Γράφει η Τζωρτζίνα Σπέντζου, Coach & Trainer Howden Matrix*
Όλοι έχουμε αυτές τις αυτόματες σκέψεις τις οποίες έχουμε μάθει και που χρησιμοποιούμε συνέχεια. Αυτές οι σκέψεις έχουν μεταβιβαστεί σε εμάς μέσα από τις οικογένειες μας πολλές γενιές τώρα. Τις βλέπουμε σαν «φυσιολογικές» αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι τόσο φυσιολογικές όσο πιστεύουμε ότι είναι. Αυτές οι σκέψεις είναι παράλογες, και έχουν ένα πολύ αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή μας συνολικά καθώς έχουν την έμφυτη ικανότητα να σαμποτάρουν την επιτυχία και την ευτυχία μας με ένα συγκαλυμμένο τρόπο. Παρακάτω είναι κάποια παραδείγματα από αυτές τις αυτόματες σκέψεις που ονομάζονται «γνωσιακές διαστρεβλώσεις».
Όλα η Τίποτα: Αυτός ο τρόπος σκέψης μας εγκλωβίζει σε έναν πολύ απόλυτο και περιοριστικό τρόπο σκέψης σαν να υπάρχουν μόνο δυο διαθέσιμες επιλογές σε κάθε περίσταση. Για παράδειγμα ένας πωλητής μπορεί να σκεφτεί ότι «Θα είμαι top performer η αποτυχία» και ένα στέλεχος μπορεί να σκεφτεί ότι «Δεν θα πάρω ποτέ προαγωγή, θα είμαι πάντα στην ίδια θέση» η ένας επενδυτής μπορεί να σκεφτεί ότι «Είμαι καλός μόνο για να βγάζω χρήματα για τους άλλους αλλά όχι για τον εαυτό μου». Αυτός ο απόλυτος τρόπος σκέψης συνήθως συσχετίζεται με ανελαστικά πρότυπα στις οικογένειες που αναπτύχθηκαν σαν αποτέλεσμα γονέων που ήταν πολύ αυστηροί στον τρόπο που μεγάλωσαν τα παιδιά τους όσον αφορά τις προσδοκίες για τις επιλογές τους και την απόδοση τους. Για παράδειγμα, ο πατέρας μπορεί να είπε κάποια στιγμή στον 25χρονο γιό του « Η θα κάνεις MBA στο Harvard, η δεν θα κάνεις καθόλου MBA».
Δηλώσεις «Πρέπει»: Η πεποίθηση ότι οι συνθήκες πρέπει να είναι πάντα δομημένες με ένα συγκεκριμένο τρόπο όπως ένας πωλητής που σκέφτεται «Έπρεπε να είχα κλείσει συμφωνίες με όλους τους πελάτες που είδα αυτό το μήνα» και ένας επιχειρηματίας που σκέφτεται ότι «Θα έπρεπε να είχα κάνει break even από την πρώτη χρονιά που λειτούργησε η επιχείρηση μου» η μια μητέρα που σκέφτεται ότι «Έπρεπε να περνάω περισσότερο χρόνο με το παιδί μου». Αυτές οι σκέψεις συσχετίζονται με διαγενελογικά μοτίβα από οικογένεια σε οικογένεια για το πως «έπρεπε» να οι συνθήκες αντί για το πως «είναι» οι συνθήκες στην πραγματικότητα. Συσχετίζονται με κοινωνικές προσδοκίες σχετικά με το πως «πρέπει να είναι», τι «πρέπει να κάνουν» και τι «πρέπει να έχουν» οι άνθρωποι γενικότερα προκειμένου να είναι κοινωνικά αποδεκτοί και αρεστοί. Αυτές οι σκέψεις σχετικά με το «πως πρέπει να είναι» κάποιος η κάτι δημιουργούν ενοχές και ντροπή καθώς ενισχύουν την αίσθηση ότι μας λείπει κάτι πολύ σημαντικό και ότι ουσιαστικά κατηγορούμαστε για αυτή την τόσο σημαντική έλλειψη.
Διάβασμα της σκέψης: Περιλαμβάνει την αυθαίρετη ερμηνεία των πεποιθήσεων και των σκέψεων των άλλων χωρίς κάποια ουσιαστική απόδειξη. Για παράδειγμα, ένα στέλεχος μπορεί να σκεφτεί ότι «Δεν θα με λάβουν ποτέ υπόψη σαν υποψήφιο για αυτό το συγκεκριμένο ρόλο. Μάλλον πιστεύουν ότι δε είμαι αρκετά καλός στη δουλειά μου». Η μια υποψήφια για μια θέση μπορεί να σκεφτεί ότι «Δεν θα με προσλάβουν ποτέ. Μάλλον πιστεύουν ότι είμαι πολύ μεγάλη για αυτό το ρόλο». Αυτές οι ψευδείς υποθέσεις συσχετίζονται με γονείς που ήταν πολύ επικριτικοί στην παιδική μας ηλικία. Όταν οι γονείς μας τείνουν να μας κατηγορούν ότι «δεν είμαστε αρκετοί» εσωτερικεύουμε αυτές τις κατηγορίες σαν ενήλικοι και ακούμε ένα εσωτερικό διάλογο που μας εμποδίζει από το να πραγματοποιήσουμε τα όνειρα μας και να πετύχουμε τους στόχους μας.
Καταστροφολογία: Αυτός ο τρόπος σκέψης, συμπεριλαμβάνει το να φανταζόμαστε το χειρότερο πιθανό σενάριο σε οποιαδήποτε περίσταση. Για παράδειγμα, ένα πωλητής μπορεί να σκεφτεί ότι «Αυτή η συμφωνία δεν θα γίνει ποτέ» η ένας Head μπορεί να σκεφτεί ότι «δεν θα πετύχουμε ποτέ τα KPIs που μας ζητάει η διοίκηση». Αυτές οι σκέψεις συσχετίζονται με το μεγάλωμα των παιδιών σε μια οικογένεια στην οποία ο ένας από τους δυο γονείς ήταν αρκετά πεσιμιστές στον τρόπο που έβλεπαν τη ζωή και είχαν μια τάση να επικεντρώνονται στα προβλήματα αντί για τις λύσεις.
Συναισθηματική Αιτιολογία: Η υπόθεση ότι ο τρόπος που νιώθουμε αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα μιας κατάστασης. Για παράδειγμα, ένα στέλεχος μπορεί να σκέφτεται ότι «Νιώθω ότι είμαι κακός υπάλληλος και άρα είμαι κακός υπάλληλος». Αυτές οι σκέψεις συνήθως συσχετίζονται με οικογένειες στις οποίες τα συναισθήματα αντιμετωπίζονταν σαν την απόλυτη οικουμενική αλήθεια και τα παιδιά εσωτερίκευσαν την πεποίθηση ότι «Νιώθω άρα είμαι».
Ακυρώνοντας τα θετικά: H τάση του να επικεντρωνόμαστε μόνο στα αρνητικά σημεία μιας κατάστασης και να παραβλέπουμε εντελώς τα θετικά σαν να μην υπήρχαν ποτέ. Για παράδειγμα, ένας broker μπορεί να λάβει feedback για την απόδοση του και ενώ το feedback είναι στην πλειοψηφία του πολύ θετικό σε περιεχόμενο, ο broker επικεντρώνεται στο μοναδικό αρνητικό σημείο του feedback που άκουσε. Σαν αποτέλεσμα, μετά το feedback νιώθει ελλιπή και ανεπαρκής στην εργασία του. Αυτές οι σκέψεις συνήθως συσχετίζονται με αυστηρή διαπαιδαγώγηση στην οικογένεια που παραβλέπει τα θετικά στοιχεία και τη θετική απόδοση των παιδιών και εστιάζει στα αρνητικά στοιχεία και απόδοση των παιδιών δημιουργώντας τους μια αίσθηση ανεπάρκειας και ανικανότητας.
Προσωποποίηση: Η τάση του να πιστεύουμε ότι είμαστε προσωπικά υπεύθυνοι για γεγονότα που συμβαίνουν έξω από τον έλεγχο μας. Για παράδειγμα, ένας υπάλληλος μπορεί να σκέφτεται ότι «Ο CEO μας είναι συνέχεια αγχωμένος. Θα ήταν ήρεμος αν ήμουν πιο δημιουργικός και είχα περισσότερες ιδέες για το πως θα κόψω κόστη στο τμήμα μου. Αυτές οι σκέψεις είναι το αποτέλεσμα γονέων που ήταν κατηγορητικοί ως προς τα παιδιά τους και δημιούργησαν αρκετές ενοχές κάνοντας τα να νιώθουν υπεύθυνα για αρνητικές καταστάσεις που συμβαίναν στην οικογένεια με σχόλια όπως «Ο πατέρας σου είναι στενοχωρημένος και φταις εσύ για αυτό. Αν ήσουν πιο συνεργάσιμος, θα ήταν πιο χαρούμενος».
Μεγιστοποίηση και ελαχιστοποίηση: Η σημαντικότητα κάποιων γεγονότων είτε μεγιστοποιείται είτε ελαχιστοποιείται. Για παράδειγμα ένα στέλεχος μπορεί να ελαχιστοποιήσει τη σημασία της προαγωγής του σε ένα ανώτερο ρόλο και να μεγιστοποιήσει τη σημασία του λάθους που έκανε σε μια παρουσίαση στο διοικητικό συμβούλιο. Αυτός ο τρόπος σκέψης συσχετίζεται με την άνιση αντιμετώπιση θετικών και αρνητικών συμπεριφορών στην παιδική ηλικία. Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να το αγνοήσουν που παίζει υπέροχο πιάνο σε ένα ρεσιτάλ και να το κατακρίνουν υπερβολικά που κάνει φασαρία σε ένα εστιατόριο.
Μαγική Σκέψη: Βγάζοντας τυχαία συμπεράσματα από γεγονότα που δεν συσχετίζονται μεταξύ τους όπως «Είμαι καλός υπάλληλος. Δεν πρέπει να παρουσιάζω κακά KPIs στο διοικητικό συμβούλιο”. Αυτές οι σκέψεις συσχετίζονται με γονικές απαντήσεις στην παιδική ηλικία που είναι μαγικές στη φύση τους όπως και δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα όπως «τα καλά παιδιά δεν αρρωσταίνουν ποτέ».
Αυτές οι αυτόματες σκέψεις σαμποτάρουν πολύ την επιτυχία και την ευτυχία μας καθημερινά και είναι πολύ σημαντικό σε πρώτη φάση να τις συνειδητοποιήσουμε καθώς είναι υποσυνείδητες και άρα αυτόματες και να τις επεξεργαστούμε μέσα από coaching.
* Η Τζωρτζίνα Σπέντζου είναι Coach, Trainer και Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια. Έχει 20ετή εμπειρία στην ανάπτυξη στελεχών, οργανισμών και ηγεσίας. Είναι κάτοχος του Executive Master in Consulting and Coaching for Change από το INSEAD. Με βάση την πολυετή εργασιακή και ακαδημαϊκή της εμπειρία, συμβουλεύει στελέχη και επιχειρήσεις στην αλλαγή συμπεριφοράς, ηγεσίας και κουλτούρας. Έχει εκπαιδεύσει και συμβουλεύσει στελέχη διεθνώς σε θέματα απόδοσης, πωλήσεων, επικοινωνίας, ηγεσίας, αλλαγής, μετάβασης, δυναμικής ομάδας και διαχείρισης σύγκρουσης, επίλυσης προβλημάτων και επίτευξης στόχων. Είναι κάτοχος του Master in Counseling Psychology and Psychotherapy από το Αμερικάνικο Κολλέγιο Ελλάδας και του Master in Marketing Management από το Middlesex Business School. Έχει Bachelor in Management and Systems από το Cass Business School. Έχει πιστοποιηθεί σε διεθνή ψυχομετρικά εργαλεία όπως DISC, Hogan, Myers Briggs και Strong Interest Inventory. Έχει πραγματοποιήσει την πρώτη διεθνή έρευνα σε CEOs που μελέτησε τα τραύματα της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας που τους οδήγησαν να αναζητήσουν θέση ισχύος σε επιχειρήσεις. Η Τζωρτζίνα Σπέντζου εργάζεται σαν Coach and Trainer στην Howden Matrix.
