Ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης γεννήθηκε 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (λανθασμένα στο διαβατήριο του γράφεται ημερομηνία γέννησης 1864, Πηγή Ίδρυμα Ωνάση). Την ποίησή του την έχουμε ανάγκη και σήμερα! Κορυφαίος ποιητής της περιφέρειας έγραψε ελληνική ποίηση μακριά από τον ελλαδικό χώρο. Έφυγε ακριβώς την ίδια ημέρα 29 Απριλίου 1933.

Γεννήθηκε στην Αίγυπτο του Ισμαήλ Πασά. Ήταν το ένατο παιδί του Πέτρου- Ιωάννη Καβάφη μεγαλέμπορου βαμβακιού, και της Χαρίκλειας Φωτιάδη, που ανήκε σε παλιά φαναριώτικη οικογένεια μεγαλεμπόρων και κοινοτικών επιτρόπων της Κωνσταντινούπολης. Η εμπορική ιδιότητα του πατέρα και η αρχοντιά της μητέρας, συντέλεσαν σημαντικά στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του. Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1870 μετακόμισε με τη οικογένεια του στην Αγγλία, λόγω της οικονομικής δυσπραγίας που επήλθε. Επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια  το 1877. Μαθήτευσε στην εμπορική σχολή «Λύκειο Ερμής» μαζί με τους φίλους του Μικέ Ράλλη και Στέφανο Σκυλίτση. Άρχισε να γράφει λήμματα για ένα ιστορικό λεξικό αλλά θα σταματήσει στο λήμμα «Αλέξανδρος». 

Το 1882 μετά την εξέγερση του Oράμπι στην Αλεξάνδρεια η οικογένεια καταφεύγει στην Κωνσταντινούπολη για περισσότερο από 2 χρόνια. Εκεί ο Καβάφης αρχίζει συστηματικά να συγγράφει ποιήματα και να κρατάει ημερολόγια και σημειώσεις. Το 1885 επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια, μετά την καταβολή χρηματικής αποζημίωσης για το κάψιμο του εκεί σπιτιού τους και αποποιείται την βρετανική υπηκοότητα. Το 1886 δημοσιεύει το πρώτο του άρθρο «Tο κοράλλιον υπό μυθολογικήν έποψιν» στην εφημερίδα Kωνσταντινούπολις με υπογραφή Κων. Φ. Καβάφης. Το πρώτο ποίημα που δημοσιεύεται είναι το «Βακχικόν» στο περιοδικό Έσπερος της Λειψίας. Επηρεάστηκε βαθύτατα από μια σειρά απωλειών της πολυπληθούς οικογένειάς του. Κατέγραψε την ασθένεια και τον θάνατο της μητέρας του το 1899 και εξέδωσε την πρώτη ανθολόγηση (Νέα Λαϊκή Ανθολογία του Δ. Π. Ταγκόπουλου).

Ο Καβάφης άλλαξε διάφορα επαγγέλματα, όπως του δημοσιογράφου στην εφημερίδα «Τηλέγραφος» (1886), του μεσίτη στο Χρηματιστήριο Βάμβακος (1888) και του άμισθου γραμματέα στο Γραφείο Αρδεύσεων (1889-1892). Προσλήφθηκε ως έμμισθος το 1892 και εργάστηκε εκεί επί τριάντα χρόνια, μέχρι το 1922, φτάνοντας στο βαθμό του υποτμηματάρχη. Παραιτήθηκε από δημόσιος υπάλληλος, δηλώνοντας ότι δεν επιθυμεί ανανέωση του συμβολαίου του και πως «επιτέλους ελευθερώθηκα από αυτό το μισητό πράγμα».

Το 1897 τύπωσε τα «Τείχη» σε δίγλωσση, ελληνική και αγγλική έκδοση, που αποτέλεσε και την πρώτη δημοσίευση μεταφρασμένου καβαφικού ποιήματος. Την μετάφραση επιμελήθηκε ο αδελφός του Τζων Καβάφης, όπως και όλες τις μετέπειτα μεταφράσεις των έργων του. Ταξίδεψαν μαζί σε Μασσαλία, Παρίσι, Λονδίνο. 

Το 1901 στο πρώτο του ταξίδι στην Αθήνα, γνωρίστηκε με τον Γ. Ξενόπουλο, και αναπτύσσεται μεταξύ τους μια ουσιαστική φιλία . Το 1903 ο Ξενόπουλος δημοσιεύει ένα άρθρο στην εφημερίδα «Παναθήναια» σχετικά με το ποιητικό έργο του Καβάφη και τον συστήνει στην ελληνική διανόηση. Αμέσως αναγνωρίζεται το ταλέντο και η αυθεντικότητα των ποιημάτων του και αποτελεί πηγή έμπνευσης και για άλλους λογοτέχνες. Αντίθετα ο Κωστής Παλαμάς ο κυριότερος εκπρόσωπος της γενιάς του παρνασσισμού από 1880, απαξίωνε συστηματικά την ποίηση του Καβάφη. Δήλωνε ότι «τα ποιήματά του Καβάφη ομοιάζουν με ρεπορτάζ από τους αιώνες και όχι από τα καλύτερα» και πως διαφαίνεται μια «ανορθόδοξη ερωτική θεματογραφία». 

Το 1904 αποτυπώνεται η πρώτη εμφάνιση της οριστικής υπογραφής «Κ. Π. Καβάφης» στο ποίημα «Περιμένοντας τους βαρβάρους» που εκδόθηκε σε οκτασέλιδο αυτοτελές. Το 1932 διεγνώσθη με καρκίνο του λάρυγγα και ταξίδεψε στην Αθήνα για επέμβαση τραχειοτομίας. Έως την ημερομηνία του θανάτου του έγραψε και το τελευταίο του ποίημα  «Εις τα περίχωρα της Αντιόχειας». Έφυγε το 1933 στην Αλεξάνδρεια.

Το σώμα των ποιημάτων του περιλαμβάνει τα 154 του καβαφικού κανόνα τα λεγόμενα «Αναγνωρισμένα», τα 37 «Αποκηρυγμένα» τα περισσότερα νεανικά σε ρομαντική καθαρεύουσα, τα 75 «Κρυμμένα» που βρέθηκαν τελειωμένα στα χαρτιά του, καθώς και τα 30 «Ατελή». Σήμερα η ποίησή του αποτελεί έναν διακριτό πόλο στην ελληνική λογοτεχνία, ενώ καταλαμβάνει εξέχουσα θέση στην παγκόσμια γραμματεία.  Ο ίδιος είχε κατατάξει τα ποιήματά του σε τρεις κατηγορίες: τα ιστορικά, τα φιλοσοφικά και τα ερωτικά ή αισθησιακά ενώ υπάρχουν και αρκετά ατελή. Στα ποιήματά του συχνά πρωταγωνιστούν γνωστά ιστορικά πρόσωπα ή γεννήματα της φαντασίας του με συχνές αναφορές σε πτυχές των ομηρικών, ελληνιστικών και βυζαντινών χρόνων. 

Η ποίηση κατέχει σημαντική θέση στην ελληνική γραμματεία με κύριο μέσο έκφρασης την ομιλούμενη γλώσσα, το κατεξοχήν εκφραστικό μέσο του ανθρώπου. Η ποίηση μέσα στην μαυρίλα της ανθρώπινης καθημερινότητας, μπορεί να αποβεί λυτρωτική για τα ποικίλα δυσάρεστα συναισθήματα. Η ανάγνωση και ερμηνεία ποιημάτων συμβάλλει στην πνευματική και ψυχική ισορροπία του αναγνώστη. Παράλληλα μπορεί να απαντήσει σε διάφορα ερωτήματα που κατά καιρούς βασανίζουν τους ανθρώπους των σύγχρονων κοινωνιών σχετικά με την ματαιότητα των πράξεων, τον αγώνα των προσπαθειών, τις ανθρώπινες σχέσεις, τον κύκλο της ζωής, το θαύμα της φύσης, την θρησκεία και τα μεταφυσικά γεγονότα, τους πολιτισμούς και τα ήθη, την εξέλιξη της ιστορίας κτλ.

Ένα από τα ποιήματα του με πολλά μηνύματα για όλους μας είναι « Το πρώτο σκαλί»:

Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν μια μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης·
«Τώρα δυο χρόνια πέρασαν που γράφω κ’ ένα ειδύλλιο έκαμα μονάχα.
Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι. Aλλοίμονον, είν’ υψηλή το βλέπω,
πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα· κι απ’ το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι
ποτέ δεν θ’ ανεβώ ο δυστυχισμένος.»
Είπ’ ο Θεόκριτος· «Aυτά τα λόγια ανάρμοστα και βλασφημίες είναι.
Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει νάσαι υπερήφανος κ’ ευτυχισμένος.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι· τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.
Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.
Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι
πολίτης εις των ιδεών την πόλι. 
Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.
Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι· τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.»
(Επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδη. Τα Ποιήματα, Τ. Α’ 1897 - 1918, Ίκαρος 1963)

Το πρωτότυπο Αρχείο του Κ.Π. Καβάφη, με χειρόγραφα, φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα του ποιητή, μαζί και με το συγγενές αρχείο Αλέκου και Ρίκας Σεγκοπούλου, αποτελείται από 2.000 και πλέον αρχειακά τεκμήρια. Το 2012 το αρχείο περιήλθε στη διαχείριση του Ιδρύματος Ωνάση, όπου και ψηφιοποιήθηκε ώστε να  εξασφαλιστεί η παραμονή του στην Ελλάδα, η συνοχή του και η ελεύθερη πρόσβαση του κοινού. 

Ένα από τα γνωστότερα ποιήματα του Καβάφη είναι η Ιθάκη. Μέσα από το ψηφιακό αρχείο του ιδρύματος Ωνάση το ποίημα παρουσιάζεται στην πρωτότυπη μορφή του, όπου και διαφαίνεται ο γραφικός χαρακτήρας του ποιητή. Συνήθιζε την καλλιγραφία: 

Πατήστε εδώ για να κατεβάσετε τη φωτογραφία

Ιθάκη:

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.
Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους·
να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·
σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.
Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.
Aλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·
και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.
Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν.
(Επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδη. Τα Ποιήματα, Τ. Α’ 1897 - 1918, Ίκαρος 1963)

Ορισμένοι πιστεύουν πως η ποίηση είναι μόνο για τους ονειροπόλους, άλλοι συνδέουν την ποίηση μόνο με τον έρωτα και την αγάπη (υπάρχουν και άλλα ενδιαφέροντα στην ζωή!), ορισμένοι άλλοι χλευάζουν ή αποφεύγουν να διαβάσουν και να ερμηνεύσουν τα νοήματα. Υπάρχει όμως και η άποψη πως η ποίηση και η λογοτεχνία καλλιεργεί το ανθρώπινο μυαλό και προσφέρει ευκαιρίες για γόνιμους προβληματισμούς και ωφέλιμα συμπεράσματα. 

Ο Οδυσσέας προσπαθεί εναγωνίως να επιστρέψει στην Ιθάκη του. Στο πολυετές ταξίδι του, αντιμετωπίζει πολλά και δύσκολα εμπόδια που του ανατρέπουν τον δρόμο προς την εκπλήρωση της επιθυμία του να επιστρέψει στην πατρίδα του και τον απομακρύνουν από τον στόχο του.

Πόσα και πόσα δεν έχουμε να διδαχθούμε διαβάζοντας Καβάφη. Πόσοι και πόσοι δεν πνίγηκαν στον πηγαιμό για την Ιθάκη! Πόσοι και πόσοι δεν χαροπαλεύουν καθημερινά για την επιβίωση! Μήπως και στις ημέρες του κοροναϊού δεν αισθανθήκαμε πολλές φορές να είμαστε σαν τον Οδυσσέα, περιπλανώμενοι στις θάλασσες του νου; Μήπως οι Λαιστρυγόνες και οι Κύκλωπες και ο θυμωμένος Ποσειδώνας δεν βασάνισαν την ψυχή μας όταν ακούγαμε για διασωληνομένους, για υποκείμενα νοσήματα και χιλιάδες κρούσματα κοροναϊού; 

Η δουλειά του διαμεσολαβητή ασφαλιστή δίνει αφορμές να ακούς καθημερινά πηγαιμούς για την Ιθάκη των συνανθρώπων μας. Καθημερινά βασανίζουν συνανθρώπους μας Σειρήνες σπατάλης, Κύκλωπες ανταγωνιστών τους, η Κίρκη των μεταμορφώσεων από τα ψηλά στα χαμηλά και από τα πλούτη στη φτώχεια, ακούς για ναυάγια υγείας στα κρύα χειρουργεία, για διαλυμένες βάρκες ελπίδας για ένα καλύτερο μέλλον, για χήρες και ορφανά σε αφιλόξενους κόσμους και τόσα άλλα της μοίρας των ανθρώπων!

Ένα ταξίδι στην Ιθάκη είναι και η δουλειά των διαμεσολαβητών. Την σοφία και την πείρα που βρίσκεις εκεί, μοιραστείτε την αγαπητοί φίλοι. Δεν έχετε ανάγκη για τεχνικές και κόλπα στις πωλήσεις σας. Ίσως και με μια απαγγελία ποιήματος όπως « Το πρώτο σκαλί» και η «Ιθάκη», να είναι αρκετά για να πείσουν κάποιον να υπογράψει!

Θα έχετε καταλάβει φίλοι, ότι σε επαγγέλματα σαν του ασφαλιστή απαιτείται ευρύτερη παιδεία, πέρα από μερικές ώρες επαναπιστοποίησης και τιμολογιακών προίόντων. Ο σεβασμός στον πελάτη αρχίζει από την μελέτη βιβλίων και μάλιστα της ελληνική σοφίας! 

Τώρα που θα κάνετε επανεκκίνηση μετά την καραντίνα του κοροναϊού αλλάξτε συμπεριφορές και συνήθειες. Είναι ντροπή να υπάρχουν ασφαλιστές που δεν κατάφεραν σε 5 χρόνια να έχουν ασφαλιστική εκπαίδευση 75 ωρών και να παρακαλούν εδώ και εκεί για παράταση υποχρεώσεων. Η έλλειψη γνώσεων είναι σκοτάδι που ανάγκασε τον Πλάτωνα να πει ότι «Η παιδεία είναι δεύτερος ήλιος για τους ανθρώπους». Ο Κοραής έλεγε ότι η πολιτεία που δεν έχει σαν βάση της την παιδεία, είναι οικοδομή πάνω στην άμμο. Ειδικότερα οι διαμεσολαβούντες θα πρέπει να καταλάβουν τρία πράγματα για την εκπαίδευση όπως έγραφε ο Αριστοτέλης την μάθηση, την άσκηση και όσα διδάσκει η φύση.

©Τειρεσίας Διαμεσολαβητής