Η παχυσαρκία έχει αναδειχθεί σε ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα δημόσιας υγείας του 21ου αιώνα, και ο όρος επιδημία χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει τη δραματική αύξηση του επιπολασμού της τα τελευταία 30-40 χρόνια. Σύμφωνα με δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), η επίπτωση της παχυσαρκίας τριπλασιάστηκε από το 1975 μέχρι σήμερα. Περισσότεροι από 1,9 δισεκατομμύρια ενήλικες παγκοσμίως είναι υπέρβαροι, και 650 εκατομμύρια είναι παχύσαρκοι. Επίσης, τουλάχιστον 2.8 εκατομμύρια άτομα κάθε χρόνο πεθαίνουν λόγω των επιπλοκών της παχυσαρκίας. Η παχυσαρκία κατά την παιδική και εφηβική ηλικία αποτελεί επίσης ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα δημόσιας υγείας του 21ου αιώνα: 41 εκατομμύρια παιδιά προσχολικής ηλικίας (<5 ετών) είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα, 340 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι ηλικίας 5-19 ετών είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, και 124 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι είναι παχύσαρκοι. Τα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά είναι πιθανόν να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες, και είναι πιο πιθανόν να αναπτύξουν σε νεαρότερη ηλικία νοσήματα που οδηγούν σε πρώιμη θνησιμότητα.

Εκτός από την αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα, η παχυσαρκία ευθύνεται και για ένα σημαντικά υψηλό ποσοστό των δαπανών της δημόσιας υγείας. Οι οικονομικές επιπτώσεις της παχυσαρκίας παγκοσμίως είναι περίπου 2,0 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, ή 2,8% του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), το οποίο είναι σχεδόν αντίστοιχο με τον παγκόσμιο οικονομικό αντίκτυπο που έχουν το κάπνισμα (2,9%) ή η ένοπλη βία (2.8%).

Τα τελευταία χρόνια, η χρήση καινοτόμων τεχνολογιών ηλεκτρονικής υγείας (e-health) και μαζικών δεδομένων (Big Data) προσφέρει την προοπτική μιας πιο αποτελεσματικής και εξατομικευμένης πρόληψης και αντιμετώπισης της παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους, αναφέρει η Ευαγγελία Χαρμανδάρη, καθηγήτρια Παιδιατρικής – Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας, Α' Παιδιατρική Κλινική, Νοσοκομείο Παίδων "Η Αγία Σοφία", επιστημονική υπεύθυνη και συντονίστρια κλινικών και ερευνητικών δράσεων που έχουν εκπονηθεί στην Ελλάδα σε συνεργασία με μεγάλα κέντρα της Ευρώπης.

Όπως τόνισε η κ. Χαρμανδάρη, η πρώτη δράση ξεκίνησε το 2013 με το Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Εθνικού Συστήματος Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Υπερβαρότητας και Παχυσαρκίας κατά την Παιδική και Εφηβική Ηλικία» και σύνθημα «Χάνω Βάρος – Κερδίζω Ζωή», το οποίο υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού» (ΕΠ.ΑΝ.Α.Δ) 2007-2013 και συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.) και από Εθνικούς Πόρους. Με τη χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, αναπτύχθηκε η Ηλεκτρονική Διαδικτυακή Εφαρμογή «Εθνικό Μητρώο Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Υπερβαρότητας και Παχυσαρκίας κατά την Παιδική και Εφηβική Ηλικία» για την καταγραφή των παιδιών και εφήβων πανελλαδικά, καθώς και για την καθοδήγηση παιδιάτρων και γενικών ιατρών σχετικά με τη διακίνηση και αντιμετώπισή τους. Η πρόσβαση στην εφαρμογή γίνεται από τη σελίδα https://app.childhood-obesity.gr/. Σημαντική ήταν η διάκριση του έργου αυτού με την απονομή του βραβείου BRONZE στην κατηγορία «e-Health / Η1.1 Ψηφιακές εφαρμογές για την ολοκληρωμένη φροντίδα ασθενών» στα Healthcare Business Awards 2016. Επιπρόσθετα, η αποτελεσματικότητα των εξατομικευμένων προγραμμάτων παρέμβασης που ακολουθούμε στο Ιατρείο Αντιμετώπισης Αυξημένου Βάρους Σώματος βραβεύθηκε με τα βραβεία PLATINUM & GOLD στην κατηγορία Ερευνητικό Έργο σε Πανεπιστήμια / Εκπαιδευτικά Ιδρύματα / Ερευνητικά Κέντρα / Νοσοκομεία στα Healthcare Business Awards 2020.

Η συνέχιση του έργου μας υλοποιείται μέσω του Προγράμματος «Ανάπτυξη Ευφυών Πολυεπίπεδων Πληροφοριακών Συστημάτων και Εξειδικευμένων Αλγορίθμων Τεχνητής Νοημοσύνης για την Εξατομικευμένη Αντιμετώπιση της Παχυσαρκίας κατά την Παιδική και Εφηβική Ηλικία», το οποίο υλοποιείται στο πλαίσιο της Δράσης ΕΡΕΥΝΩ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ – ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ, και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικούς πόρους. Βασικά καινοτόμα αντικείμενα του έργου είναι η συλλογή και ανάλυση κλινικών, αιματολογικών, βιοχημικών, ενδοκρινολογικών και γενετικών δεδομένων ασθενών με παχυσαρκία, με σκοπό την ανάπτυξη ειδικών αλγορίθμων για την εξατομικευμένη αντιμετώπιση της παχυσαρκίας σε παιδιά και εφήβους. Το έργο αυτό βραβεύθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Εφηβικής Ιατρικής με το Βραβείο «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΡΑΓΚΟΣ».

Πρόσφατη έκθεση του ΠΟΥ τονίζει την αναγκαιότητα δημιουργίας αξιόπιστων συστημάτων αντικειμενικής παρακολούθησης και καταγραφής συμπεριφορών των παιδιών και εφήβων με παχυσαρκία, καθώς και αξιολόγησης των παρεμβάσεων που εφαρμόζονται για την αντιμετώπισή της. Το Πρόγραμμα «Big data against childhood Obesity» (Δεδομένα μεγάλης κλίμακας κατά της παιδικής παχυσαρκίας) χρηματοδοτήθηκε από το HORIZON 2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Έρευνα και την Καινοτομία. Στόχος του έργου ήταν η συλλογή με αντικειμενικό τρόπο (με τη χρήση αδρανειακών αισθητήρων και GPS, μέσω έξυπνων κινητών και επιταχυνσιομέτρων) δεδομένων διατροφής, φυσικής δραστηριότητας και ύπνου, καθώς και στοιχείων που αφορούν στο περιβάλλον στο οποίο ζουν παιδιά και έφηβοι, προκειμένου να αναπτυχθούν υπολογιστικά εργαλεία ανάλυσης συμπεριφορών που σχετίζονται με την ανάπτυξη της παχυσαρκίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέδειξε τα αποτελέσματα του έργου BigO στον ιστότοπο της (https://cordis.europa.eu/article/id/430587-big-data-joins-fight-against-childhood-obesity?WT.mc_id=exp).

Σε μελέτη αξιολόγησης με την χρήση τεχνολογιών E-Health των παρεμβάσεων που αφορούν στον τρόπο ζωής παιδιών και εφήβων με παχυσαρκία κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 στην Ελλάδα, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Ιατρείο Πρόληψης και Αντιμετώπισης Αυξημένου Βάρους Σώματος, στην Α΄ Παιδιατρική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», διαπιστώσαμε σημαντική μείωση του δείκτη μάζας σώματος σε υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά και εφήβους κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19. Τα ευρήματα αυτά είναι σημαντικά, δεδομένου ότι η πανδημία επέφερε σημαντικές αλλαγές στην καθημερινότητα και τρόπο ζωής των παιδιών και εφήβων (π.χ. κατ’ οίκον εκπαίδευση, άμεση πρόσβαση σε τροφή, αύξηση του χρόνου έκθεσης σε οθόνες, περιορισμένη σωματική δραστηριότητα), οι οποίες γενικά προάγουν την πρόσληψη βάρους. Σε αυτή την νέα δύσκολη και πρωτόγνωρη πραγματικότητα, η σταθεροποίηση του σωματικού βάρους των παιδιών και εφήβων που παρακολουθούνται στο Ιατρείο μας, επισφραγίζει την αποτελεσματικότητα του εξατομικευμένου προγράμματος διατροφής, άσκησης και ψυχολογικής παρέμβασης στην πρόληψη και αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας που εφαρμόζουμε.

Καταλήγοντας, η κ. Χαρμανδάρη εξέφρασε την πεποίθηση ότι η καταγραφή, πρόληψη, εξατομικευμένη αντιμετώπιση και διαχρονική παρακολούθηση όλων των παιδιών και εφήβων με την χρήση ευφυών πληροφοριακών συστημάτων και συστημάτων υποστήριξης εξατομικευμένων αποφάσεων μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, και απηύθυνε πρόσκληση προς την Ιατρική Κοινότητα, και ιδιαίτερα προς τους παιδιάτρους και γενικούς ιατρούς, να στηρίξουν την προσπάθεια αυτή με την καταγραφή παιδιών και εφήβων στο Εθνικό Μητρώο Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Υπερβαρότητας και Παχυσαρκίας κατά την Παιδική και Εφηβική Ηλικία (https://app.childhood-obesity.gr/).

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Δρ. Ευαγγελία Χαρμανδάρη

MD, MSc, PhD, MRCP(UK), CCST(UK)

Καθηγήτρια Παιδιατρικής - Παιδιατρικής και Εφηβικής Ενδοκρινολογίας Ιατρική Σχολή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Α' Παιδιατρική Κλινική, Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία»

Η κ. Ευαγγελία Χαρμανδάρη αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ως πρώτη του έτους της. Ειδικεύθηκε στην Γενική Παιδιατρική στην Αγγλία και είναι κάτοχος του πιστοποιητικού εκπαίδευσης ‘Membership of Royal College of Physicians [MRCP(UK)]’. Στη συνέχεια εξειδικεύθηκε στην Παιδιατρική και Εφηβική Ενδοκρινολογία στο Κέντρο Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού του Λονδίνου, στα Νοσοκομεία Great Ormond Street Hospital for Children, και University College Hospital, London, UK, και είναι κάτοχος των πιστοποιητικών εκπαίδευσης ‘Certificate of Completion of Specialist Training in General Pediatrics (CCST-General Pediatrics)’, και ‘Certificate of Completion of Specialist Training in Pediatric Endocrinology’ (CCST-Pediatric Endocrinology), τα οποία απονεμήθηκαν από το Royal College of Pediatrics and Child Health, London, UK.

Οι ακαδημαϊκές της σπουδές περιλαμβάνουν Μάστερ Επιστημών στην Κλινική Παιδιατρική και Διδακτορική Διατριβή στην Παιδιατρική και Εφηβική Ενδοκρινολογία, τα οποία χορηγήθηκαν από το University College London, University of London, το 1998 και 2001, αντίστοιχα. Πραγματοποίησε τις μεταδιδακτορικές της σπουδές στην Μοριακή Ενδοκρινολογία και Κυτταρική Βιολογία στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού (National Institute of Child Health and Human Development, NICHD) των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας (National Institutes of Health, NIH), Bethesda, MD, USA (2000-2004). Επίσης, εργάστηκε ως Διευθύντρια Παιδιατρικής και Εφηβικής Ενδοκρινολογίας στα Νοσοκομεία St. James' University Hospital και Leeds General Infirmary, Leeds, UK (2006-2007).

Η κ. Χαρμανδάρη επέστρεψε στην Ελλάδα μετά από 15 χρόνα παραμονής στην Αγγλία και στις ΗΠΑ, ως Ερευνήτρια στη Μονάδα Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού, Κέντρο Κλινικής, Πειραματικής Χειρουργικής και Μεταφραστικής Έρευνας, Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ) (2007-2010).

Από το 2011 είναι μέλος ΔΕΠ της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, αρχικά στη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή και από το 2015 στη βαθμίδα του Καθηγητή με γνωστικό αντικείμενο Παιδιατρική – Παιδιατρική Ενδοκρινολογία, και εργάζεται στην Α' Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων "Η Αγία Σοφία".Επίσης, παραμένει επιστημονική υπεύθυνη του Εργαστηρίου Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών ως συνεργαζόμενη ερευνήτρια του Ιδρύματος.

Η κ. Χαρμανδάρη είναι Πρόεδρος της Επιτροπής έγκρισης έναρξης χορήγησης Αυξητικής Ορμόνης του Ανώτατου Υγιεινομικού Συμβουλίου (ΑΥΣ), Μέλος της Επιτροπής έγκρισης επαναχορήγησης Αυξητικής Ορμόνης του Νοσοκομείου Παίδων ‘Η Αγία Σοφία’ και Μέλος Ευρωπαΐκών Εταιρειών σχετικά με την ασφάλεια χορήγησης Αυξητικής Ορμόνης σε παιδιά και εφήβους. Επίσης, είναι Πρόεδρος του Clinical Practice Committee της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας (European Society for Pediatric Endocrinology, ESPE).

Η ερευνητική της εργασία οδήγησε σε 344 δημοσιεύσεις (108 σε διεθνή περιοδικά του SCI, 9 σε περιοδικά εκτός SCI, 1 βιβλίο, 56 ανασκοπήσεις σε ξενόγλωσσα βιβλία, 133 δημοσιεύσεις σε πρακτικά διεθνών συνεδρίων, και 37 δημοσιεύσεις σε πρακτικά ελληνικών συνεδρίων). Το σύνολο των δημοσιεύσεων αυτών έχουν Συντελεστή Απήχησης (IF, impact factor) 665.918, Προσωπικό Συντελεστή απήχησης 567,318 και έλαβαν 6789 Βιβλιογραφικές Αναφορές σύμφωνα με το Google Scholar (H index = 41, i10 index = 77) και 4336 Βιβλιογραφικές Αναφορές σύμφωνα με το Scopus (H index = 36).

Τιμήθηκε για την έρευνά της με το ‘Henning Andersen Prize’ της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας (European Society for Pediatric Endocrinology, ESPE), καθώς και πολλά βραβεία της Ελληνικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας, της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής και της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών. Τέλος έχει λάβει χρηματοδότηση 1,680,000.00 Ευρώ ως κύρια Ερευνήτρια και 790,000 Ευρώ ως συνεργαζόμενη Ερευνήτρια τόσο από την Ελλάδα όσο και από την Ευρώπη για την υλοποίηση Ερευνητικών Προγραμμάτων.

Οι εργασίες της σε διεθνή περιοδικά με κριτές είναι διαθέσιμες στο PubMed, το προσωπικό της ResearcherID είναι B-6701-2011, το ORCID της είναι 0000-0002-0851-6998 το Scopus Author ID της είναι 7004635158, και το Google scholar profile είναι διαθέσιμο εδώ.

Τίτλοι Σπουδών – Ειδικότητες

• Πιστοποιητικό Ολοκλήρωσης Εκπαίδευσης στην Παιδιατρική Ενδοκρινολογία

Certificate of Completion of Specialist Training in Pediatric Endocrinology

Royal College of Paediatrics and Child Health, London, UK

Χορηγήθηκε: 5 Σεπτεμβρίου, 2005

• Πιστοποιητικό Ολοκλήρωσης της Εκπαίδευσης στην Γενική Παιδιατρική

Certificate of Completion of Specialist Training in General Pediatrics

Royal College of Paediatrics and Child Health, London, UK

Χορηγήθηκε: 5 Σεπτεμβρίου, 2005

• Διδακτορικό Δίπλωμα Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας

University College London, University of London, London, UK

Χορηγήθηκε: 31 Ιουλίου, 2001

• Master of Science in Clinical Pediatrics

University College London, University of London, London, UK

Χορηγήθηκε: 1 Νοεμβρίου, 1998

• Ειδικότητα Παιδιατρικής

Α΄ Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Χορηγήθηκε: 21 Νοεμβρίου, 1996

• Membership of Royal College of Physicians [MRCP (UK)], Part II

Royal College of Physicians, London, United Kingdom

Χορηγήθηκε: 25 Ιουνίου, 1996

• Membership of Royal College of Physicians [MRCP (UK)], Part I

Royal College of Physicians, London, United Kingdom

Χορηγήθηκε: 12 Ιουλίου, 1994

Υποτροφίες – Βραβεία

· Βραβείο ‘Γεώργιος Μαραγκός’

Ελληνική Εταιρεία Εφηβικής Ιατρικής, Αθήνα, 2019

· Βραβείο Βασικής Έρευνας (καλύτερη δημοσιευμένη εργασία στην Βασική Έρευνα)

Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, Αθήνα, 2017

· Βραβείο Βασικής Έρευνας (καλύτερη δημοσιευμένη εργασία στην Βασική Έρευνα)

Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, Αθήνα, 2016

· Βραβείο e-Health – Ψηφιακές εφαρμογές για την ολοκληρωμένη φροντίδα ασθενών

Health Care Business Awards, Αθήνα, 2016

· Βραβείο ‘Ικκου’ (καλύτερη δημοσιευμένη εργασία στην Κλινική Έρευνα)

Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, Αθήνα, 2016

· Βραβείο ‘Σπύρος Δοξιάδης’

Ελληνική Εταιρεία Εφηβικής Ιατρικής, Αθήνα, 2015

· Βραβείο ‘Φαρμακιώτη’ (καλύτερη αναρτημένη ανακοίνωση)

Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, Αθήνα, 2013

· Βραβείο 1ου Ερευνητικού Πρωτοκόλλου στην Παιδοενδοκρινολογία

Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, Αθήνα, 2012

· Βραβείο 1ου Ερευνητικού Πρωτοκόλλου στην Παιδοενδοκρινολογία

Ελληνική Ενδοκρινολογική Εταιρεία, Αθήνα, 2010

· Henning Andersen Prize

European Society for Pediatric Endocrinology, Helsinki, Finland, 2007

· Clinical Fellows Travel Grant Award

The Endocrine Society San Franscisco, California, USA, 2002

· Υποτροφία ΙΚΥ

1983, 1984, 1985, 1986, 1987, 1988