Τέτοιες μέρες, 13 χρόνια πριν, το Δεκέμβριο του 1996, είχαμε εξώφυλλο στο περιοδικό των εκδόσεων Σπύρου «BankAssurance World» (κατοχυρωμένο σήμα) τον εκσυγχρονιστή της Εθνικής Τράπεζας, τον αείμνηστο Θ. Καρατζά. Πρόσφατα στην Εθνική Τράπεζα έγινε μια συνάντηση με κορυφαίους οικονομικούς παράγοντες της χώρας μας, με μνήμες από το πέρασμά του… Αρκετοί σήμερα αναγνωρίζουν τη μεγάλη προσφορά του. Αυτό που έχει σημασία είναι να αφήνεις «έργο» και να μην αντιγράφεις. Τα πρωτότυπα έχουν χρώμα και οι φωτοτυπίες συνήθως είναι ασπρόμαυρες μουτζούρες. Πόσοι έχουν αυθεντικότητα, πόσοι είναι οραματιστές και φιλόσοφοι στην καθημερινότητά μας; Με κόλπα, δημόσιες σχέσεις και τερτίπια δε γράφεται ποτέ η Ιστορία. Ας μοιάσουμε τουλάχιστον σ’ αυτό στο μεγάλο Θ. Καρατζά.

Η εκδήλωση:

Ο πρώην πρωθυπουργός Κ.Σημίτης και ο πρόεδρος της Alpha Bank Γ.Κωστόπουλος, οι οποίοι υπήρξαν και προσωπικοί φίλοι του Θεόδωρου Καρατζά. στην εκδήλωση με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του«Ξανά στον Χάρτη» που περιλαμβάνει άρθρα και ομιλίες του αείμνηστου διοικητή της Εθνικής Τράπεζας, σημείωσαν μεταξύ άλλων ότι σε ώρες κρίσης, όπως αυτές που διανύονται τώρα, οι απουσίες σαν αυτή του Θεόδωρου Καρατζά είναι περισσότερο «ηχηρές» από ποτέ. Η χώρα μας χρωστάει στον Καρατζά την αναμόρφωση και εκσυγχρονισμό του τραπεζικού μας συστήματος προς όφελος της γενικότερης ανάπτυξης, τόνισε ο πρόεδρος της Alpha Bank Γιάννης Κωστόπουλος, σημειώνοντας ότι ο Θεόδωρος Καρατζάς συνέβαλε στην ενδυνάμωση της εποπτείας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, της λειτουργίας των διατραπεζικών αγορών και του εκσυγχρονισμού των συστημάτων πληρωμών.

Ο νέος πρόεδρος της ATEBank Θεόδωρος Πανταλάκης ανέφερε ότι η συγχώνευση Εθνικής με την Alpha Τράπεζα Πίστεως -όραμα του Καρατζά-σχεδιαζόταν να ακολουθηθεί από την συγχώνευση με μείζων τράπεζας της Κεντρικής Ευρώπης, ούτως ώστε η Εθνική Τράπεζα να καλύπτει έναν ζωτικό χώρο από την Ρωσία μέχρι και την Τουρκία. Μάλιστα, το Διοικητικό Συμβούλιο της Εθνικής είχε εγκρίνει την απόκτηση μειοψηφικού πακέτου αυτής της τράπεζας.

 Aπό την πλευρά του αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της Eurobank Νικόλαος Καραμούζης είπε ότι Θεόδωρος Καρατζάς παρέλαβε μια τράπεζα προβληματική και την παρέδωσε υγιέστατη, ποιοτικά αναβαθμισμένη, με οκτώ φορές μεγαλύτερα κέρδη και κυρίως, με σημαντική αναγνώριση, κύρος και συμβολή στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.(Στη συνέχεια διαβάστε ολόκληρη την ομιλία του Νικόλαου Καραμούζη).

Ο επιστημονικός διευθυντής του ΙΟΒΕ Γιάννης Στουρνάρας, ανέφερε ότι ο Καρατζάς "ανήκε στην 'dream team' της οικονομικής πολιτικής που οδήγησε τη χώρα στην ΟΝΕ" ενώ σημαντική ήταν η συμβολή του στη δημιουργία έντονων συνεργιών μεταξύ μακροοικονομικής σταθεροποίησης και απελευθέρωσης της πίστης στο ελληνικό πιστωτικό σύστημα. Αυτή η δυναμική δημιούργησε το μεγάλο 'ωστικό κύμα' που διήρκεσε μια περίπου δεκαπενταετία (1994-2007). Στην εκδήλωση παρέστησαν ο τέως πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος, ο τέως πρόεδρος της Βουλής Απόστολος Κακλαμάνης υπουργοί, βουλευτές, οι διοικήσεις πολλών τραπεζών και πλήθος εκπροσώπων του οικονομικού και επιχειρηματικού κόσμου.

Ομιλία Νικολάου Καραμούζη

Αξιότιμε Κύριε Πρόεδρε, Κύριε Κωνσταντίνε Σημίτη,
Κύριοι Υπουργοί,
Κύριοι Πρέσβεις,
Αγαπητοί Συνάδελφοι,
Κυρίες & Κύριοι,

Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για ‘μένα να έχω την ευκαιρία, σήμερα, να μιλήσω για το Θόδωρο Καρατζά, που γνώρισα κυρίως τα χρόνια της συνεργασίας μας. Είναι, επίσης, προνόμιο να παρουσιάζω τμήμα του έργου του Θόδωρου Καρατζά μαζί με

α) τον πρώην πρωθυπουργό, κ. Κων/νο Σημίτη, τον άνθρωπο, που έβαλε τα θεμέλια της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας και με τον οποίο είχα τη μοναδική ευκαιρία να συνεργαστώ στο παρελθόν,

β) τον Πρόεδρο της Alpha Bank, κ. Γιάννη Κωστόπουλο, «τον καπετάνιο», που στα δύσκολα έδειξε τι σημαίνει ηγετική παρουσία και κοινωνικό βάρος και

γ) τους εκλεκτούς συναδέλφους μου, κ.κ. Θόδωρο Πανταλάκη, που του εύχομαι κάθε επιτυχία στα νέα του καθήκοντα και Γιάννη Στουρνάρα, που μας συνδέει πολύχρονη σχέση.

Γνώρισα, από κοντά τον Θόδωρο Καρατζά, όταν έγινε Διοικητής στην Εθνική Τράπεζα το Φεβρουάριο του1996.

Ήταν άνθρωπος με ευρύτατη παιδεία, πολυταξιδεμένος, με σημαντικές επαγγελματικές και πολιτικές εμπειρίες ζωής, ένας ευπατρίδης, ένας ευγενής άνθρωπος, που από την πρώτη ημέρα ήταν φανερό ότι είχε μεγάλους στόχους για την Εθνική Τράπεζα.

Ο Καρατζάς παρέλαβε μία Εθνική με αρκετά σοβαρά προβλήματα. Τα περιέγραψε ο Θόδωρος Πανταλάκης. Ο Καρατζάς εντόπισε, αμέσως, την ανάγκη διαμόρφωσης ολοκληρωμένης μεσοπρόθεσμης στρατηγικής για την Τράπεζα, με ξεκάθαρους στόχους και προτεραιότητες, που η ηγετική ομάδα θα αναλάμβανε να υλοποιήσει.
Παρέλαβε μια Τράπεζα προβληματική και την παρέδωσε υγιέστατη, ποιοτικά αναβαθμισμένη, με 8 φορές μεγαλύτερα κέρδη και κυρίως, με σημαντική αναγνώριση, κύρος και συμβολή στην ανάπτυξη της Ελληνικής Οικονομίας.
Ο Καρατζάς αντελήφθη, νωρίς, τις σημαντικές ευκαιρίες και τις μεγάλες προοπτικές που δημιουργούσε, για τον τραπεζικό τομέα και την οικονομία της Ελλάδας, το νέο διεθνές περιβάλλον των ανοικτών αγορών και κοινωνιών, της παγκοσμιοποίησης και της ένταξης της χώρας στην ΟΝΕ.
Διαπίστωσε νωρίς την ανάγκη, να ακολουθήσει η Εθνική Τράπεζα ένα νέο δυναμικό δρόμο, να εξυγιάνει τον ισολογισμό της, να εκσυγχρονίσει τα δίκτυα και τις υποδομές της, να αναβαθμίσει τις δυνατότητες του προσωπικού της, να παρέχει σύγχρονες και ολοκληρωμένες υπηρεσίες στους πελάτες της.
Ο Καρατζάς, διαμόρφωσε μια στρατηγική για το μέλλον με στόχο η Τράπεζα να διευρύνει τη διεθνή και περιφερειακή της παρουσία, να αποκόψει τους δεσμούς της και τον εναγκαλισμό της με το κράτος και το κόμμα, να εισέλθει δυναμικά στις σύγχρονες τραπεζικές εργασίες, να αποκτήσει το απαιτούμενο, για το νέο περιβάλλον, μέγεθος.
Ο Καρατζάς, κατανόησε ότι στη σύγχρονη τραπεζική, το προσωπικό αποτελεί τη μεγάλη ειδοποιό διαφορά.
Έδωσε ιδιαίτερο βάρος στη διαμόρφωση μιας σύγχρονης πολιτικής προσωπικού και κινήτρων μακριά από τον κομματισμό και τα αδιαφανή κριτήρια,
προώθησε την υιοθέτηση σύγχρονων διαδικασιών και λειτουργιών στον Όμιλο,
επέβαλε κυριολεκτικά τη χρήση σύγχρονων τραπεζικών κριτηρίων στην αξιολόγηση και έγκριση των πιστοδοτήσεων
και συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση μίας Εθνικής, σύγχρονης, ανταγωνιστικής, με πρωταγωνιστικό ρόλο στην οικονομία, στην κοινωνία, στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου.
Ο Καρατζάς έθεσε ως προτεραιότητα να γίνει η Εθνική Τράπεζα ο «Εθνικός Πρωταθλητής» στην Ελλάδα, στις διεθνείς αγορές και στη γεωγραφική μας περιφέρεια.
Έβαλε τους σπόρους για να θερίζουμε, σήμερα, τους καρπούς της ισχυρής, κερδοφόρας, διεθνοποιημένης και ανταγωνιστικής Εθνικής Τράπεζας.
Ξεκίνησε χωρίς χρονοτριβές τη διαδικασία εξυγίανσης και μεγέθυνσης της Τράπεζας. Υλοποιήσαμε την πρώτη μεγάλη συγχώνευση στην Ελλάδα, τη συγχώνευση Εθνικής – Κτηματικής, το 1998. Όλοι οι βασικοί όροι της συμφωνίας έκλεισαν μέσα σε ένα βράδυ, στην Αθηναϊκή Λέσχη την Τρίτη 7 Απριλίου 1998.
Ο Θόδωρος Καρατζάς, ο Θόδωρος Πανταλάκης και ο ομιλών από την Εθνική (ο Ανδρέας Βρανάς νομίζω ότι απουσίαζε εκείνη την ημέρα), ο Βασίλης Ράπανος, ο Νίκος Μπέρτσος και ο Απόστολος Ταμβακάκης από την Κτηματική Τράπεζα. Να ευχηθώ, εδώ, «καλή επιτυχία» στο Βασίλη και στον Απόστολο στα νέα τους καθήκοντα. Καπνίζοντας το γνωστό σε όλους μας πούρο, μία απόλαυση δύο τουλάχιστον φορές την ημέρα, συμφωνήσαμε τους βασικούς όρους της πρώτης μεγάλης συγχώνευσης στην Ελλάδα. Τότε όλοι οι παρευρισκόμενοι θα ενθυμούνται ότι του είπα: «Διοικητά μου, απόψε γράφουμε ιστορία»!
Έτσι, η Εθνική Τράπεζα άρχισε να μεγαλώνει, μπαίνοντας δυναμικά στη στεγαστική πίστη και στη λιανική τραπεζική, ενώ η συγχώνευση Εθνικής – Κτηματικής τροφοδότησε ένα μεγάλο κύμα συγχωνεύσεων και εξαγορών στην Ελλάδα.
Αυτή η συμφωνία διευκολύνθηκε από τη δήλωση του Βασίλη Ράπανου, Προέδρου τότε της Κτηματικής Τράπεζας και αυριανού Προέδρου της Εθνικής Τράπεζας ότι: «εγώ θα παραιτηθώ από Πρόεδρος και δεν ζητώ άλλο αξίωμα διότι αυτό απαιτεί το συμφέρον του Ομίλου και της χώρας».
Με τέτοιες συμπεριφορές και με τέτοιες προσωπικότητες γράφεται, κυρίες και κύριοι, η πραγματική ιστορία της χώρας, από ανθρώπους, που μπορεί να μην ταυτίζονται, ακριβώς, με το σημερινό life style της εποχής μας, αλλά που είναι δοκιμασμένοι στο καμίνι της ζωής και της δέσμευσης να υπηρετούν αταλάντευτα και με κόστος αρχές και αξίες ακόμα και σε βροχερούς καιρούς.
Αλλά ο Καρατζάς δεν σταμάτησε εδώ τις προσπάθειές του για τη μεγέθυνση της Εθνικής Τράπεζας. Είχαμε συμφωνήσει το 1998 σε κλειστό κύκλο, να εμπλακούμε στην εξαγορά της Τράπεζας Εργασίας, μια εξαγορά που, αν υλοποιείτο, πραγματικά, θα δημιουργούσε έναν «Εθνικό Πρωταθλητή» και θα άλλαζε ριζικά τις εξελίξεις στον τραπεζικό τομέα της χώρας.
Είχαμε κάνει τις πρώτες επαφές με την τότε διοίκηση της Τράπεζας Εργασίας και με ένα βασικό μέτοχο, προσλάβαμε σύμβουλο, τη Merrill Lynch, αν ενθυμούμαι καλά, αλλά μια Παρασκευή βράδυ στις αρχές του φθινοπώρου του 1998, ο Καρατζάς δεν πήρε το πράσινο φώς να προχωρήσει από την πολιτική ηγεσία του τόπου.
Ο φόβος ότι θα επικρατούσε στις διεθνείς αγορές και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα η άποψη ότι κρατικοποιείται ο ιδιωτικός τραπεζικός τομέας στην Ελλάδα, την εποχή, που η χώρα, με Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Σημίτη, έκανε οργανωμένη προσπάθεια να μπει έγκαιρα στην ΟΝΕ, ανέτρεψε τα σχέδιά μας.
Δεν τον είχα ξαναδεί τόσο στεναχωρημένο στο παρελθόν. Το όραμά του, όμως, δεν έσβησε και ο ίδιος το κράτησε μέσα του ζωντανό.
Συνέχισε με επιμονή τις προσπάθειές του για τη δημιουργία μιας ισχυρής και μεγάλης Εθνικής Τράπεζας με την αποτυχημένη, τελικά, συγχώνευση Εθνικής - Alpha Bank.
Ο Καρατζάς πίστευε βαθύτατα στην οικονομική και πολιτική εξωστρέφεια και τις μεγάλες δυνατότητες της χώρας και των τραπεζών στο διεθνή επιχειρηματικό και οικονομικό στίβο. Ήθελε να ταυτιστεί με τη νέα ελληνική επιχειρηματικότητα του δυναμισμού και της εξωστρέφειας.
Ήταν απόλυτα πεπεισμένος ότι, η εποχή Σημίτη ήταν για τη χώρα μας μια μοναδική ιστορική ευκαιρία να σπάσει τα δεσμά της οικονομικής εσωστρέφειας, του κρατισμού, του προστατευτισμού και της κλειστής κοινωνίας, που ταλάνιζαν τη χώρα για δεκαετίες.
Ο Θόδωρος Καρατζάς, όπως και η Alpha Bank με την πρωτοπόρα παρουσία της στη Ρουμανία, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, αντελήφθη νωρίς τις στρατηγικές ευκαιρίες και προοπτικές, που προσέφεραν η Νοτιοανατολική Ευρώπη, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Μπήκε ο ίδιος μπροστά στην προσπάθεια της Εθνικής να διευρύνει την παρουσία της στην περιοχή. Ταξιδέψαμε στα Σκόπια, στα Τίρανα, τη Σόφια και σε άλλες χώρες και πρωτεύουσες της περιοχής, μέσα σε δύσκολες συνθήκες, πολιτικές και οικονομικές, ανοίγοντας καταστήματα και Θυγατρικές. Ο ίδιος συνέχισε με αμείωτο ενδιαφέρον μαζί με τους συνεργάτες του την προσπάθεια περαιτέρω διεθνοποίησης και ανάπτυξης της Εθνικής στην ευρύτερη περιοχή, μέχρι και το θάνατό του, στις αρχές του 2004.
Σήμερα, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, παρά τις πρόσφατες δυσκολίες, έχει υλοποιήσει σε σημαντικό βαθμό το διεθνές όραμα Καρατζά. Διαθέτει, εκτός Ελλάδος, αξιόλογη παρουσία σε 10 χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με 3,800 υποκαταστήματα, 45,000 περίπου εργαζομένους, υπόλοιπα δανείων γύρω στα €55 δισ. και συνολικές επενδύσεις σε κεφάλαια και ρευστότητα κοντά στα €45 δισ.
Η επιτυχία αυτή είναι, σήμερα, μία εθνική επένδυση, που πρέπει να ενισχυθεί και να στηριχθεί από όλους μας, ως βασική εθνική και πολιτική επιλογή, αντί να υπονομεύεται είτε από άγνοια, ή από σκοπιμότητα. Είναι μια στρατηγική επένδυση μεγάλης πνοής που δεν πρέπει να πάει χαμένη.
Παράλληλα, ο Καρατζάς αφιέρωσε σημαντικό χρόνο για την εξυγίανση, αναβάθμιση και ανάπτυξη του διεθνούς της δικτύου και της διεθνούς παρουσίας της Τράπεζας.
Δημιουργήσαμε την NBGI, την πρώτη ελληνική επενδυτική τράπεζα στο Λονδίνο,
εξυγιάναμε την Atlantic Bank που είχε πολλά προβλήματα με τις εποπτικές αρχές,
ταξιδέψαμε σ’ όλα τα υποκαταστήματα και τις θυγατρικές εξωτερικού, βελτιώνοντας τις λειτουργίες και την κερδοφορία των τοπικών τραπεζών.
Ήμασταν, ακόμα, έτοιμοι να υπογράψουμε, σε μια πρωτοπόρα για την εποχή κίνηση, τη δημιουργία κοινής εταιρείας με την Coutts, μέσω ΕΤΕΒΑ, για τη δυναμική εισδοχή της Εθνικής στο Private Banking, αλλά η εξαγορά της τελευταίας από τη NatWest χάλασε, ατυχώς, τη συμφωνία την τελευταία στιγμή.
Ο Θόδωρος Καρατζάς αντελήφθη, επίσης, νωρίς τη σημασία της διεθνοποίησης της Τράπεζας και της πρόσβασής της στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου.
Έθεσε αμέσως ως προτεραιότητα την προβολή της τράπεζας στις διεθνείς αγορές και την προσέλευση ξένων θεσμικών επενδυτών στο μετοχολόγιό της.
Ήξερε ότι προβάλλοντας την υγιή, δυναμική, κερδοφόρα, ανεξάρτητη Εθνική, προέβαλε την Ελλάδα των δυνατοτήτων και των προοπτικών.
Παρέλαβε μια Εθνική Τράπεζα με τους ξένους θεσμικούς να έχουν ποσοστό 1% και την παρέδωσε, αν θυμάμαι καλά, σε ποσοστό πάνω από 25% με 30%.
Θυμάμαι την πρώτη παρουσίαση, που έκανε για την Εθνική στο Λονδίνο σε θεσμικούς επενδυτές το φθινόπωρο του 1996. Είχαν προσκληθεί από την τότε Επενδυτική Τράπεζα Carnegie 35 με 40 επενδυτές και τελικά προσήλθαν μόνο 3 ή 4. Μιλούσε σε άδεια αίθουσα. Κανένας δεν πίστευε ότι η κρατική και προβληματική Εθνική Τράπεζα θα μετασχηματιζόταν σε ένα εύρωστο, δυναμικό, ανταγωνιστικό Τραπεζικό Όμιλο.
Προχωρήσαμε σε μεγάλη αύξηση κεφαλαίου, σε έκδοση μετατρέψιμων Ομολογιακών και σε διάθεση μετοχών του Δημοσίου στο ευρύ επενδυτικό κοινό στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ζήσαμε, πριν αποχωρήσω από την Τράπεζα τον Ιούνιο του 1999, παρουσιάσεις στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη με 200-250 ξένους θεσμικούς επενδυτές, ενώ η διεθνοποίηση και η βελτίωση του κύρους και της εικόνας της Τράπεζας συνεχίστηκε απρόσκοπτα μέχρι το τέλος της θητείας του.
Ήταν μια μοναδική αντιστροφή του διεθνούς κλίματος για την Εθνική μέσα σε λίγα χρόνια, με κορωνίδα την εισαγωγή της μετοχής της Τράπεζας στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, το Φθινόπωρο του 1999, μετά από σκληρή προετοιμασία περίπου δύο ετών.
Παράλληλα, ο Καρατζάς ανέπτυξε στενές επαγγελματικές και προσωπικές σχέσεις με σημαντικούς διεθνείς παράγοντες, πολιτικούς και τραπεζίτες, που τον εκτιμούσαν ιδιαίτερα για τις γνώσεις του και την προσωπικότητά του. Είχε πάντα ένα ιδιαίτερο «βάρος» η παρουσία του, που ξεπερνούσε τη θέση του Διοικητή της Εθνικής Τράπεζας.
Εκπροσωπούσε επάξια όχι μόνο την Εθνική αλλά και τον κλάδο και τη χώρα. Ήταν αναμφίβολα ανταγωνιστικός, ως προσωπικότητα, αλλά ταυτόχρονα βαθύτατα συλλογικός, συνθέτοντας τα στοιχεία που ενώνουν και κινητοποιούν τον κλάδο και ταυτόχρονα προωθούν τα συμφέροντα της χώρας. Ως Πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών οδήγησε τον τραπεζικό κλάδο σε κοινές πρωτοβουλίες, εγχώρια και διεθνή αναγνώριση, προβολή και καταξίωση.
Ήταν κατά τη γνώμη μου, από «τα καλύτερα εξαγώγιμα προϊόντα» της χώρας, γιατί παρουσίαζε μια Ελλάδα, που σε έκανε υπερήφανο. Απογοητεύει η σύγκριση με το σημερινό διεθνή διασυρμό, που ζούμε, που μας οδήγησαν τα λάθη του χθες. Αυτή η πραγματικότητα δεν μας αξίζει, πρέπει να μας θυμώνει όλους, γιατί γνωρίζουμε ότι υπάρχει και η Ελλάδα των μεγάλων οικονομικών προοπτικών, του πολιτισμού, της δημιουργίας, των ικανοτήτων, της διάκρισης, της σκληρής δουλειάς, των αξιών και των αρχών.
Ο Καρατζάς αναμόρφωσε όλο το δίκτυο της Εθνικής, που απέκτησε σύγχρονη και μοντέρνα εμφάνιση και προσπαθούσε να προωθήσει με πάθος τη νέα τεχνολογία, π.χ. τη χρήση των ATMs από τους πελάτες της Τράπεζας και καθόταν ο ίδιος στην ουρά για να τους πείσει. Μια φορά ένας ηλικιωμένος στην ουρά του είπε: «Τι ΑΤΜs μας λες Διοικητά μου, καλά περνάμε εδώ, τα λέμε, περνάει και η ώρα μας ευχάριστα, αν είχαμε και ένα καφεδάκι, θα ήταν όλα τέλεια!». Κάποιες φορές οι προτιμήσεις των πελατών μας δεν ταυτίζονται με τις επιδιώξεις μας και την τεχνολογική πρόοδο.
Ο Θόδωρος Καρατζάς αξιοποίησε δημιουργικά και κινητοποίησε όλους τους Υποδιοικητές και τα στελέχη της Τράπεζας. Συνεργάστηκε στενά στην πρώτη φάση της Διοίκησής του, με τους αδικοχαμένους Σπύρο Κουνιάκη και Κώστα Σταμούλη, που έφυγαν, ατυχώς, πρόωρα από τη ζωή.
Ο Ανδρέας Βρανάς, ο Θόδωρος Πανταλάκης, ο Απόστολος Ταμβακάκης, και ο ομιλών αποτελούσαμε τη βασική του ομάδα, ο καθένας με τη δική του προσωπικότητα, χαρακτήρα και τομέα εξειδίκευσης.
Οφείλω να ομολογήσω ότι, ο Πανταλάκης ήταν πάντοτε ο στενότερός του συνεργάτης, που τον συναντούσε συχνά τις Κυριακές το απόγευμα στο σπίτι του, για διαβούλευση και ανταλλαγή απόψεων.
Ο Θόδωρος Καρατζάς πίστευε, επίσης, στη νέα γενιά και στην αξιοκρατία, στόχευσε και τόλμησε να διαρρήξει τις βαθιές σχέσεις κόμματος και Εθνικής Τράπεζας και να διαμορφώσει μια νέα δημιουργική σχέση με το συνδικαλισμό και την εργασιακή εκπροσώπηση, κάτι, που σας διαβεβαιώ, δεν ήταν εύκολο και απαιτούσε ειδικές ικανότητες και αριστοτεχνικές κινήσεις.
Έφερε για πρώτη φορά στην Εθνική νέα δυναμικά στελέχη από την ελληνική και διεθνή αγορά, που μαζί με το υφιστάμενο ισχυρό στελεχιακό δυναμικό της Εθνικής, δημιούργησαν μια ομάδα για πρωταθλητισμό.
Τολμώ να πω ότι ουδέποτε με ρώτησε για τις πολιτικές πεποιθήσεις των στελεχών, που προσλάβαμε στην Εθνική σε όλα τα επίπεδα. Ανησυχούσε μόνο για τις ικανότητες και τον χαρακτήρα των υποψηφίων. Ήταν ο πρώτος, που έσπασε την πρακτική του κομματισμού που επικρατούσε, ήταν η Κυβέρνηση Σημίτη, που, για πρώτη φορά στη χώρα, ευνοούσε και προωθούσε τέτοιες σύγχρονες αξιοκρατικές προσεγγίσεις.
Πολλά από τα στελέχη της εποχής Καρατζά στην Εθνική στελεχώνουν, σήμερα, ιδιωτικές τράπεζες και επιχειρήσεις σε σημαντικές θέσεις ευθύνης, αλλά και αποτελούν το βασικό στελεχιακό κορμό της Εθνικής Τράπεζας. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τη συμβολή του στην καριέρα μας, γιατί μας δόθηκε μια μοναδική ευκαιρία να δουλέψουμε σε σύγχρονο και δυναμικό εταιρικό περιβάλλον, μοναδικό για τα τότε ελληνικά δεδομένα της εποχής.
Ο Καρατζάς είχε ιδιαίτερη αδυναμία στη νέα γενιά. Έφερε κοντά του νέα παιδιά με ταλέντο, ιδέες, λαμπρές σπουδές, που τους άκουγε προσεκτικά και, ίσως, με κάποιο βαθμό μεροληψίας. Τους αποκαλούσα, καμία φορά, «παιδική χαρά», γιατί, ενίοτε, η πολυπραγμοσύνη τους, ο ατεκμηρίωτος ενθουσιασμός τους και η ανυπομονησία τους, ενοχλούσε τα παραδοσιακά στελέχη της Τράπεζας, αλλά και εμένα.
Πολλά από τα τότε παιδιά μεγάλωσαν και αποτελούν σήμερα σημαντικά και ώριμα στελέχη του επιστημονικού, επιχειρηματικού και τραπεζικού κόσμου.
Ο Καρατζάς γνώριζε καλά την τέχνη της πολιτικής, γιατί ήταν βαθύτατα πολιτικό πρόσωπο. Ήξερε να χειρίζεται το πολιτικό σύστημα χωρίς να συμβιβάζει τις αρχές του και τους μακροχρόνιους στόχους της Τράπεζας. Ήξερε από τακτικές και στρατηγικές κινήσεις.
Θυμάμαι ότι κάθε φορά, που συναντούσε τον τότε πρωθυπουργό, κ. Κωνσταντίνο Σημίτη, το δημοσιοποιούσε ευρύτατα, γιατί ήταν η ασπίδα του έναντι των κομματικών παρεμβάσεων και πιέσεων στην Τράπεζα, παρά το εκσυγχρονιστικό κύμα της εποχής.
Ο Καρατζάς είχε και αδυναμίες, την οικογένειά του, τα παιδιά του, τους φίλους του, είχε ανεκπλήρωτους στόχους, όπως η ακαδημαϊκή καριέρα και ο σημαντικός πολιτικός ρόλος.
Πολλές φορές στάθμιζε επί μακρόν τα πράγματα, πριν αποφασίσει, δίσταζε, ενίοτε, να τολμήσει μεγάλα βήματα και είχε, κάποιες φορές, εντυπωσιακές εκρήξεις, παρά τη μεγάλη ηρεμία και υπομονή που τον διέκρινε γενικώς.
Είχε, όμως, αρχές και ήθος και δεν συμβιβάστηκε ποτέ με τη διαφθορά, την ολιγωρία, την αναξιοκρατία, το έλλειμμα ευθύνης, εκτός και εντός Τράπεζας. Μιλούσε στις συνεντεύξεις του για την ανάγκη να δεσμευθούμε όλοι από πλαίσιο κανόνων κοινωνικής και πολιτικής ηθικής γενικής αποδοχής, ως προϋπόθεση κοινωνικής προόδου. Έδινε καθημερινά το παράδειγμα με την προσωπική του στάση.
Ήταν ένας βαθύτατα μορφωμένος άνθρωπος, μια κινητή εγκυκλοπαίδεια, που εντυπωσίαζε του ξένους και Έλληνες συνομιλητές του, που ηρεμούσε στα ταξίδια μας, διαβάζοντας εξειδικευμένα βιβλία Βυζαντινής Ιστορίας και αρχαίους συγγραφείς. Οφείλω να ομολογήσω ότι προσπάθησα, αλλά ποτέ δεν μπόρεσα να βρω την ηρεμία μέσα από τους ίδιους δρόμους.
Έμαθα πολλά δίπλα στον Καρατζά. Ήταν δάσκαλος και ηγέτης, ήξερε να βγάζει τον καλύτερο εαυτό μας, να ενθαρρύνει τη συνεργασία, να καλλιεργεί την εμπιστοσύνη και το σεβασμό ανάμεσα στα στελέχη, με ταλέντο στη διοίκηση και, κυρίως, στη διαμόρφωση ενός δημιουργικού κλίματος ανάμεσα σε ικανά και φιλόδοξα στελέχη με ισχυρές προσωπικότητες.
Το κλίμα στην Εθνική, που έζησα επί Καρατζά, ήταν, ίσως, μοναδική εμπειρία, φιλικό και συλλογικό αλλά και συνάμα ανταγωνιστικό, οραματικό αλλά και πρακτικό, συνδύαζε ατομική με συλλογική ευθύνη, αισθανόσουνα ότι στόχευες σε κάτι μεγαλύτερο από τις αμοιβές, ότι προσφέρεις, ότι είχες το πεδίο και το περιθώριο να αποφασίζεις, να δημιουργείς, να ξεδιπλώνεις το όποιο ταλέντο έχεις.
Πολλά από τα παλαιότερα στελέχη της Εθνικής δούλευαν για τη φανέλα, γι’ αυτούς η Εθνική Τράπεζα ήταν ταυτόχρονα δουλειά και οικογένεια, καθήκον και προσφορά, προνόμιο να είσαι παρών και να την υπηρετείς.
Παραταύτα, ο Καρατζάς, με ανοικτό μυαλό, διέγνωσε, νωρίς, την ανάγκη εκσυγχρονισμού των μεθόδων εξέλιξης, αμοιβών και κινήτρων του προσωπικού και τόλμησε να συνδέσει το ποιοτικό και ποσοτικό αποτέλεσμα της Τράπεζας με τις αμοιβές, τα bonus, όπως τολμώ να πω τη λέξη απόψε για να μην δαιμονοποιήσουμε τελικά τα πάντα στη χώρα μας.
Αντελήφθη ότι σε ανοικτές οικονομίες αγοράς, για να προσελκύσεις και να διατηρήσεις σ’ έναν οργανισμό, σε μια επιχείρηση, ταλέντα, εργασιακή έφεση και επιχειρηματικό πνεύμα, οφείλεις να έχεις ανταγωνιστικές αμοιβές και σύγχρονο και ελκυστικό εργασιακό περιβάλλον, ανεξαρτήτως δημόσιας ή ιδιωτικής ιδιοκτησίας.
Ήταν ο πρώτος, που καθιέρωσε τις έκτακτες ετήσιες αμοιβές στην ιστορία του Ομίλου της Εθνικής Τραπέζης, με ολοκληρωμένο σύστημα και διαφάνεια για όλους, τα στελέχη αλλά και το προσωπικό, χωρίς προκλητικές υπερβολές και διακρίσεις, σε ένα δύσκολο τότε περιβάλλον λαϊκισμού. Θυμάμαι ακόμα και σήμερα ότι για το πρώτο bonus, που πήραμε, είδα το όνομά μου και τη φωτογραφία μου να γίνεται πρωτοσέλιδο σε εφημερίδα με όχι τόσο κολακευτικά σχόλια. Και ήταν τότε 1998.
Ο Θόδωρος Καρατζάς μας έμαθε ότι στη σύγχρονη κοινωνία και οικονομία των αγορών, ένα τραπεζικό σύστημα:
α. δεν πρέπει να γίνει υποζύγιο του κράτους,
β. να λειτουργεί χωρίς τραπεζικά κριτήρια,
γ. χωρίς υγιή ανταγωνισμό,
δ. με κρατικές και κομματικές παρεμβάσεις,
ε. με κατευθυνόμενες χρηματοδοτήσεις,
στ. με συντήρηση θνησιγενών επιχειρήσεων στο διηνεκές,
ζ. χωρίς ανάληψη ευθύνης και κινδύνου από τους δανειζόμενους,
η. με το συνδικαλισμό να επιχειρεί να διοικεί και όχι να εκπροσωπεί και να διαπραγματεύεται,
γιατί μια τέτοια προσέγγιση υπονομεύει όχι μόνο τον τραπεζικό τομέα αλλά και τις αναπτυξιακές προοπτικές της οικονομίας.

Ήταν ασυμβίβαστος υποστηρικτής της ανάγκης διατήρησης ενός υγιούς, κερδοφόρου, ανταγωνιστικού, διεθνοποιημένου και αποτελεσματικά εποπτευόμενου τραπεζικού συστήματος. Κατανοούσε καλά τα όρια κράτους και οικονομίας, τις υπερβολές της αγοράς, την ανάγκη διαμόρφωσης της άριστης ισορροπίας μεταξύ αγοράς, εποπτείας και κρατικής παρέμβασης, γνώριζε ότι εθνικό είναι και το ιδιωτικό.
Συνάμα, όμως, ο Καρατζάς είχε πλήρη αντίληψη ότι ένας τραπεζικός οργανισμός λειτουργεί μέσα στην κοινωνία, διαχειρίζεται την κοινωνική αποταμίευση και χρηματοδοτεί την οικονομία και την ανάπτυξη, γι’ αυτό εξαρτάται απόλυτα από την εμπιστοσύνη και τη συνεργασία των πελατών και των πολιτών, σε περιβάλλον διαφάνειας, αξιοπιστίας, ευρύτατης εταιρικής και κοινωνικής ευθύνης.
Για μένα η συνεργασία μου με τον Καρατζά με δίδαξε – και η πρόσφατη κρίση επιβεβαίωσε – ότι, τελικά, δεν μπορείς να έχεις μια Τράπεζα, ένα τραπεζικό σύστημα, με μόνο ευτυχείς του μετόχους και τα στελέχη, με τους εργαζομένους, τους πελάτες, την κοινωνία εχθρικά απέναντί σου, με την εταιρική και κοινωνική ευθύνη υποβαθμισμένες, γιατί μια τέτοια στρατηγική είναι μεσοπρόθεσμα αναποτελεσματική και για την κερδοφορία της και για τις προοπτικές της.
Ο Καρατζάς με το προσωπικό, κοινωνικό και πολιτικό βάρος του προέβαλε την Ελλάδα της γνώσης, της δημιουργίας, της δουλειάς, του πολιτισμού, χωρίς εκπτώσεις και ωραιοποιήσεις. Μίλησε για την ανάγκη εθνικής αλληλεγγύης των ελληνικών επιχειρηματικών συμφερόντων, που ακόμα δεν έχει επιτευχθεί, για ανοικτές αγορές, για εθνικές πολιτικές και διεθνοποίηση, για τη σύγχρονη Ελλάδα, που, αν θέλει, αν τολμήσει, μπορεί να έχει μέλλον και προοπτική. Μακριά από τη μιζέρια, τον αναποτελεσματικό κρατισμό, την απαξίωση, την κακοπιστία και την εσωστρέφεια της εποχής μας.
Τον τιμούμε για αυτό που πραγματικά ήταν: ένας πολύ αξιόλογος άνθρωπος με αρχές, αξίες, όραμα και πίστη στις δυνατότητες της χώρας μας. Ένας άρχοντας, ένας οικογενειάρχης, που έφυγε νωρίς και σήμερα μας λείπει πολύ, λείπει από όλη την Ελλάδα πολύ.
Σας ευχαριστώ πολύ.

Νίκος Καραμούζης
Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς,
Τμήμα Τραπεζικής και Χρηματοοικονομικής Διοικητικής
Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος Eurobank EFG