Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, υπενθυμίζουμε τη σπουδαιότητα της ασφάλισης τόσο για την ασφαλιζόμενη επιχείρηση όσο και για το ίδιο το περιβάλλον. Η νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος περιλαμβάνει μια σειρά από ιδιαίτερα αυστηρούς νόμους.

Οι φορείς εκμετάλλευσης αποβλήτων, ανεξάρτητα του είδους της δραστηριότητάς τους, έχουν αστική ευθύνη για ζημιές που θα προκαλέσουν από τη λειτουργία των εγκαταστάσεων τους, από τη διαχείριση των αποβλήτων και τη ρύπανση που θα προξενήσουν, από τις εργασίες των εργολάβων που συνεργάζονται, από μεταφορές των αποβλήτων και από γενικότερες ζημιές προς τρίτους από τη ρύπανση. Η ασφαλιστική κάλυψη των ευθυνών ρύπανσης είναι υποχρεωτική και προ απαιτούμενη για την έγκριση αδειών λειτουργίας επιχειρήσεων διαχείρισης αποβλήτων και διαμορφώνεται ανάλογα τη φύση των εργασιών και την επικινδυνότητα ή μη επικινδυνότητα των αποβλήτων που διαχειρίζονται. 

Πριν την υιοθέτηση της γενικότερης αυστηρής νομοθεσίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υπήρξαν σοβαρά περιστατικά μόλυνσης του περιβάλλοντος. Ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν και η διαρροή τόνων από χημικές ουσίες που προκάλεσαν φωτιά στην εταιρεία Sandoz AG Schweizerhalle το 1986 στη Σουηδία, προκαλώντας τεράστια μόλυνση του ποταμού Ρήνου. Η αποκατάσταση των ζημιών ανήλθε σε 90 εκ. ευρώ, από τα οποία τα 39 εκ. απαιτήθηκαν για αποκατάσταση του περιβάλλοντος, τα 27 εκ. για αποζημιώσεις αστικής ευθύνης και τα 24 εκ. για το κόστος απομάκρυνσης των προϊόντων που καταστράφηκαν (αυτά τα τρία πεδία αποζημίωσης περιλαμβάνονται σε μια ασφάλιση).

Οι δραστηριότητες των επιχειρήσεων που υπάγονται στο υποχρεωτικό καθεστώς ασφάλισης είναι δραστηριότητες που αφορούν τη διαχείριση, αποθήκευση, συλλογή και μεταφορά επικίνδυνων αποβλήτων και οι δραστηριότητες που αφορούν τη συλλογή και μεταφορά μη επικίνδυνων αποβλήτων. Όλες αυτές οι δραστηριότητες όμως δύναται να δημιουργήσουν ρύπανση σε ύδατα, εδάφη, αέρα, προστατευόμενα είδη φυτών και ζώων, φυσικούς οικοτόπους και με προεκτάσεις στην ανθρώπινη ζωή και υγεία.

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης το βασικό στοιχείο που περιλαμβάνει η Κοινοτική Οδηγία 2004/35/ΕΚ είναι η Αρχή «Ο Ρυπαίνων Πληρώνει». 

Η αρχή  «Ο Ρυπαίνων Πληρώνει» στην Ελλάδα ενσωματώθηκε με το Π.Δ. 148/2009, σύμφωνα με το οποίο «Ο φορέας εκμετάλλευσης που προκάλεσε περιβαλλοντική ζημία ή άμεση απειλή περιβαλλοντικής ζημίας είναι κατ’ αρχάς οικονομικά υπεύθυνος για τη λήψη των απαραίτητων μέτρων πρόληψης ή/και αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημίας». Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ο υπεύθυνος είναι υποχρεωμένος και να λαμβάνει προληπτικά μέτρα για την αποφυγή και επέκταση μιας περιβαλλοντικής ρύπανσης αλλά και οφείλει να την αποκαταστήσει, δηλαδή να την πληρώσει. 

Δείτε εδώ το σχετικό άρθρο από Π.Δ. 148/2009:

Ο Νόμος 4042/2012, στο άρθρο 7 καθορίζει ιδιαίτερα υψηλά πρόστιμα και αυστηρές ποινικές ευθύνες για τις εταιρείες που προκαλούν ζημιά στο περιβάλλον. Επιπλέον στο άρθρο 57 καθορίζεται η υποχρεωτικότητα και το ύψος της ασφαλιστικής κάλυψης ανά κατηγορία δραστηριότητας και επικινδυνότητας από τη διαχείριση αποβλήτων (η επικινδυνότητα διαβαθμίζεται και μαζί διαβαθμίζεται και το ύψος της ασφαλιστικής κάλυψης). Η ερώτηση που προκύπτει είναι «Που θα βρει τα χρήματα ο Ρυπαίνων για να πληρώσει την ζημιά στο περιβάλλον;». Και η απάντηση είναι ότι η νομοθεσία υποχρεώνει αλλά ταυτόχρονα δίνει και την ευχέρεια στους φορείς εκμετάλλευσης αποβλήτων να κάνουν χρήση χρηματοοικονομικής ασφάλειας, δηλαδή να χρησιμοποιήσουν τόσο την ιδιωτική ασφαλιστική κάλυψη όσο και άλλες μορφές χρηματοοικονομικών εγγυήσεων. 

Το νέο Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας με τίτλο «Ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη διαχείριση των αποβλήτων - Ενσωμάτωση των Οδηγιών 2018/851 και 2018/852 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της 30ης Μαΐου 2018 για την τροποποίηση της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ περί αποβλήτων και της Οδηγίας 94/62/ΕΚ περί συσκευασιών και απορριμμάτων συσκευασιών, πλαίσιο οργάνωσης του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης και διατάξεις για τα πλαστικά προϊόντα», το οποίο έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση μέχρι και αύριο 10 Ιουνίου 2021, περιλαμβάνει όλες  τις νομοθετικές διατάξεις που προϋπήρχαν σχετικά με το περιβάλλον, την ασφάλιση των φορέων διαχείρισης επικίνδυνων και μη επικίνδυνων αποβλήτων, τα πρόστιμα που ορίζονται και κάθε άλλο σχετικό νομοθέτημα. Για παράδειγμα δείτε εδώ ένα ενδεικτικό απόσπασμα, που αφορά την έκδοση αδειών λειτουργίας διαχείρισης αποβλήτων και την υποχρέωση ασφαλιστικής κάλυψης.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι πρόβλεψη της περιβαλλοντικής ζημίας περιλαμβάνει και ένας βασικός Νόμος της ιδιωτικής ασφάλισης,  ο Νόμος 2496 (ΦΕΚ 87/τ.Α’/16.5.1997) σχετικά με την «Ασφαλιστική σύμβαση, τροποποιήσεις της νομοθεσίας για την ιδιωτική ασφάλιση και άλλες διατάξεις». Δείτε εδώ:

Συμπληρωματικά αναφέρουμε και το άρθρο 24 του Ελληνικού Συντάγματος, που προβλέπει την υποχρέωση προστασίας του περιβάλλοντος. Δείτε εδώ:

Η Ασφάλιση Αστικής Ευθύνης Περιβαλλοντικής Ρύπανσης απευθύνεται σε εταιρείες διαχείρισης αποβλήτων οι οποίες συλλέγουν, φορτώνουν εκφορτώνουν και μεταφέρουν επικίνδυνα και μη επικίνδυνα απόβλητα. Παραδείγματα τέτοιων επιχειρήσεων είναι ενδεικτικά οι Βιομηχανίες πλαστικών, μετάλλων, καουτσούκ, ξύλου και συναφών προϊόντων, επιπλοποιίας, υλικών κατασκευαστικού τομέα, τσιμέντων, μονωτικών- στεγανωτικών υλικών, κόλλας, τροφίμων, ποτών, επεξεργασίας τυποποίησης κρεάτων και πουλερικών, εγκαταστάσεις πτηνοτροφίας και κτηνοτροφίας, κλωστοϋφαντουργίας, φαρμακοβιομηχανίας, παρασκευής κοσμητικών σκευασμάτων και καλλυντικών, λιπασμάτων και γεωργικών φαρμάκων, παρασκευής μελάνων γραφικών τεχνών και υλικών εκτυπώσεων, εγκαταστάσεις ελαιουργίας, σπορελαιουργίας, κατασκευής συσσωρευτών, παραγωγής ηλεκτρικών συσκευών και ηλεκτρολογικού υλικού, νοσοκομεία, κλινικές, διαγνωστικά κέντρα, ιατρικά , μικροβιολογικά, βιοχημικά εργαστήρια,  ξενοδοχεία, στεγνοκαθαριστήρια, κατασκευαστικές εταιρείες μεγάλων οδικών έργων, εταιρείες διανομής φυσικού αερίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου, αιολικά πάρκα, διυλιστήρια και αποθηκευτικές μονάδες πετρελαϊκών ειδών και άλλες πολλές επιχειρήσεις. 

Σε περίπτωση μιας περιβαλλοντικής ρύπανσης, η υπεύθυνη επιχείρηση θα κληθεί να πληρώσει μια σειρά από δαπάνες και πρόστιμα χιλιάδων και εκατομμυρίων ευρώ, όπως για παράδειγμα το κόστος των απαραίτητων μέτρων πρόληψης και περιορισμού της ρύπανσης, το κόστος εκτίμησης της περιβαλλοντικής ζημιάς και του καθορισμού των μέτρων αποκατάστασης, δαπάνες που θα επιβληθούν από τον νόμο, πρόστιμα, χρηματικές ποινές, παύση λειτουργίας εργασιών, ευθύνες προς τρίτους για υλικές ζημιές ή ακόμα και ανθρώπινες σωματικές βλάβες/ασθένειες και άλλα. 

Συμβόλαια ασφάλισης Περιβαλλοντικής Ευθύνης από Εργασίες Συλλογής και Μεταφοράς αποβλήτων διατίθεται από αρκετές εταιρείες, όπως ενδεικτικά και όχι περιοριστικά τις εταιρείες Interamerican και Ατλαντική Ένωση και από ορισμένους εξειδικευμένους ασφαλειομεσίτες όπως για παράδειγμα DAES London Market Insurance Brokers σε συνεργασία με τους LLOYD’S. Τα ασφαλιστήρια προσφέρονται είτε ως τυποποιημένα-προτιμολογημένα πακέτα είτε ως πακέτα tailor made , ανάλογα τη δραστηριότητα του φορέα διαχείρισης, την επικινδυνότητα ή μη των αποβλήτων, τα ασφαλιστικά κεφάλαια και άλλους υποχρεωτικούς και προαιρετικούς παράγοντες.  

Η ασφάλιση περιβαλλοντικών κινδύνων, αποτελεί ακόμα μια απόδειξη πως η ιδιωτική ασφάλιση είναι χρήσιμη και απαραίτητη σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Η ιδιωτική ασφάλιση είναι ένας ζωντανός οργανισμός που ζει, αναπτύσσεται και εξελίσσεται μαζί με τις ανάγκες των ανθρώπων, όπως και το περιβάλλον.  Οι διαμεσολαβητές, μέσω των τμημάτων εκπαίδευσης των εταιρειών που συνεργάζονται και των ανεξάρτητων εκπαιδευτικών φορέων της αγοράς, θα πρέπει να επιδιώκουν την ευρύτερη ενημέρωσή τους για θέματα που συνδέουν την ασφάλιση με την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον.

©Μέντωρ Διαμεσολαβητής

Το Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας: http://www.opengov.gr/minenv/?p=12046