Από εκείνα που θα θυμόμαστε στην μετά την πανδημία εποχή, όποτε έρθει αυτή και σίγουρα θα είναι καλοδεχούμενη απ’ όλους, είναι η εποχή των καφενείων - όπως αυτά εγγράφηκαν στη συλλογική μνήμη των Ελλήνων και όπως τα γνώρισαν οι ξένοι μέσα από σκηνές και γεγονότα που διαμόρφωσαν την εικόνα τους εδώ και πολλές δεκαετίες...
Τα καφενεία ως ανοιχτούς χώρους του κοινωνικού διαλόγου και της διασποράς των πληροφοριών, της αντιπαράθεσης ομάδων και κέντρα κομματικά πολλές φορές που χωρίς αυτά, όχι πόλη αλλά ούτε και χωριό δεν μπορούσε να υπάρξει. Τα καφενεία ως τοπόσημα κάθε δρόμου και γειτονιάς και ως χώροι αναφοράς των ανθρώπων της με νωπά πάντα και έτοιμα να αναλυθούν όλα τα συμβάντα που διαδραματίστηκαν μέσα κι έξω απ’ αυτά και καφετζήδες που με τους χαρακτήρες πέρασαν στην ιστορία, την μικρή και τη μεγάλη.
Όταν μιλάμε για καφενεία σε τούτη την εποχή, ασφαλώς και δεν αναφερόμαστε στα σύγχρονα καφε - πολυκαταστήματα, όπως αυτά διαμορφώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες διατηρώντας βέβαια τον πυρήνα των παλαιών που οι αλλαγές στην κοινωνία και την πόλη και κυρίως η απουσία των παραδοσιακών θαμώνων, τα περιόρισαν και τα εξαφάνισαν. Σε βαθμό μάλιστα που κοντεύουν να ξεχαστούν και οι σχετικές με αυτά εκφράσεις του λόγου. Έτσι δεν ακούμε πλέον κάποιον να λέει «έλα να τα πούμε το απόγευμα στο καφενείο» ή «το άκουσα στο καφενείο» ή ακόμη «γίναμε καφενείο» και να απηχούν ακριβώς τις καταστάσεις που μέσα σε αυτά έζησαν και ζυμώθηκαν αρκετές γενιές Ελλήνων κυρίως ανδρών γιατί μέχρι πολύ καιρό ορισμένα απ’ αυτά θεωρούνταν άβατα για τις γυναίκες.
Τα σημερινά καφενεία ασφαλώς και μπορούν να αναφερθούν ως συνέχεια των παλιών, κάποια μάλιστα διατηρούν το ίδιο όνομα αλλά σε ελάχιστα σημεία μοιάζουν γιατί άλλαξε συνήθειες ο κόσμος και οι δημόσιες συναναστροφές έπαψαν να γίνονται σε τέτοιους χώρους ενώ όσα διαδραματίζονταν εκεί μέσα θεωρούνται παρωχημένα. Όπως το τάβλι για να περάσει η ώρα ή για τον ίδιο λόγο πάλι τις περισσότερες φορές χαρτοπαίγνιο ενώ έπαψε να είναι πλέον και το άτυπο γραφείο πολλών επαγγελματιών της γειτονιάς. Οι αλλαγές που επέφερε σταδιακά η εξέλιξη τα άλλαξε ριζικά και ο παραδοσιακός ρόλος του καφετζή φορτώθηκε με ένα σωρό πράγματα που καθόλου σχεδόν δεν διακρίνεται κάτω από τους καινούργιους ρόλους που τους υποχρέωσαν οι νέες υπηρεσίες που και τα προϊόντα που κατέκλυσαν τα καφενεία. Το παλιό τυπικό που ακολουθούσαν οι θαμώνες δεν υπάρχει πια και η κίνηση μέσα σε αυτά θυμίζει πλέον ένα οποιοδήποτε κατάστημα που πουλάει τα πάντα ενώ οι υπάλληλοι είναι συνήθως νέοι που απασχολούνται ευκαιριακά σε αυτά.
Το να γίνει μια πλήρης περιγραφή των σημερινών καφενείων και να σημειωθούν οι αλλαγές που προέκυψαν είναι μια δουλειά που αφορά πλέον τους ανθρώπους της αγοράς γιατί αυτοί είναι που ενήργησαν με τέτοιο τρόπο ώστε οι χώροι των καφενείων να μην είναι χώροι όπως παλιά αλλά να αξιοποιηθεί κάθε πόντος απ’ αυτά και να προσφέρει κέρδος. Οι παλιοί καφετζήδες μη μπορώντας να κάνουν αλλιώς συμμορφώθηκαν στους νέους όρους της αγοράς και σε όσους δεν άρεσε αυτό, πήραν την απόφαση να μείνουν στα σπίτια τους.
Φυσικά και αυτά τα νέα καφενεία δεν θα μπορούσαν να μην υποστούν τις συνέπειες των μέτρων για τον περιορισμό της πανδημίας, ήτοι να κλείσουν όπως ένα σωρό άλλα καταστήματα και μέχρι να περάσει το κακό να υποστηριχθούν ιδιοκτήτες και εργαζόμενοι. Μη μπορώντας να κάνουν αλλιώς τα περισσότερα συμμορφώθηκαν ενώ ορισμένα, αυτά που είχαν την υποδομή κυρίως και είχαν κάποια πείρα, άρχισαν να λειτουργούν με τον τρόπο της διανομής, το γνωστό delivery που λόγω της πανδημίας γνώρισε όλη η Ελλάδα. Όσα δε λειτουργούν εφάρμοσαν και την πώληση καφέδων από την πόρτα ή το παράθυρο που άνοιξαν στην πρόσοψή τους, εξυπηρετώντας έτσι τους πελάτες που θέλουν να πάρουν έναν καφέ στο χέρι και να τον απολαύσουν στον περίπατό τους ή στο κοντινό πάρκο. Στην ουσία, ο χώρος καφενείο ή καφετερία όπως τον ήξεραν οι παλιότεροι και όπως τον γνώρισαν οι νεότεροι, καταργήθηκε και είναι άγνωστο πως θα λειτουργήσει όταν πάψουν τα μέτρα και η ζωή μας επανέλθει σε μια κανονικότητα που θα μοιάζει με εκείνη την προ κορωναϊού εποχή. Έτσι ενδέχεται να πάψουμε να βλέπουμε τα τραπεζοκαθίσματα δεμένα με αλυσίδες και συσματόσχοινα στα πεζοδρόμια και τις πλατείες γιατί δεν χωράνε μέσα στα καταστήματα αφού ο χώρος τους λόγω των ποικίλων δραστηριοτήτων τους δεν επαρκεί.
Στην φωτογραφία, το καφενείο με το όνομα «Ο Μπελαμής» που παραπέμπει σε ένα ωραίο λαϊκό τραγούδι που αγαπήθηκε πολύ κάποτε, από τα παλιότερα και τα πλέον συμπαθητικά της Έδεσσας με θέα σε τρεις δρόμους, κλειστό λόγω μέτρων.
Ο Ηλίας Γ. Προβόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μεγάλη Κάψη της Δυτικής Φθιώτιδας. Έγινε δημοσιογράφος και εργάστηκε επί πολλά χρόνια και αποκλειστικά στις εφημερίδες, κυρίως στην «Ελευθεροτυπία» από τις στήλες της οποίας οργάνωσε και προέβαλλε μια ειδική αρθρογραφία με τον τίτλο «Μικρές Πατρίδες» για την ελληνική περιφέρεια και τους ανθρώπους της καθώς και για την Αθήνα, τα τελευταία χρόνια. Συνεχίζει να γράφει και να δημοσιεύει φωτογραφίες με την ίδια θεματογραφία στο actimon.blogspot.com ενώ εκδίδει και βιβλία που έχουν σχέση με την τοπική ιστορία.
*Αραρίσκω = Συνάπτω, συνδέω, προσαρμόζω
