Με ιδιαιτέρως αυξημένο ενδιαφέρον και με τη συμμετοχή εξεχουσών προσωπικοτήτων από το χώρο της υγείας, πραγματοποιήθηκε η Ημερίδα που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Prolepsis την Τρίτη 28 Ιανουαρίου στο κεντρικό κτήριο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Στην ημερίδα που έγινε σε συνεργασία με το EuroHealthNet, εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Συστήματα και τις Πολιτικές Υγείας παρουσίασαν την έκθεση «Η κατάσταση της υγείας στην ΕΕ. Ελλάδα: Προφίλ Υγείας 2019», η οποία παρουσιάζει την κατάσταση της υγείας του πληθυσμού στην Ελλάδα, τις ανισότητες στην υγεία, τις δαπάνες που υφίστανται τα νοικοκυριά στον συγκεκριμένο τομέα, την οργάνωση του συστήματος υγείας, κ.ά.

Την έναρξη έκανε η κ. Αθηνά Λινού, Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Prolepsis, κάνοντας αναφορά τόσο σε σημαντικά σημεία της έρευνας αλλά και στο ρόλο του Ινστιτούτου διαχρονικά σε ότι αφορά την πρόληψη ασθενειών και την προαγωγή υγείας. Στη συνέχεια ακολούθησαν χαιρετισμοί του κ. Αθανάσιου Δημόπουλου, Πρύτανη του ΕΚΠΑ, του κ. Γεώργιου Πατούλη, Περιφερειάρχη Αττικής και της κ. Παρασκευής Θεοφίλου Γενικής Διευθύντριας Υπηρεσιών Υγείας, του Υπουργείου Υγείας.

Οι ομιλίες ξεκίνησαν με τον κ. Vania Putatti, Policy and Liaison Officer του Ευρωπαϊκού Δικτύου EuroHealthNet, ο οποίος εστίασε στους παράγοντες που δημιουργούν κοινωνικές ανισότητες στην υγεία και συνεχίστηκαν με τους Marina Karanikolos και Loukianos Gatzoulis, εκπροσώπους του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τις Πολιτικές Υγείας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αντίστοιχα, οι οποίοι παρουσίασαν αναλυτικότερα τα στοιχεία της έκθεσης για το προφίλ υγείας της Ελλάδας. 

Η επόμενη ενότητα περιελάμβανε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με θέμα "Οι ανισότητες στην Υγεία και η αντιμετώπιση των προβλημάτων που παρουσιάζει η Έκθεση - Αναγκαία μέτρα", στην οποία, μετείχαν ως κεντρικοί ομιλητές οι Γεώργιος Παναγιωτακόπουλος, αντιπρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας, Ειρήνη Αγαπηδάκη Εθνική Συντονίστρια για την προστασία και τη φροντίδα των ασυνόδευτων παιδιών, Πάνος Τσακλόγλου Καθηγητής Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών στο ΟΠΑ, Όλγα Μπαλαούρα διοικήτρια του αντικαρκινικού ογκολογικού νοσοκομείου Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ, Αθανάσιος Εξαδάκτυλος Πρόεδρος του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου και Παναγιώτα Σουρτζή Καθηγήτρια Νοσηλευτικής της Υγιεινής της Εργασίας στο τμήμα Νοσηλευτικής. Συντονίστρια του πάνελ ήταν η δημοσιογράφος Χριστίνα Βίδου. 
Κατά τη διάρκεια της συζήτησης οι ομιλητές αναφέρθηκαν στα διαχρονικά προβλήματα του Ελληνικού Συστήματος Υγείας , αλλά και σε αυτά που αναδείχθηκαν κυρίως κατά την οικονομική κρίση τη τελευταία δεκαετία.

Σε ότι αφορά το προφίλ υγείας της χώρας μας μέσα από την έρευνα που παρουσιάστηκε, φαίνεται πως ο ελληνικός πληθυσμός απολαμβάνει σχετικά υψηλό προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, όμως το προβάδισμά του έναντι του μέσου όρου της ΕΕ έχει περιοριστεί σημαντικά τη τελευταία δεκαετία. Τα καρδιαγγειακά νοσήματα παραμένουν οι κυριότερες αιτίες θανάτου ωστόσο η θνησιμότητα από διαβήτη, ορισμένες μορφές καρκίνου, παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος και των νεφρών έχει αυξηθεί. Όπως και σε πολλά άλλα κράτη της ΕΕ, ο επιπολασμός παραγόντων κινδύνου όπως το κάπνισμα και η παχυσαρκία είναι πολύ υψηλότερος στα άτομα χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου, στοιχεία που συντελεί στη διαμόρφωση ευρέος κοινωνικοοικονομικού χάσματος όσον αφορά την υγεία του πληθυσμού.

Δείτε στιγμιότυπα της εκδήλωσης στο video που ακολουθεί:

Η ανακοίνωση του Ινστιτούτου Prolepsis

Σημαντικές κοινωνικές ανισότητες στην υγεία, αύξηση στα ποσοστά ορισμένων μορφών καρκίνου, υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας και καταστροφικές δαπάνες υγείας για χιλιάδες νοικοκυριά. Τα ευρήματα της Έκθεσης για την κατάσταση της υγείας στην Ελλάδα, που διαμορφώνουν το προφίλ υγείας του πληθυσμού, αναδεικνύουν τις σοβαρές αδυναμίες του συστήματος υγείας και τις πολυτομεακές παρεμβάσεις που χρειάζεται να γίνουν ώστε να αποτελεί η υγεία καθολικό δικαίωμα και όχι προνόμιο.  Τα αποτελέσματα της Έκθεσης: «Η κατάσταση της υγείας στην ΕΕ. Ελλάδα: Προφίλ Υγείας 2019» παρουσίασαν εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Συστήματα και τις Πολιτικές Υγείας στην ημερίδα που διοργάνωσε το Ινστιτούτο Prolepsis στις 28 Ιανουαρίου στο Κεντρικό Κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών. 

Ανισότητες στην Υγεία

Σύμφωνα με την Έκθεση, αν και το προσδόκιμο ζωής είναι λίγο υψηλότερο (81,4 έτη) από τον μέσο όρο της ΕΕ (80,9), παρατηρούνται μεγάλες ανισότητες στην υγεία ανάλογα με το φύλο και την κοινωνική θέση. Επιπλέον, η αύξηση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια είναι πολύ μικρότερη από την αντίστοιχη αύξηση σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι άνδρες με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο αναμένεται να ζήσουν έξι χρόνια λιγότερο σε σχέση με άτομα με τριτοβάθμια εκπαίδευση (η αντίστοιχη διαφορά για τις γυναίκες είναι δυόμιση περίπου χρόνια). Αυτό σχετίζεται άμεσα με το γεγονός ότι συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου (π.χ. κάπνισμα, παχυσαρκία) είναι σημαντικά συχνότεροι στα άτομα χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου και εισοδήματος.

Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί και η μειωμένη προσβασιμότητα στην περίθαλψη, καθώς ένα στα δέκα νοικοκυριά δεν έχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας. Η δυσχερής οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών επιβαρύνεται επιπλέον από τις ιδιωτικές πληρωμές. Το ποσοστό των άμεσων ιδιωτικών πληρωμών (35% των δαπανών υγείας) είναι διπλάσιο από τον μέσο όρο της ΕΕ. Το σημαντικότερο μερίδιο αφορά σε πληρωμές για φάρμακα και για ενδονοσοκομειακές υπηρεσίες (πρόκειται για άτυπες πληρωμές, δεδομένου ότι η περίθαλψη στα δημόσια νοσοκομεία είναι δωρεάν). 

Παράγοντες κινδύνου

Σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας αποτελούν τα υψηλά ποσοστά που σχετίζονται με το κάπνισμα, το υπερβολικό βάρος και την παχυσαρκία στους ενήλικες και στα παιδιά. Ένας στους τέσσερις ενήλικους καπνίζουν σε καθημερινή βάση (δεύτερο υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των χωρών της ΕΕ), ενώ ένας στους τέσσερις 15χρονους ήταν υπέρβαρος ή παχύσαρκος την περίοδο 2013-2014. Τα υψηλά ποσοστά υπερβολικού βάρους/παχυσαρκίας, τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικους, οφείλονται σημαντικά στην κακή διατροφή και στη χαμηλή σωματική δραστηριότητα. Ανησυχία προκαλούν επίσης οι αυξητικές τάσεις στην κατανάλωση αλκοόλ από ανήλικους.  

Οι κύριες αιτίες θανάτου και το αποτύπωμα της οικονομικής κρίσης στην Υγεία

Η θνησιμότητα από διαβήτη, ορισμένες μορφές καρκίνου (παγκρέατος, παχέος εντέρου) και παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος έχει αυξηθεί, ενώ έχει μειωθεί σημαντικά η θνησιμότητα από εγκεφαλικό επεισόδιο και ισχαιμική καρδιοπάθεια. 

Η Έκθεση εμφανίζει και τον αισθητό αντίκτυπο της κρίσης στην υγεία του πληθυσμού, μέσα από τα υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών και τα επίπεδα σοβαρής κατάθλιψης. Συγκεκριμένα, τα ποσοστά αυτοκτονιών έχουν αυξηθεί κατά 30% από το 2010, ενώ σε σειρά μελετών έχει διαπιστωθεί αύξηση του επιπολασμού των συμπτωμάτων σοβαρής κατάθλιψης στον γενικό πληθυσμό (από 3,3% το 2008 σε 12,3% το 2013). Τέλος, η βρεφική θνησιμότητα, ο σημαντικότερος ίσως δείκτης των συνθηκών δημόσιας υγείας μιας χώρας, αυξήθηκε από το 2006 μέχρι το 2014 με πιθανή σταθεροποίηση το 2015. Η αντίστοιχη θνησιμότητα για την Ευρώπη μειώνεται σταθερά.

Λιγότερα έτη υγιούς ζωής μετά τα 65 

Οι χαμηλοί δείκτες γονιμότητας και η αύξηση του προσδόκιμου ζωής έχουν ως αποτέλεσμα τα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω να αντιπροσωπεύουν το 22% του πληθυσμού, ποσοστό το οποίο προβλέπεται να φτάσει στο 34% έως το 2070. Δυστυχώς, αυτή η αύξηση του προσδόκιμου ζωής δεν συνοδεύεται και με ποιοτικά έτη ζωής, καθώς τα άτομα άνω των 65 ετών στην Ελλάδα έχουν δύο λιγότερα έτη υγιούς ζωής συγκριτικά με τον μέσο όρο της ΕΕ λόγω χρόνιων παθήσεων, αναπηρίας κ.ά. Εξαιρετικά ανησυχητικό είναι και το γεγονός ότι 27% των ηλικιωμένων αναφέρουν συμπτώματα κατάθλιψης. 

«Οι συμπεριφορικοί παράγοντες αποτελούν τη μεγαλύτερη απειλή για τη δημόσια υγεία, ενώ μακροπρόθεσμα δυναμιτίζουν και τα θεμέλια του συστήματος υγείας με την αύξηση των δαπανών για φάρμακα, ενδονοσοκομειακή περίθαλψη και θεραπευτική φροντίδα. Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις στην Ευρώπη στις δαπάνες πόρων για την πρόληψη, διαθέτοντας μόνο το 1.3% των συνολικών δαπανών υγείας.  Η επένδυση σε υπηρεσίες προαγωγής υγείας και πρόληψης, εστιάζοντας στις κοινωνικές ομάδες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, και η ριζική μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας με έμφαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα αποτελούν μονόδρομο στην προσπάθεια να βελτιώσουμε την εικόνα της θνησιμότητας και της νοσηρότητας του πληθυσμού»,  αναφέρει η κυρία Αθηνά Λινού, Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Prolepsis.

Την εκδήλωση χαιρέτισαν ο Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Μελέτιος – Αθανάσιος Δημόπουλος και ο Περιφερειάρχης Αττικής Γεώργιος Πατούλης. Στο πλαίσιο της ημερίδας, την οποία συντόνισε η δημοσιογράφος Χριστίνα Βίδου, εκπρόσωποι της πολιτικής ηγεσίας, της επιστημονικής κοινότητας και της κοινωνίας των πολιτών συζήτησαν σε στρογγυλό τραπέζι αρκετά από τα παραπάνω ζητήματα που παρουσιάζονται στην Έκθεση. Ο Αντιπρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας Γιώργος Παναγιωτακόπουλος τόνισε ιδιαίτερα το θέμα της σημασίας του εμβολιασμού ως μέσο πρόληψης και αναφέρθηκε στον σημαντικό ρόλο των δημοσιογράφων και των μέσων ενημέρωσης κατά την κάλυψη σχετικών θεμάτων, ώστε να γίνεται με προσοχή και με αξιόπιστο τρόπο.

Ο Πρόεδρος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου Αθανάσιος Εξαδάκτυλος, σχολιάζοντας το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει κατ’ αναλογία τον υψηλότερο αριθμό ιατρών στην ΕΕ και, παράλληλα, ελάχιστους γενικούς ιατρούς συγκριτικά με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, σημείωσε ότι δεν υπάρχει εκτίμηση αναγκών για τις ειδικότητες. Υπάρχει υπερπληθυσμός σε όλες τις ειδικότητες, εκτός από εκείνες του γενικού ιατρού και του φυσιάτρου, ενώ οι θέσεις ειδίκευσης των γενικών ιατρών είναι λίγες και η πολιτεία δεν παρέχει κανένα ουσιώδες κίνητρο στους ιατρούς να ακολουθήσουν τη συγκεκριμένη ειδικότητα.

Η Καθηγήτρια Νοσηλευτικής Παναγιώτα Σουρτζή σχολιάζοντας το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει κατ’ αναλογία τον χαμηλότερο αριθμό νοσηλευτών στην ΕΕ, επισήμανε ότι το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο απ’ ό,τι παρουσιάζεται, διότι τα αριθμητικά στοιχεία για το νοσηλευτικό προσωπικό περιλαμβάνουν και εργαζόμενους που δεν έχουν λάβει τη σχετική εκπαίδευση (βοηθοί θαλάμου, τραυματιοφορείς). Τόνισε επίσης, ότι ο αριθμός των διπλωματούχων νοσηλευτών στην Ελλάδα πιθανώς να επαρκεί. Ωστόσο, αν δεν γίνει μεγάλος αριθμός μόνιμων προσλήψεων, το πρόβλημα της ασφάλειας των ασθενών, το οποίο επισημαίνεται και στην Έκθεση, θα μεγαλώνει με την πάροδο του χρόνου.

Η Διοικήτρια του Γενικού Αντικαρκινικού Ογκολογικού Νοσοκομείου Αθηνών «Ο Άγιος Σάββας» Όλγα Μπαλαούρα αναφέρθηκε στο μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα νοσοκομεία με το ιατρικό προσωπικό, καθώς δεν υπάρχουν θέσεις ειδικευομένων ιατρών για να καλύψουν τα κενά που δημιουργούνται από τις συνταξιοδοτήσεις. Σημείωσε ότι οι ανάγκες καλύπτονται με ετήσιες συμβάσεις επικουρικών ιατρών, γεγονός το οποίο δημιουργεί μεγάλα προβλήματα στη λειτουργία του νοσοκομείου. Σε αυτό το πλαίσιο τόνισε την ανάγκη να υπάρχει στρατηγικός σχεδιασμός που να περιλαμβάνει κίνητρα για την επιστροφή και την παραμονή του ιατρικού προσωπικού στη χώρα.  

Ο Καθηγητής Πάνος Τσακλόγλου αναφέρθηκε στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των άτυπων δαπανών στην υγεία στην Ελλάδα (απευθείας πληρωμές σε ιατρούς) σε σύγκριση με τις χώρες της ΕΕ (ιδιωτική ασφάλιση), και στην ανισοκατανομή των δαπανών υγείας που γίνονται υπέρ της νοσοκομειακής φροντίδας και των φαρμάκων, και εις βάρος της πρόληψης και της μακροχρόνιας φροντίδας, θέμα το οποίο αναμένεται να αποτελέσει ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα για το σύστημα υγείας στο μέλλον. Επίσης, με δεδομένο το υπέρογκο δημόσιο χρέος της χώρας τόνισε την ανάγκη ορθολογικής χρήσης των δαπανών στην υγεία.  

Η Εθνική Συντονίστρια για την προστασία και τη φροντίδα των ασυνόδευτων παιδιών Ειρήνη Αγαπηδάκη επισήμανε ότι οι κοινωνικές ανισότητες στην υγεία είναι πολύ έντονες σε αυτή την ευπαθή κοινωνικά ομάδα, καθώς τα παιδιά συνήθως προέρχονται από χώρες με χαμηλότερο επίπεδο υγείας και είναι απαραίτητο να δοθεί έμφαση στην κάλυψη βασικών αναγκών όπως π.χ. ο εμβολιασμός. Τόνισε επίσης την ανάγκη να διαμορφωθούν πολιτικές που θα αντιστρέψουν τους αντίξοους παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία αυτών των παιδιών, δίνοντας έμφαση στον τομέα της εκπαίδευσης, της κοινωνικής ένταξης και υποστήριξης. 

Την ημερίδα για την παρουσίαση της Έκθεσης «Η κατάσταση της υγείας στην ΕΕ. Ελλάδα: Προφίλ Υγείας 2019» διοργάνωσε το Ινστιτούτο Prolepsis σε συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο EuroHealthNet. 

Τα προφίλ υγείας ανά χώρα παρέχουν μια συνοπτική επισκόπηση της υγείας και των συστημάτων υγείας στην ΕΕ/Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο σε συνάρτηση με τις σχετικές πολιτικές. Είναι αποτέλεσμα κοινής προσπάθειας του ΟΟΣΑ και του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τα Συστήματα και τις Πολιτικές Υγείας, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

H ημερίδα διοργανώθηκε με την ευγενική υποστήριξη του Νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ και της ELPEN. 

Συμπληρώνοντας φέτος 30 χρόνια έρευνας, εκπαίδευσης και δράσεων για την προαγωγή της υγείας του πληθυσμού, το Ινστιτούτο Prolepsis συνεχίζει να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα. Σχεδιάζει και υλοποιεί προγράμματα παρέμβασης, εκπονεί έρευνες στον χώρο της υγείας και προτείνει πολιτικές, με στόχο την προαγωγή της υγείας του πληθυσμού και την ισότητα στην υγεία, εστιάζοντας σε εκείνους που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.