Αναδημοσίευση από το περιοδικό Health Next Generation που κυκλοφορεί (Τεύχος 25)
Γράφει η Γιούλη Αργυρακοπούλου, MD, MSc, PhD, παθολόγος-διαβητολόγος, Διδάκτωρ Πανεπιστήμιου Αθηνών, Ιnternational Scope Fellow, EASO National Clinical Fellow, διευθύντρια Διαβητολογικής Μονάδας και Μονάδας Παχυσαρκίας Ιατρικού Κέντρου Αθηνών.
Ο όρος «σαρκοπενική παχυσαρκία» χρησιμοποιείται για να περιγράψει την παχυσαρκία που χαρακτηρίζεται ταυτόχρονα και από μειωμένη μυϊκή μάζα, αλλά και μειωμένη λειτουργικότητα των σκελετικών μυών (πενία σαρκός).
Η ειδική αυτή οντότητα χαρακτηρίζει έναν μικρό αριθμό ατόμων με παχυσαρκία, καθώς η πλειονότητα των ατόμων που ζουν με παχυσαρκία χαρακτηρίζονται αντιθέτως από αυξημένη, και όχι μειωμένη, μυϊκή μάζα. Αυτό είναι αποτέλεσμα του υψηλότερου μυϊκού έργου (αυξημένο μηχανικό φορτίο) που επιτελείται καθημερινά λόγω του αυξημένου σωματικού βάρους, αλλά και της υψηλότερης διαιτητικής πρόσληψης πρωτεϊνών.
Υπάρχουν, όμως, και τα άτομα αυτά που χαρακτηρίζονται από συνδυασμό παχυσαρκίας και χαμηλής μυϊκής μάζας και δύναμης (σαρκοπενία). Η σαρκοπενία μπορεί να οδηγήσει σε αδυναμία, αναπηρία, αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα.
Όταν συζητούμε για τη θεραπεία της παχυσαρκίας, στοχεύουμε στη μείωση του σωματικού βάρους και ειδικότερα στη μείωση του λιπώδους ιστού. Συχνά, όμως, αυτό οδηγεί και στην ταυτόχρονη μείωση της μυϊκής μάζας.
Η αναγνώριση της σαρκοπενικής παχυσαρκίας παρουσιάζει συχνά δυσκολίες στη διάγνωσή της. Ωστόσο, παραμένει σημαντική, καθώς γνωρίζουμε ότι άτομα με παχυσαρκία και χαμηλή μυϊκή μάζα έχουν υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης αδυναμίας και αναπηρίας και επομένως κακής ποιότητας ζωής. Ο κίνδυνος αυτός φαίνεται ότι είναι σημαντικά υψηλότερος από αυτόν που παρατηρείται σε λεπτόσωμα άτομα με παρόμοιες μυϊκές μεταβολές.
Το ποσοστό μείωσης στη μάζα των σκελετικών μυών κατά τη διάρκεια της προσπάθειας απώλειας βάρους δεν παρουσιάζει ομοιογένεια. Διάφοροι πολύπλοκοι αλληλένδετοι μηχανισμοί μπορεί να συμβάλουν σε αυτό. Οι μεταβολικές διαταραχές που συναντώνται στην παχυσαρκία, όπως η συνεχής υποκλινική φλεγμονή, το οξειδωτικό στρες και η αντίσταση στην ινσουλίνη, μπορούν να οδηγήσουν στην ατροφία των μυών (μυοκαταβολικό δυναμικό) και να προάγουν ένα είδος «αναβολικής αντίστασης» στους σκελετικούς μυς, μειώνοντας τη σύνθεσή τους. Αλλά και η ίδια η συσσώρευση λίπους μέσα στους μυς (μυοστεάτωση) συμβάλλει στον καταβολισμό των μυών.
Επιπρόσθετα, η χαμηλή σωματική άσκηση αποτελεί έναν θεμελιώδη παράγοντα, ο οποίος και συχνά εξελίσσεται παράλληλα με την αύξηση του βάρους. Και αυτό γιατί η αύξηση του σωματικού βάρους επιδεινώνει τις μυοσκελετικές επιπλοκές με συνέπεια τη δυσκολία των ασθενών να ασκηθούν.
Οι παθήσεις που συχνά συνοδεύουν την παχυσαρκία, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια, η χρόνια νεφρική νόσος, οι κακοήθειες κ.ά., μπορεί να δράσουν επιβαρυντικά προκαλώντας μείωση της μυϊκής μάζας μέσω κοινών μονοπατιών που προαναφέρθηκαν, όπως το αυξημένο οξειδωτικό στρες, οι προφλεγμονώδεις βλάβες, αλλά και μέσω μειωμένης αγγειακής αιμάτωσης (αθηροσκληρωτική νόσος, αυξημένο επικάρδιο λίπος κ.ά.), αλλά και λόγω της μειωμένης σωματικής άσκησης εξαιτίας αυτών. Ειδικά, σε άτομα της τρίτης ηλικίας επισυμβαίνουν και επιπλέον μυϊκές μεταβολές λόγω της γήρανσης.
Οι περισσότεροι μηχανισμοί μειώνουν άμεσα τη σύνθεση των μυών, ενώ άλλοι φαίνεται να έχουν αρνητική δράση στην ποιότητα των μυών, δηλαδή στη δύναμη ανά μυϊκή μονάδα και στην αντοχή. Οι τελευταίες περιλαμβάνουν συσσώρευση μυϊκού λίπους, που μειώνει την πυκνότητα και την ποιότητα των μυών, αλλά και μεταβολές, οι οποίες επηρεάζουν την παραγωγή ενέργειας οδηγώντας σε μειωμένη δύναμη και αντοχή.
Η χαμηλή ή φθίνουσα μυϊκή μάζα σχετίζεται με υψηλότερη νοσηρότητα και θνησιμότητα ειδικά σε ασθενείς με παχυσαρκία που πάσχουν από χρόνιες παθήσεις. Για παράδειγμα, η χαμηλή ικανότητα για φυσική δραστηριότητα σε άτομα με παχυσαρκία και καρδιακή ανεπάρκεια ή χρόνια νεφρική νόσο, καθώς και οι αλλαγές στη μυϊκή μάζα είναι καθοριστικός παράγοντας επιβίωσης ανεξάρτητα από τις αλλαγές στο συνολικό σωματικό βάρος.
Επομένως, θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα πρόληψης και θεραπείας των μεταβολών της μυϊκής μάζας, με κυρίαρχη θεραπεία τη φυσική άσκηση αλλά και την ικανή πρόσληψη πρωτεϊνών.
Ο κίνδυνος απώλειας και δυσλειτουργίας των σκελετικών μυών πρέπει πάντα να αξιολογείται σε άτομα με παχυσαρκία, ιδιαίτερα παρουσία προχωρημένης ηλικίας (>65 ετών) ή όταν εμφανίζονται ταυτόχρονα χρόνια νοσήματα.
Η σαρκοπενική παχυσαρκία μπορεί να εμπλέκεται στην εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, μη αλκοολικής λιπώδους διήθησης του ήπατος, δυσλιπιδαιμίας, αρτηριακής υπέρτασης, καρδιαγγειακής νόσου κ.ά.
H σαρκοπενική παχυσαρκία παραμένει σε μεγάλο βαθμό αδιάγνωστη. Η υποθερμιδική διατροφή, άσκηση και επαρκή πρόσληψη πρωτεϊνών αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο στη σωστή διαχείριση των ασθενών αυτών. Η απώλεια βάρους χωρίς άσκηση σε άτομα με σαρκοπενική παχυσαρκία έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της λιπώδους μάζα, αλλά αναπόφευκτα παρατηρείται μείωση και της μυϊκής μάζας, επιδεινώνοντας έτσι τη σαρκοπενία. Ο καλύτερος τύπος άσκησης δεν έχει ακόμη καθοριστεί, αλλά τα διαθέσιμα δεδομένα υποδεικνύουν ότι η άσκηση με αντίσταση ή ο συνδυασμός αερόβιας και άσκησης αντίστασης είναι ενδεχομένως η καλύτερη επιλογή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Donini LM et al. Definition and Diagnostic Criteria for Sarcopenic Obesity: ESPEN and EASO Consensus Statement. Obes Facts. 2022;15(3):321-335. 2. Argyrakopoulou G et al. The effect of obesity pharmacotherapy on body composition, including muscle mass. Int J Obes (Lond). 2024 May 14.
Διαβάστε παρακάτω το άρθρο από το περιοδικό Health Next Generation που κυκλοφορεί (Τεύχος 25) και σε ηλεκτρονική μορφή σελ. 28-31 (πατήστε κάτω δεξιά για μεγέθυνση)
Ποιά είναι η Δρ Γιούλη Α. Αργυρακοπούλου
Η Δρ Γιούλη Α. Αργυρακοπούλου είναι ειδική παθολόγος, διευθύντρια Διαβητολογικής Μονάδας, Μονάδας Παχυσαρκίας & Ιατρείου Διαβητικών Εγκύων, Ιατρικού Κέντρου Αθηνών. Το 2003 αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών με γενικό βαθμό «Λίαν Καλώς».
Από τον Δεκέμβριο 2004 υπήρξε επιστημονική συνεργάτις στο Διαβητολογικό Εργαστήριο της Α' Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών (Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών Λαϊκό), όπου και εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή, υπό την επίβλεψη του καθηγητού Παθολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νικολάου Κατσιλάμπρου, με θέμα τον σακχαρώδη διαβήτη και με γενικό βαθμό «Άριστα». Στο πλαίσιο της θητείας της στην Α' Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, εργάστηκε στο Διαβητολογικό Ιατρείο και στο Ιατρείο Παχυσαρκίας της Κλινικής, ενώ παράλληλα συμμετείχε σε σημαντικό αριθμό ερευνητικών μελετών του Διαβητολογικού Κέντρου, αλλά και σε διεθνείς πολυκεντρικές μελέτες. Στην ανωτέρω κλινική έλαβε και την ειδικότητα της Παθολογίας.
Το έτος 2007 με υποτροφία από την Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας (ΕΙΕΠ) εκπαιδεύτηκε στο Centre for Diabetes and Metabolic Medicine του Barts and the London, Queen Mary’s School of Medicine and Dentistry στο Λονδίνο. Από τον Ιανουάριο του 2013 έως και σήμερα εργάζεται ως ειδική παθολόγος στη Β' Παθολογική Κλινική και Διαβητολογικό Κέντρο του Ιατρικού Κέντρου Αθηνών. Έχει δημοσιεύσει εργασίες σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά και έχει συμμετάσχει με πολλαπλές ανακοινώσεις και διαλέξεις σε συνέδρια Παθολογίας και Διαβήτη.
