Η αξιοποίηση δεδομένων αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη σταθερών, ορθολογικά τεκμηριωμένων, βιώσιμων συστημάτων υγείας. Όπως δείχνει η διεθνής εμπειρία, οι αποφάσεις που βασίζονται στην ανάλυση δεδομένων μπορούν να θωρακίσουν τα συστήματα υγείας, ώστε να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις του μέλλοντος.

Αυτόν τον στόχο υπηρετεί η πρωτοβουλία Future Proofing Healthcare (https://futureproofinghealthcare.com/), η οποία υλοποιείται πανευρωπαϊκά με την υποστήριξη της Roche. Σκοπός της είναι να συμβάλει στη διαμόρφωση αποτελεσματικών πολιτικών υγείας σε όλη την Ευρώπη, μέσω της συγκέντρωσης και της συγκριτικής ανάλυσης επίσημων, δημοσιευμένων στοιχείων από διαπιστευμένους οργανισμούς και πηγές,  τα οποία βοηθούν στη διάχυση της γνώσης, στην ανάδειξη καλών πρακτικών και στη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων. 

Στο πλαίσιο αυτό, καταρτίστηκε ο Δείκτης Βιωσιμότητας FutureProofing Healthcare, ο οποίος παρέχει μια ολιστική, στιγμιαία απεικόνιση των συστημάτων υγείας στις 28 χώρες μέλη της Ε.Ε., προκειμένου να βοηθήσει στην ανάδειξη χρήσιμων συμπερασμάτων και να λειτουργήσει ως όχημα για την έναρξη ενός ευρύτερου διαλόγου, με επίκεντρο τη βιωσιμότητα του τομέα της υγείας. 

Τους  στόχους της πρωτοβουλίας Future Proofing Healthcare καθώς και τα δεδομένα του Δείκτη Βιωσιμότητας παρουσίασαν σε εκδήλωση οι Bogi Eliasen, Futurist and Special Advisor on Future of Health, Head of Denmark Unit UNESCO Chair in Bioethics, Ελπίδα Πάβη, καθηγήτρια Οικονομικών της Υγείας στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας και Ξένια Καπόρη, διευθύντρια Εξωτερικών Υποθέσεων της Roche Hellas. 

Ο Δείκτης Βιωσιμότητας FutureProofing Healthcare δημιουργήθηκε με την καθοδήγηση ενός ανεξάρτητου πάνελ Ευρωπαίων ειδικών στον τομέα της υγείας και αποτυπώνει τις επιδόσεις των χωρών-μελών με βάση πέντε ζωτικούς παράγοντες, οι οποίοι επιδρούν στη διαμόρφωση βιώσιμων συστημάτων υγείας: Πρόσβαση, Επίπεδο Υγείας, Καινοτομία, Ποιότητα και Σταθερότητα. 

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης, όπως η Σουηδία, η Δανία, η Ολλανδία, η Φινλανδία και η Γερμανία είναι αυτές με τις υψηλότερες επιδόσεις ως προς τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας τους, ωστόσο υπάρχουν σημαντικές περιφερειακές ανισότητες σε όλη την Ε.Ε. με τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης να καταλαμβάνουν τις χαμηλότερες θέσεις της κατάταξης. 

Η Ελλάδα βρίσκεται στη 18η θέση της συνολικής κατάταξης, με βαθμολογία 50/100 έναντι 55 που είναι η μέση βαθμολογία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ειδικότερα, καταλαμβάνει την 9η θέση ως προς το επίπεδο υγείας του πληθυσμού, την 11η θέση ως προς την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, τη 19η θέση ως προς την ποιότητα των υπηρεσιών, την 22η θέση ως προς την καινοτομία και την 24η θέση ως προς τη σταθερότητα. Επιμέρους ικανοποιητικές επιδόσεις σημειώνει η χώρα μας ως προς το προσδόκιμο ζωής των πολιτών και τον αριθμό των ιατρών, φαίνεται ωστόσο να υστερεί σημαντικά ως προς τον αριθμό των νοσηλευτών και την εκπαίδευση, τόσο των ιατρών όσο και του νοσηλευτικού προσωπικού. Επίσης, η χαμηλή επίδοση στο κριτήριο της σταθερότητας, αναδεικνύει την ανάγκη για μεγαλύτερη εστίαση στην μελέτη και αξιοποίηση δεδομένων. 

Επίσης, δημιουργήθηκε ένας διακριτός Δείκτης ο οποίος αποτυπώνει την απόδοση του συστήματος υγείας της Ελλάδας στη διαχείριση του καρκίνου του μαστού. Ο Δείκτης για τον Καρκίνο του Μαστού (Breast Cancer Index) αξιολογεί την επίδοση των συστημάτων υγείας σε πέντε διαστάσεις της διαχείρισης της νόσου, από την πρόληψη και διάγνωση μέχρι την ανακουφιστική φροντίδα.

Στον Δείκτη για τον Καρκίνο του Μαστού, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 25η θέση μεταξύ των 28 χωρών–μελών της Ε.Ε., ενώ στις δύο πρώτες θέσεις ισοβαθμούν το Βέλγιο και η Σουηδία. Συγκεκριμένα, η χώρα μας βρίσκεται στη 13η θέση, όσον αφορά στην πρόληψη και διάγνωση, στην 27η θέση στη θεραπεία, στην 20η θέση ως προς τα αποτελέσματα και το ποσοστό επιβίωσης, στην 3η θέση ως προς την εστίαση στον ασθενή και στην 28η θέση ως προς την  παρηγορητική φροντίδα. 

«Αν θέλουμε να θωρακίσουμε την αξία της φροντίδας υγείας στο μέλλον, θα πρέπει οι αποφάσεις που λαμβάνουμε σήμερα να στηρίζονται σε τεκμηριωμένα στοιχεία. Εργαλεία, όπως ο Δείκτης Βιωσιμότητας και ο Δείκτης για τον Καρκίνο του Μαστού, τα οποία επιτρέπουν τη συγκριτική αξιολόγηση των συστημάτων υγείας, μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στον εντοπισμό των σημείων, όπου απαιτείται παρέμβαση. Ειδικά όσον αφορά στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού, είναι προφανές ότι υπάρχει ανάγκη βελτίωσης των επιδόσεων της χώρας μας, μέσω παρεμβάσεων, όπως η δημιουργία μητρώου καρκίνου, η έμφαση στην οργανωμένη πρόληψη, αλλά και η ανάπτυξη αποτελεσματικών μηχανισμών για την ψυχολογική υποστήριξη και την ανακουφιστική φροντίδα των ασθενών», ανέφερε η κ. Πάβη. 

Η πρωτοβουλία της Roche Hellas

Σημειώνεται ότι η Roche Hellas έχει ήδη αναλάβει πρωτοβουλίες συλλογής στοιχείων σε τοπικό επίπεδο, με σκοπό να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας αποτελεσματικής πολιτικής υγείας. Μια από τις σημαντικότερες ήταν η διάθεση των συμπερασμάτων μελετών, όπως το «Ταξίδι των γυναικών με καρκίνο του μαστού», με σκοπό να συμβάλει στη διαμόρφωση μιας εμπεριστατωμένης πολιτικής για τον καρκίνο του μαστού στην Ελλάδα. Η σχετική έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη χορηγία της Roche Hellas, από τον Τομέα Οικονομικών της Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, σε συνεργασία με τον Πανελλήνιο Σύλλογο Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής».

«Στη Roche έχουμε δεσμευθεί να συμμετέχουμε ενεργά στην προσπάθεια για τη διαμόρφωση βιώσιμων συστημάτων υγείας, ικανών να ανταποκριθούν στις ανάγκες των ασθενών, τώρα και στις επόμενες δεκαετίες. Στο πλαίσιο αυτό δραστηριοποιούμαστε ενεργά τα τελευταία χρόνια, με σκοπό να αναδείξουμε την ανάγκη συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων φορέων, για την αντιμετώπιση των προκλήσεων στον τομέα της υγείας», δήλωσε η κ. Καπόρη. 

Αναλυτικά στοιχεία για την Ελλάδα

1.    Δείκτης Βιωσιμότητας FutureProofing Healthcare

• Ενώ η Ελλάδα δαπανά μέτρια ποσά για Έρευνα και Ανάπτυξη (βαθμολογία 3 στα 10 σε αυτόν τον τομέα), το ποσό που διατίθεται για ιατρική Ε&Α είναι εξαιρετικά χαμηλό, ενώ παράγονται πολύ λίγες φαρμακευτικές και μεσαίας τεχνολογίας πατέντες. Ως αποτέλεσμα, η συνολική βαθμολογία στους τρεις αυτούς τομείς είναι 1 στα 10. 
• Η Ελλάδα σημειώνει ικανοποιητικές επιδόσεις στον τομέα της πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας, κυρίως λόγω του υψηλού αριθμού επαγγελματιών υγείας. Η χώρα λαμβάνει βαθμολογία 10 στα 10 ως προς τον αριθμό των εν ενεργεία ιατρών και 8 στα 10, για τον αριθμό των ψυχιάτρων. 
• Εκτός του υψηλού αριθμού των επαγγελματιών υγείας, υπάρχει ευρεία διαθεσιμότητα ιατρικής τεχνολογίας (βαθμολογία 9 στα 10), χειρουργικών αιθουσών σε νοσοκομεία (7 στα 10) και πρόσβαση σε ακτινοθεραπείες (7  στα 10). 
• Περιθώρια βελτίωσης εντοπίζονται όσον αφορά στην πρόσβαση στον προγεννητικό και περιγεννητικό έλεγχο και τον αριθμό των νοσοκόμων και μαιών, όπου η Ελλάδα λαμβάνει βαθμολογία 2 στα 10 και 1 στα 10, αντίστοιχα. 
• Η Ελλάδα λαμβάνει υψηλή βαθμολογία σε επιμέρους δείκτες, όπως η διαφορά του επιπέδου υγείας μεταξύ εισοδηματικών ομάδων και του ποσοστού μητρικής θνησιμότητας (10 στα 10), της αυτοαναφερόμενης υγείας και της γνώσης για θέματα υγείας (8 στα 10).
• Ενώ η Ελλάδα σημειώνει ικανοποιητικές επιδόσεις όσον αφορά στην υγεία, οι χαμηλές βαθμολογίες όσον αφορά στην ευρύτερη ικανοποίηση από τη ζωή (5 στα 10) και την ευτυχία (2 στα 10) τοποθετούν τη χώρα συνολικά στο μέσο της κατάταξης. 
• Το κυριότερο πρόβλημα σε σχέση με την υγεία στην Ελλάδα είναι ο αριθμός των ατόμων που κατά την αντίληψή τους αντιμετωπίζουν μακροχρόνιους περιορισμούς, εξαιτίας προβλημάτων υγείας (βαθμολογία 1 στα 10).
• Η χαμηλή κατά κεφαλήν δαπάνη για την υγεία (βαθμολογία 2 στα 10) αποτελεί ένα από τα σημεία προβληματισμού, όσον αφορά στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας στην Ελλάδα και στην πρόσβαση των ασθενών σε υπηρεσίες υγείας. 
• Το ηλικιακό προφίλ του σημερινού, αλλά και του μελλοντικού δυναμικού των επαγγελματιών υγείας αποτελεί επίσης σημείο προβληματισμού για τη βιωσιμότητα του συστήματος. Η χώρα διαθέτει σε αναλογία, χαμηλότερη του μέσου όρου, ιατρούς ηλικίας κάτω των 35 ετών (βαθμολογία 4 στα 10), αποφοίτους ιατρικών σχολών (1 στα 10) και νοσηλευτές (2 στα 10).
• Μεταξύ των παραγόντων που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής, η κατανάλωση προϊόντων καπνού στην Ελλάδα (βαθμολογία 1 στα 10) είναι υψηλή με αντίστροφα αποτελέσματα στην υγεία του πληθυσμού τώρα και στο μέλλον. Αντίθετα, είναι σχετικά χαμηλή η κατά κεφαλήν κατανάλωση αλκοόλ (6 στα 10). 
• Η Ελλάδα έχει μια από τις υψηλότερες επιδόσεις στην Ε.Ε. ως προς το προσδόκιμο ζωής (8 στα 10), επίδοση που αντικατοπτρίζεται στο χαμηλό αριθμό θανάτων από καρδιαγγειακές νόσους (9 στα 10), από χρόνιες νόσους και μη μεταδιδόμενες ασθένειες (8 στα 10) και καρκίνο (7 στα 10). 
• Η εμβολιαστική κάλυψη στην Ελλάδα είναι μια από τις υψηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ενδεικτικά, παρατηρείται πολύ υψηλή κάλυψη μεταξύ των βρεφών ενάντια στην ιλαρά (9 στα 10) και μεταξύ των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών, ενάντια στον ιό της γρίπης (7 από 10).
• Η Ελλάδα έχει επίσης ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά εμφάνισης διαβήτη στην Ε.Ε. (9 από 10).

2.    Breast Cancer Index 

Κατάταξη της Ελλάδας ως προς: 

• Εκβάσεις υγείας και επιβίωση: 20η θέση
• Παρηγορητική φροντίδα: 28η θέση
• Δαπάνη για τον καρκίνο του μαστού, ανά άτομο (γενικός πληθυσμός): 2η θέση
• Ποιότητα των μητρώων καρκίνου, με βάση τον πληθυσμό: 27η θέση 
• Πρόσβαση σε ιατρούς ειδικοτήτων χωρίς παραπομπή από γενικό ιατρό: 4η θέση
• Εξειδικευμένες μονάδες μαστού: 23η θέση
• Αριθμός ογκολόγων (κατά κεφαλήν): 15η θέση
• Αριθμός ακτινοθεραπευτών (κατά κεφαλήν): 1η θέση
• Χρόνος αναμονής για αξονική τομογραφία: 13η θέση 
• Βαθμός ικανοποίησης της ανάγκης για ακτινοθεραπεία: 9η θέση 

3.    Το Ταξίδι των γυναικών με καρκίνο του μαστού

• 75,8% των γυναικών γνώριζαν να κάνουν ψηλάφηση μαστού, εντούτοις το 49% δεν είχε κάνει ποτέ αυτοεξέταση μαστού,
• 33% δεν είχε επισκεφτεί ποτέ γιατρό για ψηλάφηση, 
• 35,7% δεν είχε κάνει ποτέ μαστογραφία,
• Οι γυναίκες αναφέρουν σε ποσοστό 30,8% εμπόδια στην πρόσβαση σε γιατρό, και σε ποσοστό 26,5% αναφέρουν εμπόδια στην πρόσβαση σε προσυμπτωματικό έλεγχο για καρκίνο του μαστού με κύριους λόγους «πολύ απασχολημένη», «αμέλεια», «κόστος». Το 69,3% εντόπισαν ένα σύμπτωμα (κυρίως ψηλάφησαν όγκο στο στήθος), το οποίο τις έκανε να απευθυνθούν σε γιατρό, ενώ το 30,7% εντόπισε κάποιο πρόβλημα στον προληπτικό έλεγχο.
• Κυριότερα εμπόδια πρόσβασης σε γιατρό:
• Λίστα αναμονής για ραντεβού (17,1%).
• Δεν υπήρχε η ειδικότητα στον τόπο διαμονής (14,7%).
• Η υπηρεσία υγείας ήταν σε μεγάλη απόσταση από τον τόπο κατοικίας (12,3%).
• 49,8% των ασθενών με καρκίνο του μαστού αναζήτησαν ψυχολογική υποστήριξη (κυρίως από συλλόγους ασθενών και ιδιώτες γιατρούς).
• Οι ασθενείς επισκέπτονται κατά μέσο όρο 2,9 γιατρούς (γυναικολόγο ή χειρουργό) μέχρι την επιβεβαίωση της διάγνωσης και 1,8 χειρουργούς για να επιλέξουν τον χειρουργό τους. Από την πρώτη επίσκεψη σε γιατρό μέχρι την παραπομπή για διερεύνηση πιθανότητας καρκίνου μεσολαβούν κατά μέσο όρο 18 ημέρες. Το 21% των γυναικών που συμμετείχαν στην έρευνα δηλώνουν ότι θα μπορούσαν να είχαν απευθυνθεί νωρίτερα σε γιατρό. Αποδίδουν την καθυστέρηση σε ψυχολογική άρνηση, άλλες υποχρεώσεις ή και φόβο.
• Τις δαπάνες θεραπείας καλύπτουν κατά κύριο λόγο τα ασφαλιστικά ταμεία, αλλά και οι ίδιες οι ασθενείς με ιδιωτικές πληρωμές. Σε ποσοστό 91,4% χρησιμοποιούν το ασφαλιστικό τους ταμείο, το οποίο καλύπτει μερικώς ή ολικά τη δαπάνη θεραπείας. Ποσοστό 76,6% αναφέρει ότι κάλυψε μέρος της δαπάνης είτε το σύνολο αυτής με ιδιωτικές πληρωμές.
• Οι ιδιωτικές πληρωμές μπορεί να ξεπεράσουν τα 2.000€ ανάλογα με τη θεραπεία. 
• Κατά μέσο όρο, τα νοικοκυριά κατέβαλλαν ίδιες πληρωμές ύψους 4.700€ σε διάστημα 10,5 μηνών, που αντιστοιχεί στο μέσο χρόνο λήψης υπηρεσιών υγείας για τη διαχείριση της πάθησης. Οι υψηλές ιδιωτικές πληρωμές για τη διαχείριση του καρκίνου του μαστού οδήγησαν το 47,3% των νοικοκυριών σε καταστροφικές δαπάνες (δαπάνη για υγεία μεγαλύτερη του 20% του οικογενειακού εισοδήματος). 
• Περίπου 10% των γυναικών που συμμετείχαν στην έρευνα αναγκάστηκαν είτε να δανειστούν είτε να εκποιήσουν περιουσιακά στοιχεία. Η επιβάρυνση της οικογένειας είναι μεγάλη: 48% πλήρωσαν είτε για βοήθεια στο σπίτι είτε για φύλαξη των παιδιών, ενώ πριν δεν χρειαζόταν. Από τις εργαζόμενες 30% σταμάτησε να δουλεύει για κάποιο χρονικό διάστημα ή πήρε άδεια άνευ αποδοχών ενώ το 11% παραιτήθηκε από τη δουλειά του. Σε ποσοστό 35% δήλωσαν ότι μέλη της οικογένειάς τους χρειάστηκε να εγκαταλείψουν προσωρινά τη δουλειά τους, και 28,5% να μετακομίσουν από τον τόπο κατοικίας τους για να βοηθήσουν.

Στη φωτογραφία (από δεξιά προς αριστερά): Οι κ.κ. Bogi Eliasen, Futurist and Special Advisor on Future of Health, Head of Denmark Unit UNESCO Chair in Bioethics, Ελπίδα Πάβη, Καθηγήτρια Οικονομικών της Υγείας στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας και Ξένια Καπόρη, Διευθύντρια Εξωτερικών Υποθέσεων της Roche Hellas