Στην προηγούμενη (στρογγυλή) επέτειο της επανάστασης του 1821, τα 150 χρόνια της πριν από μισό αιώνα, το 1971, οι συνθήκες ήταν εντελώς διαφορετικές απ’ ότι σήμερα τόσο στο πολιτικό σκηνικό, με την δικτατορία στο απόγειό της και φυσικά με την ελληνική κοινωνία να βρίσκεται με το ένα πόδι στην γενέτειρα και το άλλο να παίρνει δρόμο για τις πόλεις...
Οι εορτασμοί εκείνης της εποχής έγιναν σύμφωνα με τις αντιλήψεις και την αισθητική βεβαίως των κρατούντων και δεν κρίθηκαν τότε από κανένα - μετά από χρόνια και αφού αποκαταστάθηκε η Δημοκρατία, ειπώθηκαν πολλά και σύντομα ξεχάστηκαν. Η Ελλάδα είχε έτρεχε σε άλλους δρόμους και οι συζητήσεις ήταν χαμένος χρόνος. Έτσι μόνο σε τίποτα παλιά ασπρόμαυρα «Επίκαιρα» βλέπουμε πως έγιναν τότε οι γιορτές και οι παράτες.
Στην επαρχία πάλι που ήταν ακόμη γεμάτη κόσμο, ο αντίκτυπος αυτών των εκδηλώσεων έφτανε καθυστερημένα με τις εφημερίδες, με παράσιτα στα ραδιόφωνα και με «χιόνια» στις ελάχιστες τηλεοράσεις που είχαν ήδη μπει στα σπίτια αλλά ουδόλως επηρέαζαν την παράδοση που είχε διαμορφωθεί από πολλές δεκαετίες και μεταφέρονταν κυρίως από την εκκλησία και το σχολείο. Ευρισκόμενοι ακόμη εν ζωή, πολλοί γέροντες οι οποίοι είχαν ακούσει από τους δικούς τους παππούδες να αφηγούνται όσα άκουσαν και από πολλούς που έλαβαν μέρος στην επανάσταση, οι εορτασμοί στα χωριά και ειδικά στο Μοριά, τη Ρούμελη και την Ήπειρο ακολουθούσαν ένα τυποποιημένο πρόγραμμα και φυσικά, κανένας νεωτερισμός δεν μπορούσε εκεί να εκφραστεί χωρίς να προκαλέσει διάφορες αντιδράσεις.
Όσον αφορούσε την εκκλησία, οι παπάδες ήταν εκείνοι που έπαιρναν αυτοδικαίως το ρόλο του Παπαφλέσσα, του Διάκου και όλων των ιερωμένων που συμμετείχαν στην επανάσταση και εκείνη την ημέρα δεν ηγούνταν μόνο της ενορίας αλλά και όλης της κοινότητας και η λειτουργία του Ευαγγελισμού έπαιρνε μεταφυσικές διαστάσεις, ακόμη και στον πιο μικρό ναό. Στο ναό, όπου μπροστά - μπροστά στέκονταν οι μαθητές και οι μαθήτριες του σχολείου με την σημαία και πίσω όλο το χωριό καμάρωνε τα βλαστάρια του. Ήταν η πιο μεγάλη ημέρα της χρονιάς για όλους και πιο πολύ για τα παιδιά που αυτή η εμφάνισή τους τα μεγάλωνε και φαντάζονταν και πίστευαν ότι αυτά ήταν η συνέχεια των ηρώων του 1821. Ο πανηγυρικός από τον δάσκαλο, με αναμνήσεις, προτροπές και συγκρίσεις, απευθύνονταν σε όλη την κοινότητα που είχε νωπές ακόμη και τις μνήμες του έπους του 1940 και έκανε συγκρίσεις και η οποία μετά το πέρας της θείας λειτουργίας σύσσωμη, προεξάρχοντος του προέδρου και των τοπικών αρχών, κατέθετε στεφάνια στο ηρώο (αν υπήρχε) των πεσόντων.
Η δεύτερη πράξη του εορτασμού του Ευαγγελισμού ήταν το σχολείο, όπου πάλι η κοινότητα καλούνταν να καμαρώσει θεατρικά έργα που είχαν σχέση με την επανάσταση του 1821 από τα παιδιά της και να αξιολογήσει, τόσο τα ίδια όσο και τον δάσκαλο που προετοίμασε την γιορτή. Ένα σχολείο στολισμένο με σημαιούλες, δάφνες και με τους ήρωες του 1821 στους τοίχους να εμπνέουν μικρούς και μεγάλους. Ο δάσκαλος μοίραζε τους ρόλους αναλόγως των προσόντων και την προσωπικότητα του καθενός και οι μανάδες αναλάμβαναν να φτιάξουν τις στολές - είχε περάσει η εποχή των παραδοσιακών ρούχων και ειδικά στη διάρκεια της Κατοχής πολλά απ’ αυτά είχαν καταστραφεί. Για όπλα επιστρατεύονταν, άδεια βεβαίως, τα κυνηγετικά των πατεράδων και για χατζάρια, διάφορα μαχαίρια ή ξύλινες κατασκευές. Πάντως όπως και να είχε το πράγμα, με ότι ρούχα κι αν ντύνονταν οι μαθητές σημασία είχε η απόδοση του έργου, μέσα από το οποίο μεταλαμπαδεύονταν μέχρι εκείνα τα χρόνια σε κάθε γενιά το νόημα του 1821.
Με την εκκλησία και το σχολείο, με τον παπά και τον δάσκαλο ανανεώνονταν κάθε χρόνο για όλη την κοινότητα, στο χωριό ή στις γειτονιές των πόλεων οι ιδέες του 1821 και αυτό παρέμεινε ζωντανό ως τον επόμενο εορτασμό και σταμάτησε όταν ερήμωσε η ύπαιθρος. Το πώς συνεχίζει να καλλιεργείται πλέον στις πόλεις, είναι ένα θέμα που συζητιέται...
Οι φωτογραφίες του σημερινού σημειώματος είναι από τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου στην Καστανιά Ευρυτανίας τα χρόνια 1968 - 1972 (Αρχείο της δασκάλας Ειρήνης Νιούτσικου - Καραμπότση - Συλλογή Ζαχαρία Ζηνέλλη). Η Ειρήνη Νιούτσικου με τον σύζυγό της Χρήστο Καραμπότση υπηρετούσαν στο σχολείο της Καστανιάς εκείνα τα χρόνια. Ιερέας στο χωριό ήταν ο π. Βασίλειος Αλαμπασύνης και πρόεδρος ο Ιωάννης Λορδόπουλος.
Ο Ηλίας Γ. Προβόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μεγάλη Κάψη της Δυτικής Φθιώτιδας. Έγινε δημοσιογράφος και εργάστηκε επί πολλά χρόνια και αποκλειστικά στις εφημερίδες, κυρίως στην «Ελευθεροτυπία» από τις στήλες της οποίας οργάνωσε και προέβαλλε μια ειδική αρθρογραφία με τον τίτλο «Μικρές Πατρίδες» για την ελληνική περιφέρεια και τους ανθρώπους της καθώς και για την Αθήνα, τα τελευταία χρόνια. Συνεχίζει να γράφει και να δημοσιεύει φωτογραφίες με την ίδια θεματογραφία στο actimon.blogspot.com ενώ εκδίδει και βιβλία που έχουν σχέση με την τοπική ιστορία.
*Αραρίσκω = Συνάπτω, συνδέω, προσαρμόζω
