονότα που μεγαλώνει, μας βάζει στον πειρασμό να ερμηνεύσουμε με διαφορετικό ή μάλλον, λιγότερο περίπλοκο τρόπο τις τότε εξελίξεις.

Φαίνεται λοιπόν ότι η Γερμανία δεν ήθελε να κάνει (γιατί δεν μπορούσε) ένα τόσο μεγάλο πόλεμο, από αυτόν που τελικά αναγκάστηκε να κάνει και γι’ αυτό και τελικά τον έχασε.

Το 1938 η Γερμανία επεδίωκε να αποκτήσει ένα ευρύτερο «ζωτικό» χώρο, πέρα από τον κεντρικό πυρήνα των γερμανόφωνων περιοχών της Ευρώπης. Στο πλαίσιο αυτής της επιδίωξης έπρεπε να στραφεί δυτικά, να εκμηδενίσει (όχι να κατακτήσει) την Γαλλία, άρα και τις Κάτω Χώρες, να εξασφαλίσει την ουδετερότητα της Σουηδίας μέσω της κατάκτησης της Νορβηγίας και των φιλικών αισθημάτων των Φιλανδών (που πιεζόντουσαν από την Σοβιετική Ένωση). Αναγκαστικά γι’ αυτό χρειαζόταν και την Δανία, απαραίτητη εξ άλλου για την απρόσκοπτη έξοδο του στόλου της στο Ατλαντικό. Θεωρούσε βέβαια πως θα είχε την συμμαχία της Ισπανίας. Μέσα από αυτόν τον συνδυασμό θα εξασφάλιζε και τις αποικίες των Κάτω Χωρών, ενώ μέσω της ιδιόμορφης κατάστασης με την Γαλλία θα αποκτούσε τον έλεγχο των δικών της αποικιών. Ο έτερος στόχος ήταν βέβαια η Σοβιετική Ένωση, για σειρά από λόγους, όπως η αποτροπή της εξάπλωσης του ιδιόμορφου ιμπεριαλισμού της και η εξασφάλιση των φυσικών της πόρων. Η Μεγάλη Βρετανία ήταν μία μεγάλη δύναμη, με δύο χαρακτηριστικά: Ευρωπαϊκή, αλλά όχι ηπειρωτική, με παγκόσμιο μέγεθος και τον καλλίτερο στόλο του κόσμου.

Ο Χίτλερ επέλεξε κατά συνέπεια σαν ευρωπαϊκό σύμμαχό του την Ιταλία, που διατηρούσε μεγάλο στόλο (4ο σε μέγεθος στον Κόσμο), ικανό να αμφισβητήσει τον Αγγλικό στην Μεσόγειο.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός της Γερμανίας προέβλεπε να «μοιραστεί» την Ευρώπη και τις αποικίες της με την Μεγάλη Βρετανία. Για τον λόγο αυτό δεν ήθελε να υπάρχουν άμεσες εμπλοκές μαζί της πέραν εκείνης στην Γαλλία και προκλητικά προστάτευσε τον στρατό της από εκμηδενισμό στην Δουκέρνη .

Είναι επίσης βεβαιωμένο ότι ουδέποτε σχεδιάστηκε εισβολή στο «Νησί». Επί πλέον, όταν οι Ιρακινοί προσπάθησαν να διώξουν τους Άγγλους, τους άφησε μόνους, στέλνοντας μια μικρή τυπική δύναμη. Τέλος, ο Χίτλερ αποκαλούσε τους Άγγλους «αδελφούς», με κοινή φυλετική καταγωγή. Στην εξέλιξη των πραγμάτων, έχοντας κυριαρχήσει στην ηπειρωτική Ευρώπη (πλην της Σοβιετικής Ένωσης), η πρόθεσή της Γερμανίας ήταν να κατακτήσει την Σοβιετική Ένωση (ΣΕ) και να συνομιλεί με την Μεγάλη Βρετανία (ΜΒ) σε διαφορετική βάση, αποφεύγοντας την εμπλοκή των ΗΠΑ .

Από τα Βαλκάνια ενδιέφεραν τα πετρέλαια της Ρουμανίας. Η Βουλγαρία επίσης, ώστε διατηρώντας μία τεθωρακισμένη μεραρχία στα σύνορά της με την Τουρκία, να εξασκεί πίεση σε εκείνη ώστε να παραμένει αδρανής, μέχρι να φθάσουν οι επιτυχίες στην Σ.Ε. Τότε θα ήταν εύκολο να αναβιώσει η παραδοσιακή τους φιλία. Θα μπορούσε έτσι να πλησιάσει τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής (τα οποία, ως άνω, μάλλον σκόπευε να τα συνδιαχειριστεί με την Μ.Β.). Ως προς την Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα μπορούσε να τις κρατά φοβισμένες και ουδέτερες, χωρίς να εμπλακεί στρατιωτικά. Στην Γιουγκοσλαβία, η πολιτική κατάσταση εκεί ευνοούσε την ουδετερότητα. Για την Ελλάδα φοβόταν την ενδεχόμενη ανάμειξη των Βρετανών στην Αν. Μακεδονία / Θράκη (όπως στον Α' Π.Π) και τούτο λόγω του ενδεχόμενου χρήσης των εκεί αεροδρομίων για τον βομβαρδισμό των πετρελαίων στο Πλοέστι της Ρουμανίας. (Φόβος που επιβεβαιώθηκε στην τελευταία φάση του πολέμου).

Ένα πόλεμο τέτοιας δομής λοιπόν, θα μπορούσε να τον διαχειριστεί με επιτυχία, γιατί δεν παρέβαινε το βασικό δόγμα (και φόβο) της Γερμανικής στρατηγικής, να μη πολεμά ταυτόχρονα σε δύο μεγάλα μέτωπα, καθώς απέμενε ένα μέτωπο, εκείνο με την ΣΕ.

Δεν είχε όμως υπολογίσει σωστά τις ανοησίες του Μουσολίνι. Η μεταξύ τους συμφωνία, από καιροσκοπισμό αμφοτέρων, δεν προέβλεπε κανένα κοινό στρατηγικό / στρατιωτικό σχεδιασμό. Και εφόσον δεν υπήρχαν δεσμεύσεις, ο καθένας (με πρώτο τον Χίτλερ) μπορούσε να ενεργεί μόνος και, κυρίως, απροειδοποίητα (!).

Σε αυτό το περιβάλλον οι σχεδιασμοί της Ιταλίας ξεπερνούσαν κάθε φαντασία. Ενθαρρυμένος από την πολιτικές της αδιαφορίας της ΜΒ στη Αιθιοπία και την Σομαλία και του καιροσκοπισμού της Γαλλίας στη Β. Αφρική, αλλά και τις στρατιωτικές του «επιτυχίες» απέναντι σε σχεδόν άοπλους αυτόχθονες, ο Μουσολίνι είχε μεγάλα όνειρα: Όλη την Β. Αφρική από την Αίγυπτο έως το Μαρόκο (μέχρι και βάση στην Καζαμπλάνκα), τα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής, και την Μεσόγειο ως Ιταλική λίμνη (mare nostrum), περιλαμβανομένης (τουλάχιστον) και της Γαλλικής Ριβιέρας. Και φυσικά τα Ελληνικά νησιά.

Όμως τέτοιες βλέψεις απαιτούν και ανάλογα στρατιωτικά μέσα, που τυπικά μεν διέθετε, αλλά πάρα πολύ απείχε από όντως να τα διαθέτει: Κόμπαζε για ένα εκατομμύριο λόγχες, αλλά αυτές τις κρατούσαν πεζοί (Ελάχιστοι σχηματισμοί ήταν μηχανοκίνητοι, ενώ δεν υπήρχαν μεσαία / βαρέα άρματα). Ο στόλος είχε σκάφη όλων των κλάσεων νέα ή ανανεωμένα, που όμως υστερούσε τεχνολογικά, χωρίς ραντάρ (που στοίχισε τρία καταδρομικά στην νυχτερινή ναυμαχία του Ταίναρου με τους Άγγλους), χωρίς σόναρ, με μη έμπειρα πληρώματα, προβληματική επάρκεια καυσίμων και σύστημα διοίκησης του Α' Π.Π.. Η αεροπορία τέλος διέθετε πολύ λίγα αεροπλάνα εφάμιλλα των Γερμανικών και των Αγγλικών. Μόνο το πυροβολικό απεδείχθη τελικά αξιόπιστο.

Έτσι, η εμπλοκή της Ιταλίας σε όλα τα μέτωπα που επέλεξε, υπήρξε καταστροφική.

Το ημερολόγιο του Β' Π.Π. είναι αποκαλυπτικό:

9 Ιουνίου 1940: Η Γαλλία καταρρέει.
10 Ιουνίου 1940: Η Ιταλία κηρύσσει τον πόλεμο σε Αγγλία και Γαλλία. Επιτίθεται στην ήδη ηττημένη Γαλλία για να προσαρτήσει την Νίκαια και την Γαλλική Ριβιέρα, αλλά αποτυγχάνει.
31 Ιουλίου 1940: Η Γερμανία αποφασίζει ότι θα επιτεθεί στην ΣΕ τον Απρίλιο του 1941, ώστε να έχει την άνοιξη και το καλοκαίρι για να προλάβει την συντριβή της πριν τον χειμώνα.
13 Σεπτεμβρίου 1940: Η Ιταλία επιτίθεται στην Αγγλία στην Λιβύη με στόχο την Αίγυπτο αλλά μετά από 100 km Αιγυπτιακού εδάφους (που οι επιτιθέμενες μονάδες τα περπάτησαν στην έρημο), στο Sidi Barrani ανακόπτεται. (Το γνωστό El Alamein απέχει άλλα 300 km).
7 Οκτωβρίου 1940: Η Γερμανία επιτίθεται στην Ρουμανία με στόχο τα πετρέλαια του Πλοέστι (χωρίς προηγούμενη ενημέρωση της Ιταλίας).
28 Οκτωβρίου 1940: Η Ιταλία επιτίθεται στην Ελλάδα (χωρίς προηγούμενη ενημέρωση της Γερμανίας), δυσάρεστη έκπληξη για τον Χίτλερ γιατί επηρέαζε την από τον Ιούλιο απόφασή του να επιτεθεί στην ΣΕ.
9 Δεκεμβρίου 1940: Η Αγγλία αντεπιτίθεται στην Λιβύη σημειώνοντας αμέσως επιτυχίες.
13 Δεκεμβρίου 1940: Ανησυχώντας για τις συνέπειες της κακής εξέλιξης στο Αλβανικό μέτωπο η Γερμανία αποφασίζει να επιτεθεί στην Ελλάδα και να καταλάβει την Αν. Μακεδονία, γιατί στις
18 Δεκεμβρίου: Ο Χίτλερ διατάσσει την εκπόνηση σχεδίων για την εισβολή στην ΣΕ
6 Ιανουαρίου 1941: Η Ιταλία ηττάται στην Αλβανία, έχοντας υποχωρήσει 30 έως 50 km από τα σύνορα της Αλβανίας με την Ελλάδα.
11 Ιανουάριου 1941: Η Γερμανία αποφασίζει την αποστολή του Afrika Corps στην Λιβύη, ενόψει της απελπιστικής κατάστασης των Ιταλών.
7 Φεβρουαρίου 1941: Η Ιταλία ηττάται οριστικά στην Κυρηναϊκή (μάχη του Beda Fomm) και αποσύρεται στην Τριπολίτιδα.
12 Φεβρουαρίου 1941: Άφιξη του Rommel στην Αφρική.
9 - 14 Μαρτίου 1941: «Εαρινή» επίθεση της Ιταλίας στο Αλβανικό μέτωπο και νέα ήττα.
9 Απριλίου 1941: Επίθεση της Γερμανίας στην Ελλάδα, αφού είχε αναγκαστικά κατακτηθεί η Γιουγκοσλαβία (που δεν ήταν στα σχέδια) και η Βουλγαρία είχε συμμαχήσει, με εδαφικά ανταλλάγματα εις βάρος της Ελλάδος και της Γιουγκοσλαβίας.
22 Ιουνίου 1941: Εισβολή της Γερμανίας στην ΣΕ. Η αρχική πρόβλεψη για Απρίλιο είχε ήδη μετατεθεί για τις 15 Μαΐου, αλλά χρειάστηκαν τελικά και άλλες 40 ημέρες στις Βαλκανικές εκστρατείες, μέχρι οι 15 μεραρχίες (κυρίως τεθωρακισμένες και μηχανοκίνητες) που ενεπλάκησαν, να σταθεροποιήσουν την κατάσταση και να επιστρέψουν στις βάσεις τους (Πολωνία και Ρουμανία) και να αναδιοργανωθούν. Όπως μεταπολεμικά ανέφερε ο στρατάρχης φον Ρούστεντ, επικεφαλής της Ομάδας Στρατιών «Νότου» για την εισβολή στην ΣΕ, η αργοπορημένη επιστροφή των μονάδων αρμάτων που είχαν χρησιμοποιηθεί στην Ελλάδα, ήταν η κύρια αιτία της κρίσιμης καθυστέρησης. Επίσης, ο διοικητής των τεθωρακισμένων δυνάμεων του Ρούστεντ, στρατάρχης φον Κλάϊστ, μεταπολεμικά επίσης, δήλωσε ότι ο κύριος όγκος των αρμάτων του έλαβε μέρος στην Ελληνική εκστρατεία χρειαζόταν επισκευή, πολλά από αυτά είχαν φθάσει μέχρι την Πελοπόννησο και έπρεπε να επιστρέψουν, ενώ τα πληρώματα είχαν ανάγκη από ξεκούραση. Σε άλλο σημείο σημειώνει πως τα άρματα που κατάφερε να συγκεντρώσει μετά την επιστροφή τους από την Ελλάδα ήταν μόλις 600, (!) έναντι 2400 Ρωσικών απέναντί του (1). Επίσης, στην διάρκεια της κράτησής του σε στρατόπεδο διακεκριμένων αιχμαλώτων στην Γερμανία από τον Ιούλιο του ‘43, ο Στρατάρχης Παπάγος είχε συγκρατούμενό του τον, σε δυσμένεια, Στρατηγό Φραντς Χάλντερ, πρώην αρχηγό του Γερμανικού Γεν. Επιτελείου (OKW) και σχεδιαστή της επιχείρησης εισβολής την Σ. Ένωση. Ο Χάλντερ υποστήριζε ότι η επτάμηνη καθυστέρηση και αποτυχία της Ιταλικής εκστρατείας στην Αλβανία ήταν εκείνη που υποχρέωσε τον Χίτλερ να καθυστερήσει την επιχείρηση εναντίον της Σ.Ένωσης. Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί, ότι κάτω από αυτή την ανάλωση του χρόνου, η εκτίμηση της Γερμανίας για την αναγκαία διάρκεια της εκστρατείας στην ΣΕ, μειούμενη συνεχώς, έφθασε τελικά στις μόλις 10 εβδομάδες, μια αισιοδοξία που υποστηριζόταν επίσης από την, μέχρι τότε, αποτελεσματικότητα του «αστραπιαίου πολέμου».

Η Γερμανία βρέθηκε αναγκασμένη να ξελασπώσει την Ιταλία γιατί:

Η αξιοπιστία της στρατιωτικής υπεροχής του Άξονα (μέχρι τότε αήττητου) έμπαινε σε αμφισβήτηση, με κίνδυνο:

- Να μη πειστεί η Ισπανία να ενταχθεί και ούτε η Τουρκία να πάρει, καιροσκοπώντας, θετική στάση.
- Η ΜΒ να επέμβει στην Ελλάδα, καλύπτοντας τα κενά που είχαν αφήσει οι Ελληνικές δυνάμεις στην Μακεδονία (που είχαν μετακινηθεί στην Αλβανία) επιτρέποντας Ελληνικό Στρατό να συνεχίσει την νικηφόρα προέλαση απέναντι στις 27 Ιταλικές μεραρχίες που είχαν εμπλακεί και να τις εγκλωβίσει, εξασφαλίζοντας τα λιμάνια της νότιας Αλβανίας (Β. Ηπείρου). Έτσι η ΜΒ θα εδραιωνόταν στα Βαλκάνια, παρασύροντας και την Τουρκία, με σοβαρές συνέπειες για την επίθεση στην ΣΕ.
- Το καθεστώς στην Ιταλία να καταρρεύσει.
- Ολόκληρη η Β. Αφρική να περιέλθει σε Βρετανικό έλεγχο.

Αναγκάστηκε, κατά συνέπεια, να προχωρήσει στις δύο εκστρατείες, Βόρεια Αφρική και Ελλάδα, αλλάζοντας κατά συνέπεια και την θέση της προς την ΜΒ. Η μετωπική πλέον αντιπαράθεση ενέπλεξε ενεργά, όπως ήταν αναμενόμενο και τις ΗΠΑ.

Η συνέχεια λοιπόν.

Στην Β. Αφρική μετά την στασιμότητα του 1941, οι πολύ θετικές εξελίξεις με τον Ρόμελ στην Λιβύη το Α’ εξάμηνο του 1942 και οι προοπτικές προσέγγισης των πετρελαίων της Μέσης Ανατολής μέσω Αιγύπτου και Παλαιστίνης, ήταν απόλυτα βέβαιο ότι θα σταματούσαν στο El Alamein: Όπως έχει αποδειχθεί, οι αλλεπάλληλες ήττες των Βρεττανών στο Α’ εξάμηνο του 1942, οφείλοντο (πέραν της γνωστής ικανότητας του Ρόμελ) στην έγκαιρη και λεπτομερή γνώση του των Βρετανικών σχεδίων, της δύναμης και των θέσεων των μονάδων και του εφοδιασμού τους. Αυτό οφείλετο στην υποκλοπή και αποκωδικοποίηση των λεπτομερών τηλεγραφημάτων που απέστελνε στην Ουάσιγκτον ο στρατιωτικός ακόλουθος της πρεσβείας των ΗΠΑ στο Κάϊρο Συντ/χης B.F. Fellers, σε καθημερινή σχεδόν βάση. Με βάση αυτά, ο Ρόμελ μπορούσε να υπερβαίνει κάθε φορά την αμυντική διάταξη των Βρετανών από αριστερά, μέσα από την έρημο και στην συνέχεια στρέφοντας αριστερά (βόρεια προς την Μεσόγειο) να απειλεί με περικύκλωση και να τους αναγκάζει σε υποχωρήσεις. Πριν όμως την επίθεσή του τον Ιούλιο στο El Alamein, η διαρροή είχε εντοπιστεί και σταματήσει. Επί πλέον, είχε χάσει την εξαιρετική μονάδα του υποκλοπών σημάτων, ενώ τα αποθέματά του σε βενζίνη και πυρομαχικά ήσαν ελάχιστα. Έτσι, όταν επιχείρησε και πάλι τον ίδιο ελιγμό, «έστριψε» νωρίτερα αριστερά, βρέθηκε προ ισχυρά οργανωμένων θέσεων που αγνοούσε και αποκρούστηκε. Αντίθετα οι Βρετανοί διέθεταν αυξημένη και διερευνώμενη υπεροχή μέσων και δυνάμεων, ενώ μέσω των υποκλοπών (συσκευή Enigma / Bletchley Park ) κτυπούσαν συστηματικά τις νηοπομπές εφοδιασμού του ( με την συμμετοχή και του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού - τότε Βασιλικού). Μόνο η ικανότητα του Ρόμελ στους ελιγμούς υποχώρησης, (εγκαταλείποντας τις πεζοπορούσες Ιταλικές μονάδες) απέτρεψε στην συνέχεια την άμεση καταστροφή. Η καταστροφή τελικά ήρθε και μάλιστα με την εμπλοκή των ΗΠΑ στο Ευρωπαϊκό μέτωπο, με την απόβαση στο Μαρόκο.

Η αρνητική σπουδαιότητα της εμπλοκής στο άλλο μέτωπο, που προέκυψε από την ανάγκη ολοκληρωτικής κατάληψης της Ελλάδος, αντί της περιορισμένης που είχε σχεδιαστεί τον Δεκέμβριο του 1940, υπήρξε καταλυτική. Οι Γερμανοί παρακολουθούσαν με ανησυχία και απαρέσκεια την εξέλιξη στο Αλβανικό Μέτωπο ήδη από το τις αρχές Νοεμβρίου, χωρίς όμως να αποκαλύπτουν στους Ιταλούς την πραγματική αιτία της ανησυχίας τους ( Hμερολόγια Τσιάνο ) . Είχαν μάλιστα στείλει τρείς φορές ανώτερους αξιωματικούς τους στην Αλβανία για να εκτιμήσουν την κατάσταση. Στις αρχές Ιανουαρίου είχαν πλέον πειστεί ότι είχαν σοβαρό στρατηγικό πρόβλημα με το δεξιό τους πλευρό ακάλυπτο εν όψει της επίθεσης στην ΣΕ και κατά συνέπεια έπρεπε οι ίδιοι να καταλάβουν ολόκληρη την Ελλάδα , για να το λύσουν.

Τίς ίδιες μέρες άρχιζαν οι συζητήσεις της Ελλάδος με την ΜΒ . Χρειαζόντουσαν εννέα έως έντεκα Βρετανικές μεραρχίες στην Μακεδονία, αλλά μόνο δύο με τρείς μπορούσαν να διατεθούν, έτσι η βοήθεια περιορίστηκε σε μερικές μοίρες της RAF στο Αλβανικό μέτωπο. Ενώ η εισβολή των Γερμανών από την Βουλγαρία προετοιμαζόταν, οι Ιταλοί επιχείρησαν την «Εαρινή Επίθεση» (9 -14 Μαρτίου) για να δείξουν ότι μπορούν ακόμα να το κατορθώσουν εκείνοι, με καταστροφικά στρατιωτικά και ηθικά αποτελέσματα.

Με τους Γερμανούς πλέον στα σύνορα με την Βουλγαρία, η Ελληνική Κυβέρνηση αποδέχθηκε την περιορισμένη, έστω, και ανεπαρκή Βρετανική βοήθεια, για την κάλυψη των συνόρων με την Γιουγκοσλαβία. Το σκηνικό πρόσκαιρα άλλαξε όταν η φιλογερμανική κυβέρνηση στο Βελιγράδι ανατράπηκε, αλλάζοντας τα σχέδια των Γερμανών. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η Γιουγκοσλαβία άλλαξε στάση και χρειάστηκε να καταληφθεί, η άμυνά της κατέρρευσε αμέσως, με αποτέλεσμα τελικά αυτό να διευκολύνει την εισβολή των Γερμανικών δυνάμεων στην Ελλάδα με την παράκαμψη των Οχυρών της Γραμμής Μεταξά (2).

Αν και για χρόνια, για λόγους σκοπιμοτήτων (Βρετανικών και Σοβιετικών) (3), η ανατροπή των σχεδιασμών των Γερμανών για την Ελλάδα παρουσιαζόταν ως σημαντική, αλλά πάντως όχι η σπουδαιότερη, ή ίσως εξ ίσου σημαντική, είναι πλέον, σιωπηρά, αποδεκτό (καθώς οι σκοπιμότητες ατόνησαν) ότι ήταν εκείνη που κυρίως οδήγησε στην καταστροφική καθυστέρηση της επίθεσης στην ΣΕ. Η άλλη βέβαια σημαντική αιτία ήταν η κατάσταση του εδάφους, μετά από μια παρατεταμένα βροχερή Άνοιξη στην Βόρεια Ευρώπη. Το είδος των μονάδων, σε ασυνήθιστα μεγάλη αναλογία τεθωρακισμένες, που ενεπλάκησαν στα Βαλκάνια, ήταν ακριβώς εκείνο που χρειαζόταν για την Ρωσική εκστρατεία. Οι αλεξιπτωτιστές (επίσης αναγκαίοι στον «αστραπιαίο πόλεμο»), μετά τις απώλειες την Κρήτη, δεν ξαναχρησιμοποιήθηκαν, παρά μόνο ως elite πεζικό στην Αφρική. Επί πλέον, η Γερμανία αναγκάστηκε, παρά την χρησιμοποίηση Ιταλικών, Βουλγαρικών και άλλων συμμαχικών της μονάδων, να διατηρεί σημαντικές δυνάμεις κατοχής στην Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα, λόγω της ένοπλης αντίστασης που δημιουργήθηκε.

Συμπερασματικά, λόγω της Ιταλίας, η Γερμανία αναγκάστηκε: Να αλλάξει την πολιτική της απέναντι στην Μεγάλη Βρετανία. Να εμπλέξει στον πόλεμο τις ΗΠΑ. Να επιχειρεί στην Σοβιετική Ένωση μέσα στον χειμώνα. Να επιχειρεί ταυτόχρονα σε δύο μέτωπα. Με ένα αναποτελεσματικό και απαράσκευο σύμμαχο, που κατέρρευσε σύντομα (απόβαση στην Σικελία). Έκανε έτσι ένα πολύ μεγαλύτερο πόλεμο από αυτόν που είχε σχεδιάσει και παρά την αναμφισβήτητη υπεροχή της σε ποιότητα μέσων και προσωπικό, τον έχασε.

(1). Οι Γερμανοί στρατάρχες που ηγούντο των στρατιών «Βορράς» και «Κέντρο» υποστηρίζουν αντίθετα ότι η καθυστέρηση οφείλετο στην κατάσταση του εδάφους. Φαίνεται ότι η κάθε πλευρά είχε μια δικαιολογία για την καθυστέρηση. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, ο φον Ρούστεντ δεν επιτέθηκε με την αρχικά προβλεπόμενη δύναμη και αντιμετώπισε την σθεναρότερη αντίσταση, καθώς στον τομέα του οι Ρώσοι ανέμεναν (λανθασμένα) την κύρια επίθεση. Κατά μία εκτίμηση οι δύο πρώτες Ρωσικές γραμμές αμύνης υπό τον Στρατάρχη Ζούκοφ διέθεταν 3.200 άρματα. Σε κάθε περίπτωση, ο συνολικός αριθμός των τεθωρακισμένων που χρησιμοποίησε η Γερμανία, με δεδομένο το έδαφος και την εποχή, έχει κριθεί ως ανεπαρκής . Όπως χαρακτηριστικά έχει λεχθεί, «χρειαζόντουσαν περισσότερες ερπύστριες και λιγότερες ρόδες», όπου στις «ρόδες» περιλαμβάνονται και ιππήλατα κάρα.

(2). Μετά από τόσα χρόνια, η περίοδος από τον Ιανουάριο του 1941 έως την κατάληψη της Ελλάδος, εξακολουθεί ακόμη να καλύπτεται από την «ομίχλη του πολέμου»: Μυστικά, σκοπιμότητες, λανθασμένες εκτιμήσεις, λάθη, ψέματα, μηχανορραφίες, πολιτικές, αχνοκρύβονται μέσα σ’ αυτήν. Κατά μια άποψη αυτό οφείλεται στο περιορισμένο ενδιαφέρον λόγω της μικρής κλίμακας των επιχειρήσεων στα Βαλκάνια. Όμως το σκέπασμα των λαθών είναι επίσης ένας καλός λόγος.
Πάντως, η αναζήτηση στοιχείων προκειμένου να συγκροτηθούν αντικειμενικές εντυπώσεις ή απόψεις, είναι δυσχερής, γιατί (όπως πάντα) πρέπει να αναζητηθούν με υπομονή στις «ανυποψίαστες» λεπτομέρειες των περιγραφών, των πληροφοριών και των απόψεων, οι οποίες είναι ακριβώς εκείνες που αποκαλύπτουν τις αλήθειες.

(3). Το είδος της εμπλοκής και η επιμονή σε αυτήν της ΜΒ παραμένει ανεξήγητη. Έκαναν μια εκστρατεία στην Ελλάδα με την βεβαιότητα ότι θα έχαναν, ενώ με τις ίδιες δυνάμεις θα είχαν εξαλείψει την Ιταλική παρουσία στην Αφρική. Ήταν σίγουρα μια πολιτική επιλογή με την οποία δεν συμφωνούσαν οι στρατιωτικοί. Δύσκολο πάντως να πιστέψει κανείς ότι το έκαναν για να καθυστερήσουν την εισβολή των Γερμανών στην ΣΕ. Το πιθανότερο είναι ότι γνώριζαν (περίμεναν / οργάνωναν) το πραξικόπημα στο Βελιγράδι. Οι Άγγλοι έκτοτε θέλουν να ξεχαστεί η περιπέτεια αυτή. Άνω, (2).
Οι Ρώσοι δεν δέχονται ότι, εκτός από τους ίδιους,κάτι άλλο μπορεί να τους βοήθησε για την νίκη τους (παρά τον πρωτοφανή εφοδιασμό τους σε μέσα από τις ΗΠΑ ).
Ως προς την Ελλάδα ιδιαίτερα, στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια όταν έγιναν οι πρώτοι απολογισμοί, ο Εμφύλιος εμαίνετο και φυσικά δεν συνέφερε τις επιδιώξεις της ΣΕ για την Ελλάδα, η αναγνώριση της σημασίας της Ελληνικής εκστρατείας της Γερμανίας, όσον αφορά στην δική της νίκη.

Πηγές: