του Γεώργιου Σακοράφα*

Εισαγωγή

Οι όζοι θυρεοειδούς είναι ένα πολύ συνηθισμένο πρόβλημα υγείας. Εκτιμάται ότι αν ο γενικός πληθυσμός υποβληθεί σε υπερηχογράφημα τραχήλου, όζοι θυρεοειδούς θα βρεθούν σε ποσοστό έως 60 %. Οι περισσότεροι όζοι είναι καλοήθεις. Σε ένα εντούτοις ποσοστό (περίπου 8 %) υποκρύπτεται καρκίνος. Η παρακέντηση με λεπτή βελόνη (FNA, Fine-Needle Aspiration) είναι ένα βασικό διαγνωστικό ‘εργαλείο’ προκειμένου να διαγνωστεί καρκίνος θυρεοειδούς που μπορεί να υποκρύπτεται σε έναν όζο («κακοήθης» όζος).

Η παρακέντηση με λεπτή βελόνη (FNA) -μαζί με το υπερηχογράφημα- είναι σήμερα βασική μέθοδος διερεύνησης των ασθενών με όζους θυρεοειδούς.

Τεχνική

Η παρακέντηση με λεπτή βελόνη είναι μία απλή και ασφαλής επεμβατική πράξη, η οποία γίνεται στο εξεταστήριο του ιατρείου.

Παλαιότερα, η βελόνη κατευθύνονταν με την ψηλάφηση. Στην παρωχημένη πλέον αυτή τεχνική, ο όζος ακινητοποιούνταν από το ένα χέρι του γιατρού. Στη συνέχεια προωθούνταν η βελόνη μέσα στον όζο, λαμβάνοντας έτσι κυτταρικό δείγμα από τον όζο. Η μέθοδος παρουσιάζει πολλά μειονεκτήματα. Το βασικό πρόβλημα είναι ότι η παρακέντηση γίνεται πρακτικά τυφλά. Για το λόγο αυτό έχει πλέον εγκαταλειφθεί. Αυτονόητο είναι ότι για να γίνει θα πρέπει το μέγεθος του όζου να είναι αρκετά μεγάλο ώστε να είναι ψηλαφητός.

Σήμερα, η παρακέντηση με λεπτή βελόνη γίνεται με την βοήθεια υπερήχων. Για τον λόγο αυτό περιγράφεται ως υπερηχογραφικά καθοδηγούμενη παρακέντηση με λεπτή βελόνη (ultrasound-guided FNA). Η μέθοδος αυτή έχει πολλά πλεονεκτήματα, όπως:

Δυνατότητα λήψης υλικού από μικρούς μη ψηλαφητούς όζους

Δυνατότητα επιλογής των όζων που θα παρακεντηθούν, με βάση τους υπερηχογραφικούς τους χαρακτήρες. Συχνά, η παρακέντηση μπορεί να είναι απαραίτητη σε πολύ μικρούς όζους που όμως παρουσιάζουν ύποπτη ηχομορφολογία. Αντίθετα, μπορεί να μην χρειαστεί σε ευμεγέθεις ψηλαφητούς όζους που όμως έχουν καλοήθεις χαρακτήρες στο υπερηχογράφημα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για ασθενείς με πολλαπλούς όζους. Σε αυτή την περίπτωση, ο έμπειρος ακτινολόγος μπορεί να επιλέξει τον όζο ή τους όζους που θα παρακεντήσει ανάλογα με τους χαρακτήρες που παρουσιάζουν στο υπερηχογράφημα («ύποπτοι» όζοι).

Δυνατότητα λήψης υλικού από το πλέον αντιπροσωπευτικό ή πλέον ύποπτο τμήμα ενός όζου. Για παράδειγμα, με την βοήθεια των υπερήχων, η βελόνη κατά την παρακέντηση μπορεί να κατευθυνθεί στο συμπαγές τμήμα ενός μικτού όζου (δηλαδή ενός όζου που αποτελείται από συμπαγές και κυστικό μέρος).

Όζοι θυρεοειδούς - Πώς γίνεται η παρακέντηση με λεπτή βελόνη;

Γενικά δεν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προετοιμασία πριν την παρακέντηση. Αν ο ασθενής λαμβάνει αντιπηκτικά, θα πρέπει να γίνεται διακοπή της χορήγησής τους πριν την παρακέντηση. Αν είναι απαραίτητη η συνέχιση της λήψης τους μπορεί η παρακέντηση να γίνει με ασφάλεια ενώ ο ασθενής λαμβάνει αντιπηκτική αγωγή με ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους.

H εξέταση γίνεται σε ύπτια θέση, με την κεφαλή σε υπερέκταση. Χρήσιμη μπορεί να είναι η τοποθέτηση ενός μαξιλαριού κάτω από τους ώμους, που διευκολύνει την υπερέκταση της κεφαλής. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε ασθενείς με βραχύ τράχηλο.

Πριν την παρακέντηση γίνεται καθαρισμός του δέρματος του τραχήλου με αντισηπτικό. Πάνω στον τράχηλο και αντίστοιχα προς την θέση του θυρεοειδούς τοποθετείται η κεφαλή υπερήχων. Η κεφαλή των υπερήχων ασκεί ελαφρά πίεση στον τράχηλο, αφού τοποθετηθεί στην περιοχή ειδικό gel.

Στη συνέχεια προωθείται μία πολύ λεπτή βελόνη στον όζο του θυρεοειδούς υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση και λαμβάνεται κυτταρικό δείγμα. Γίνονται πολλαπλές λήψεις από τον ίδιο όζο, από διάφορα σημεία (συνήθως από 2 έως 6). Με τον τρόπο αυτό λαμβάνεται περισσότερο αντιπροσωπευτικό κυτταρικό δείγμα από τον όζο. Έτσι αυξάνεται η πιθανότητα να διαγνωστεί καρκίνος αν υποκρύπτεται σε έναν όζο θυρεοειδούς. Αν υπάρχει υγρό μέσα στον όζο με την παρακέντηση γίνεται ταυτόχρονη παροχέτευση αυτού.

Όσο διαρκεί η FNA θα πρέπει ο ασθενής να παραμένει ακίνητος, να μην βήχει και να μην καταπίνει.

Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας ασκείται ελαφρά πίεση στον τράχηλο, αντίστοιχα προς το σημείο της παρακέντησης. Η παρακέντηση δεν διαρκεί περισσότερο από λίγα λεπτά.

Ο ασθενής απέρχεται μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας. Συνήθως δεν χρειάζεται καν συνοδός για να συνοδεύσει τον ασθενή καθόσον δεν γίνεται χρήση φαρμάκων που προκαλούν υπνηλία ή επηρεάζουν το επίπεδο συνείδησης (καταστολή). Μετά την παρακέντηση μπορεί κανείς να αισθάνεται ήπια δυσφορία ή πολύ ελαφρύ πόνο στο σημείο της παρακέντησης. Σπάνια χρειάζεται η λήψη παυσίπονων (π.χ. παρακεταμόλης) μετά την παρακέντηση.

Σε τι χρησιμεύει;

Το κυτταρικό υλικό που λαμβάνεται με την παρακέντηση αποστέλλεται στη συνέχεια για κυτταρολογική εξέταση. Με βάση τα ευρήματα της κυτταρολογικής διάγνωσης είναι δυνατή σήμερα η προεγχειρητική διάγνωση του καρκίνου θυρεοειδούς. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να γίνει ο σωστός σχεδιασμός της χειρουργικής επέμβασης.

*Γεώργιος Σακοράφας
Χειρουργός Θυρεοειδούς & Παραθυρεοειδών
https://g-sakorafas.gr
email: georgesakorafas@yahoo.com
Tel: 2107487318