Πολίτικη, τσουρέκι, αφράτο κέικ, αλμυρή, με ζυμωτά φύλλα, γεμιστή με πράσο, κρέας ή κοτόπουλο,γλυκιά ή αλμυρή είναι η  βασιλόπιτα που παρασκευάζεται  από τους χριστιανούς παραμονές της Πρωτοχρονιάς και κόβεται (μοιράζεται) λίγο αφότου αλλάξει ο χρόνος.

Γλυκές βασιλόπιτες συνήθιζαν κυρίως στα αστικά κέντρα, αλλά και σε αρκετές αγροτικές περιοχές της πατρίδας μας. Τα υλικά ήταν περίπου τα ίδια. Άλλαζε  μόνο, από τόπο σε τόπο και από οικογένεια σε οικογένεια, ο τρόπος διακόσμησής της, "τα γράμματα" όπως έλεγαν. Στολίδια δηλαδή από ζυμάρι, που το καθένα αντιστοιχούσε σε μια ευχή, έναν πόθο ή μια λαχτάρα.

Έτσι η γυναίκα του γεωργού "έγραφε" στην πίτα το αλέτρι, τα ζωντανά, τα στάχυα, τα σακιά με το γέννημα, για να τα ευλογεί ο Άι-Βασίλης και να δώσει η χάρη του πλούσια σοδειά. Η γυναίκα του τσέλιγκα το μαντρί, τα πρόβατα, τα σκυλιά, τις καρδάρες με το γάλα. Η γυναίκα του αμπελουργού τα κούτσουρα, το βαρέλι, το πατητήρι και ότι άλλο ποθούσε η καρδιά της να ευλογεί ο καλοσυνάτος Άγιος.

Το Nextdeal.gr θα σας ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα για να δείτε πως την φτιάχνουν οι Ελληνίδες νοικοκυρές και θα σας παρουσιάσει και μία συνταγή για να τη φτιάξετε και να μοσχομυρίσει το σπίτι σας

Στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και σε άλλα μέρη όπου εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από την Πόλη (Κωνσταντινούπολη) και τη Μικρά Ασία συνηθίζεται η λεγόμενη «πολίτικη» ή «σμυρνέικη» Βασιλόπιτα η οποία παρασκευάζεται κυρίως από αλεύρι, αυγά, ζάχαρη και γάλα, παρασκευάζεται σε διάφορα μεγέθη και είδη αλλά συνήθως είναι φουσκωτή, αφράτη και γλυκιά.

Η παραδοσιακή Μικρασιάτικη βασιλόπιτα ήταν πολύ εντυπωσιακή σε εμφάνιση και γεύση. Έμοιαζε με ένα μεγάλο τραγανό πεντανόστιμο μπισκότο στολισμένο με δικέφαλο αετό στη μέση, ενδόμυχο ίσως πόθο και ευχή για εθνική νεκρανάσταση και ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Η Κωνσταντινουπολίτικη πάλι βασιλόπιτα ήταν γλυκιά, φουσκωτή, αρωματισμένη με χίλια δυο μπαχαρικά και έφερε στο μέσον μεγάλο Β, το αρχικό του Άι-Βασίλη, ή το αρχικό του ονόματος του νοικοκύρη, ενώ γύρω χαραγμένα ξόμπλια με το ψαλίδι, παρέπεμπαν σε πουλιά με ανοιγμένα φτερά.

Σε άλλα μέρη επικρατούν άλλοι τρόποι παρασκευής με μπαχαρικά κ.α.

Στη δυτική Μακεδονία συχνά η βασιλόπιτα είναι μια τυρόπιτα ή πρασόπιτα. Βασικό όμως κοινό γνώρισμα είναι ότι στο εσωτερικό όλων τοποθετείται νόμισμα, συνήθως κοινό όμως σε ορισμένες περιπτώσεις χρυσό (κωσταντινάτο) ή ασημένιο. Στην ελληνική επαρχία, ανάλογα με το έθιμο, τοποθετείται στο εσωτερικό της βασιλόπιτας μικρό κομμάτι άχυρου, κληματόβεργας ή ελιάς ή, σε κτηνοτροφικές περιοχές, ένα μικρό κομμάτι τυρί, για να φέρουν καλή τύχη στην παραγωγή. Σε άλλα μέρη, αντί αυτού κατασκευάζουν μικρό στεφάνι από κληματόβεργες που όποιος το βρει στα χωράφια θα είναι τυχερός στα σπαρτά, ή στην ελαιοπαραγωγή ή στο κρασί κλπ.

Συχνά γράφεται πάνω στη βασιλόπιτα ο αριθμός του νέου έτους, με σειρές αποφλοιωμένων αμυγδάλων ή με ζάχαρη.

Στο Σέλινο Χανίων, η βασιλόπιτα ζυμώνονταν με λάδι, αλεύρι, ζάχαρη και πολλά μυρωδικά, σύμβολα της αφθονίας των οικογενειακών αγαθών. Και μόλις την έστρωνε η νοικοκυρά στο ταψί, σχεδίαζε στην όψη της με πιρούνι τσιμπητό σταυρό και άλλα πλουμίδια, που σκοπό είχαν να εξορκίσουν το κακό μάτι.

Παρόμοια πίτα, με ζάχαρη και μυρωδικά, ετοίμαζαν και στις Κυδωνίες. Κι επί πλέον με κλειδί τη στόλιζαν με παράξενα σχήματα, για να κλειδώσουν την κακογλωσσιά, ενώ με δαχτυλήθρα, σύμβολο της νοικοκυροσύνης, γέμιζαν με σχέδια τα ενδιάμεσα κενά, για να είναι οι γυναίκες του σπιτιού γερές και προκομμένες.

Όμως η περισσότερο συνηθισμένη πατροπαράδοτη ελληνική πρωτοχρονιάτικη πίτα ήταν η αλμυρή, πολύφυλλη και με κύριο στοιχείο γέμισης το κρέας, όπου τις ενδόμυχες ευχές και τον βαθύτερο συμβολισμό δεν έκρυβε η διακόσμηση. Άλλωστε δεν έμεναν περιθώρια για στολίδια, αφού πάνω και κάτω είχε αλλεπάλληλα καλοβουτυρωμένα φύλλα, που κατά τόπους τα ονόμαζαν "πέταρα". Το πολύ-πολύ το επιφανειακό φύλλο, αισθητά μεγαλύτερο, ρίχνονταν κυματιστό, ώστε η επιφάνεια της πίτας να είναι πλούσια, ανάγλυφη, κυματιστή εκφράζοντας έτσι την ευχή για αφθονία των οικιακών αγαθών, σαν το κύμα της απέραντης θάλασσας. Στην αλμυρή πίτα οι ευχές, τα μαντέματα και οι συμβολισμοί εκφράζονταν κυρίως με τα "σημάδια", που θα έκρυβε η νοικοκυρά στη βάση της, πέρα από το πατροπαράδοτο νόμισμα για τον τυχερό του χρόνου.

Έτσι, για παράδειγμα, η ηπειρώτικη παράδοση απαιτούσε βασιλόπιτα με κοτόπουλο, χοντροκομμένο αρνίσιο κιμά ή ολόκληρα κομμάτια χοιρινό κρέας, ανάμικτα με τραχανά, πράσα και αυγά. Και εκτός από το νόμισμα, ανάλογα με το επάγγελμα των μελών της οικογένειας, σαν "σημάδια", μικρό ξυλάκι για υγεία των αγωγιατών, μικρό κουκουνάρι για τους ξυλοκόπους, φύλλο πουρνάρι για τον τσομπάνο, άχυρο για τον γεωργό, σταυρουδάκι για το καλό του σπιτιού ή διάφορους καρπούς, όπως σπυρί στάρι, κουκί, φασόλι, καλαμπόκι και ότι άλλο ποθούσε η καρδιά τους να ευλογεί και να χιλιάζει η χάρη του Άι-Βασίλη.

Στη Μακεδονία και στη Θράκη, όταν έρχονταν ο καιρός, να μοιράσει ο πατέρας της μεγάλης πατριαρχικής οικογένειας το βιός του στους γιους, άφηνε στη χάρη του Άι-Βασίλη να κρίνει το τι έπρεπε να πάρει ο καθείς. Έτσι στη μεγάλη βασιλόπιτα τα "σημάδια" δεν έμπαιναν για ευχή, αλλά για "τάξιμο". Και τα κομμάτια της τη χρονιά εκείνη τα ονόμαζαν "φιλιά". Σ' όποιου γιου το "φιλί" έπεφτε το νόμισμα, θα έπαιρνε το σπίτι. Σ’ όποιου το φασόλι, το ποτιστικό χωράφι. Το στάρι, το ξερικό χωράφι. Η κληματόβεργα, το αμπέλι. Το άχερο τα ζωντανά κ.λ.π.

Σε μερικούς τόπους, όπως στην Κάρπαθο και τη Σκύρο, έπλαθαν ξεχωριστή πίτα για τα μεγάλα ζώα, τους πολύτιμους συνεργάτες του νοικοκύρη στον καθημερινό μόχθο, την οποία ονόμαζαν "βουόπιτα" ή "βοδόκλουρα" και θρυμματισμένη, με λίγο αλάτι, τους την τάιζαν ανήμερα της πρωτοχρονιάς.

Στα Χάσια Τρικάλων, ξεχωριστή πίτα έπλαθαν και για τον τσομπάνο, τον βοσκό των προβάτων. Αφού η οικογένεια θα είχε κόψει τη δική της πίτα, λίγο μετά τα μεσάνυχτα οι άντρες του σπιτιού πήγαιναν στη στάνη να κόψουν και την πίτα του τσομπάνου και μαζί του τραγουδούσαν, γελούσαν και χόρευαν ως το πρωί σε πασίχαρο γλέντι, που το σεκοντάριζαν τα βελάσματα των προβάτων και των κατσικιών. Στην πίτα εκείνη το νόμισμα δεν είχε καμιά σημασία. Αντ’ αυτού έβαζαν ένα κουλουριασμένο ξυλάκι, που το έλεγαν "μαντρί" και το θεωρούσαν σαν κάτι ιερό. Γι’ αυτό κι όποιος το έβρισκε, το παράχωνε στη στάνη, σε μέρος που δεν θα το πατούσαν άνθρωποι και ζώα.

Στην Σιάτιστα η παράδοση ήθελε δύο βασιλόπιτες. Μια γλυκιά και μια αλμυρή με φύλλα. Την γλυκιά έκοβαν τα μεσάνυχτα, στην αλλαγή του χρόνου, για να τους φέρει γλυκές μέρες. Την αλμυρή, που περιείχε και το ασημένιο νόμισμα "το δώρο", όπως το έλεγαν, την ονόμαζαν "του σπιτιού", την έκοβαν στο εορταστικό μεσημεριανό τραπέζι της πρωτοχρονιάς, και ο τυχερός άναβε με το νόμισμα λαμπάδα για το καλό όλης της οικογένειας. Η πίτα εκείνη περιείχε επί πλέον και σταυρουδάκι από χλωρά κλαράκια για υγεία και ευτυχία.

Αλλά και η κοπή της βασιλόπιτας γίνονταν με αληθινή ιεροπρέπεια. Πρώτα ο νοικοκύρης την έστρεφε τρεις φορές στο όνομα της Αγίας Τριάδος. Έπειτα έκανε με κλειδί, με μαχαίρι ή με πιρούνι τρεις φορές το σημείο του σταυρού, για να κόβεται η κακογλωσσιά, να κλειδώνονται τα κακά στόματα ή να αποτρέπεται το κακό μάτι. Και την ώρα ακριβώς, που άλλαζε ο χρόνος, άρχιζε να ονοματίζει τα κομμάτια, με καθιερωμένη πάντα σειρά Πρώτο ήταν του Άι-Βασίλη, έπειτα του Χριστού και της Παναγίας, του σπιτιού και στη σειρά όλων των μελών της οικογένειας, κατά ηλικία, αρχίζοντας από τους μεγαλύτερους και καταλήγοντας στα παιδιά. Κομμάτι έκοβε και για τους φτωχούς, τα ζωντανά, τα χωράφια και τα αμπέλια, το μύλο και τη βάρκα, γιατί όλα έπρεπε να πάρουν την ευλογία του Άι-Βασίλη. Και σαν απόσωνε τον εορταστικό δείπνο η οικογένεια, ο νοικοκύρης κατέβαινε στο στάβλο να ταΐσει την πίτα τους στα ζωντανά, ενώ την επαύριο θρυμμάτιζε και σκορπούσε το δικό τους κομμάτι στα κτήματα και στα αμπέλια.

ΣΥΝΤΑΓΗ ΓΙΑ ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ
Υλικά

• 500 γρ. αλεύρι που φουσκώνει μόνο του
• 250 γρ. μαργαρίνη
• 350 γρ. ζάχαρη
• 3 αυγά
• 200 γρ. χυμός φρ. πορτοκάλι
• 150 γρ. κονιάκ
• 1/2 κουτ. σούπας κανέλα
• 1/4 κουτ. σούπας γαρύφαλλο
• 150 γρ. καρυδόψιχα
• 2 βανίλιες
• ξύσμα από 2 πορτοκάλια
• ζάχαρη άχνη

Οδηγίες

• Χτυπάμε τη μαργαρίνη με την ζάχαρη στο μίξερ για 5-6 λεπτά και προσθέτουμε ένα ένα τα αυγά.
• Ρίχνουμε εναλλάξ το αλεύρι, το κονιάκ και τον χυμό. Προσθέτουμε την καρυδόψιχα, την κανέλα, το γαρύφαλλο, το ξύσμα πορτοκαλιού και τη βανίλια.
• Το αδειάζουμε σε αντικολλητικό ταψί 28 εκατοστών καλά βουτυρωμένο.
• Ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 175-180 βαθμούς για 35 λεπτά. Ελέγχουμε αν είναι ψημένη η βασιλόπιτα με ένα μαχαίρι.
• Όταν ψηθεί αφήνουμε τη βασιλόπιτα στο ταψί για 10 λεπτά. Την βγάζουμε από το ταψί και την αφήνουμε να κρυώσει.
• Την πασπαλίζουμε με ζάχαρη άχνη ή βάζουμε γλάσσο

Συνταγή για το γλάσσο

• 1½ φλιτζ. τσαγιού ζάχαρη άχνη
• 1 ασπράδι αυγού
• 2 βανίλιες