Για το σημαντικό βήμα της χώρας μας στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας, τον αντίκτυπο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ίσως και παγκόσμιο, της νέας νομοθετικής ρύθμισης της Ε.Ε. για το φάρμακο, τα προβλήματα που μπορεί να επιφέρει η μείωση του χρόνου της πατέντας στο φάρμακο, τις μεταρρυθμίσεις που δρομολογεί η Ελλάδα στον τομέα της Υγείας, αλλά και την επόμενη μέρα της πανδημίας τόσο για τις αγορές όσο και για τους πολίτες μάς μιλά η Agata Jakoncic, Managing Director MSD Greece, Cyprus & Malta - President Pharma Innovation Forum.

• Η MSD είναι μια βιοφαρμακευτική εταιρεία που εστιάζει στην έρευνα και την καινοτομία. Ωστόσο, στην Ελλάδα τώρα κάνουμε τα πρώτα βήματα στον τομέα αυτό. Υπάρχει Εθνική Στρατηγική για την καινοτομία; Τι χρειαζόμαστε για να μπορούμε να πούμε ότι θα πετύχουμε το όραμα της καινοτομίας στην Ελλάδα;

Η καινοτομία αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, καθώς βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα της εθνικής οικονομίας και είναι κύριος παράγοντας ανάπτυξης και προσέλκυσης επενδύσεων. Οι θετικές εξελίξεις στην αύξηση των επενδύσεων στη χώρα πιστοποιούν την ορθότητα και αναγκαιότητα της στρατηγικής αυτής για τη χώρα.

Ένα μεγάλο μέρος της καινοτομίας σχετίζεται με τη φαρμακευτική καινοτομία, δηλαδή τα σύγχρονα τεχνολογικά φάρμακα για σπάνιες παθήσεις που καλύπτουν ανεκπλήρωτες ανάγκες στην Ογκολογία και τη Νευρολογία, τις νέες μορφές στα συστήματα διοίκησης και τις νέες τεχνολογίες που εφαρμόζονται στην παρακολούθηση της υγείας των ασθενών σε πραγματικές συνθήκες. Αυτές οι τεχνολογίες αποτελούν το πρώτο κύμα εξέλιξης, το οποίο είναι ήδη στη χώρα μας και μεταμορφώνει τα συστήματα υγείας.

Το ελληνικό σύστημα υγείας δεν έχει δώσει την απαιτούμενη προτεραιότητα ώστε να αναπτυχθεί περισσότερο η βιοφαρμακευτική καινοτομία και δεν έχει αναπτύξει μηχανισμούς για την αποζημίωση της αξίας της. Αντιθέτως, έχει κάνει το περιβάλλον πολύ δύσκολο για την εισαγωγή καινοτόμων φαρμάκων και, παρά τις σημαντικές διευκολύνσεις που υπάρχουν για τη χρήση νέων θεραπειών, σχεδόν τα μισά φάρμακα που έχουν εγκριθεί από τον ΕΜΑ δεν έχουν έρθει στη χώρα μας.

Η καινοτομία μπορεί επίσης να βοηθήσει στην ανάπτυξη λύσεων για την καλύτερη διοίκηση των συστημάτων υγείας, καθώς και στην ανάπτυξη κλινικής εργαστηριακής έρευνας στη χώρα.

Υπάρχει ξεκάθαρα ανάγκη για μια εθνική στρατηγική για την προώθηση της καινοτομίας σε όλα τα πεδία της υγειονομικής περίθαλψης, κάτι που θα συνεισφέρει σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξης της χώρας, αλλά και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς της στο παγκόσμιο στερέωμα. Η Ελλάδα είναι καταδικασμένη να επενδύσει στην καινοτομία, αν θέλει να αποκτήσει σε παγκόσμιο επίπεδο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

• Η νέα νομοθετική ρύθμιση της Ε.Ε. για το φάρμακο τι αντίκτυπο θεωρείτε ότι θα έχει στις αγορές; Παρά την πλούσια ιστορία στην ανακάλυψη νέων θεραπειών και εμβολίων, η Ευρώπη φαίνεται ότι οπισθοδρομεί όσον αφορά στην ιατρική καινοτομία, με χαμηλότερες επενδύσεις, λιγότερες κλινικές δοκιμές και μεγαλύτερους χρόνους έγκρισης για τα νέα φάρμακα τα τελευταία 25 χρόνια.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της EFPIA, οι επενδύσεις σε Ε&Α σε παγκόσμιο επίπεδο αυξάνονται και απομακρύνονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Από τις συνολικές επενδύσεις Ε&Α που πραγματοποιήθηκαν στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη, στην Κίνα και την Ιαπωνία, μόνο το 31% αυτών πραγματοποιείται στην Ευρώπη. Αυτό μειώθηκε σταθερά από 41% που ήταν το 2001. Η Κίνα, εν τω μεταξύ, αύξησε το μερίδιό της από 1% σε 8%. Το 2002 οι ΗΠΑ ξόδεψαν 2 δισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα από την Ευρώπη για Ε&Α. Σήμερα αυτή η διαφορά έχει αυξηθεί στα 25 δισεκατομμύρια δολάρια και η Ευρώπη φαίνεται να χάνει την ανταγωνιστικότητά της.

Η τρέχουσα αναθεώρηση της νομοθεσίας της Ε.Ε. για τα φαρμακευτικά προϊόντα είναι μια χρυσή ευκαιρία για να αντιστραφούν οι τάσεις των τελευταίων 25 ετών και οι Ευρωπαίοι ασθενείς να αποκτήσουν πρόσβαση σε μια σειρά νέων καινοτόμων θεραπειών. Η ρύθμιση αυτή αναμένεται να επηρεάσει τη φαρμακευτική αγορά για τα επόμενα 20 χρόνια, καθώς αλλάζει σχεδόν όλο το ρυθμιστικό πλαίσιο της αγοράς φαρμάκων. Η νέα νομοθετική ρύθμιση θα αφορά στα κίνητρα στη φαρμακευτική βιομηχανία για την ανάπτυξη πρωτοτύπων και γενοσήμων φαρμάκων στην Ευρώπη, στην πρόσβαση των ασθενών στα νέα φάρμακα σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην ανακάλυψη φαρμάκων για ακάλυπτες υγειονομικές ανάγκες, όπως η μικροβιακή αντοχή. Επίσης η ρύθμιση θα περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και την έρευνα για τα νέα φάρμακα που αφορούν ορφανές παθήσεις και παιδιατρικές ενδείξεις, αλλά και πλήθος άλλων θεμάτων.

Ιδιαίτερη σημασία φαίνεται να αποκτούν οι ρυθμίσεις που θα αφορούν στη διάρκεια προστασίας των δεδομένων των πρωτοτύπων φαρμάκων, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μάλλον θα δώσει κίνητρα στην εισαγωγή αντιγράφων φαρμάκων στην Ε.Ε.

Η νέα νομοθετική ρύθμιση αποτελεί ευκαιρία να επανεφεύρουμε το ρυθμιστικό πλαίσιο για να διασφαλίσουμε ότι έχουμε μια σύγχρονη προσέγγιση που ταιριάζει με τη φιλοδοξία μας να γίνουμε κόμβος ιατρικής καινοτομίας. Να απλοποιηθούν οι διαδικασίες και να καταργηθούν όποιες δεν χρειάζονται. Να επιταχυνθεί ο χρόνος που χρειάζεται για να φτάσει μια νέα θεραπεία στους ασθενείς και να εισαχθούν νέες ψηφιοποιημένες διαδικασίες όπου χρειάζεται.

Είναι ευκαιρία να διασφαλιστεί ότι η Ευρώπη θα πραμείνει καινοτόμος και ανταγωνιστική διατηρώντας ένα ισχυρό και προβλέψιμο πλαίσιο πνευματικής ιδιοκτησίας. Είναι κρίσιμο να μη διαβρώσουμε το ευρωπαϊκό πλαίσιο πνευματικής ιδιοκτησίας ή να εξαρτήσουμε στοιχεία του από πράγματα που δεν είναι υπό τον έλεγχο της βιομηχανίας.

Αναμένουμε και εμείς να δούμε το τελικό περιεχόμενο των ρυθμίσεων στα τέλη Μαρτίου, καθώς και τον συνολικό αντίκτυπο στον φαρμακευτικό κλάδο.

• Μια πιθανή μείωση του χρόνου της πατέντας θα επιφέρει σοβαρές ελλείψεις καινοτόμων φαρμάκων στο μέλλον;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα μειώσει το χρόνο της πατέντας, αλλά το χρόνο προστασίας των δεδομένων των πρωτοτύπων φαρμάκων. Μετά τη λήξη του χρόνου προστασίας δεδομένων, μπορούν να είναι διαθέσιμα αντίγραφα φάρμακα. Ο περιορισμός του χρόνου προστασίας πιθανώς θα μειώσει το χρόνο τον οποίο θα έχει μια φαρμακευτική εταιρεία για να αποσβέσει το κόστος έρευνας και ανάπτυξης της θεραπείας αυτής. Σαν συνέπεια είναι πιθανό να αυξηθούν οι τιμές ή να οδηγηθούμε στη μετακίνηση των εργαστηρίων έρευνας και ανάπτυξης νέων φαρμάκων σε χώρες με πιο ευνοϊκά περιβάλλοντα, όπως οι ΗΠΑ και η Ασία. Ήδη αντίστοιχες ενέργειες βλέπουμε και σε άλλους κλάδους της οικονομίας, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία.

Η μείωση του χρόνου προστασίας δεν είναι σίγουρο ότι θα λειτουργήσει προς όφελος των καταναλωτών, αλλά ενέχει τον κίνδυνο της μείωσης της απασχόλησης στην ερευνητική φαρμακoβιομηχανία και στην απώλεια σημαντικών πόρων που θα μετακινηθούν σε άλλες περιοχές. Γι’ αυτό και το υπουργείο Υγείας υποστηρίζει τη διατήρηση των ισχυουσών ρυθμίσεων που αφορούν το χρόνο προστασίας των δεδομένων στην Ε.Ε.

Το ελληνικό σύστημα υγείας δεν έχει δώσει την απαιτούμενη προτεραιότητα ώστε να αναπτυχθεί περισσότερο η βιοφαρμακευτική καινοτομία και δεν έχει αναπτύξει μηχανισμούς για την αποζημίωση της αξίας της.

• Υγεία, μεταρρυθμίσεις και νέες τεχνολογίες: Πώς βλέπετε την ανακοίνωση του νέου σχεδίου από την κυβέρνηση για τη μεταρρύθμιση της Υγείας στη χώρα μας. Τι νομίζετε ότι λείπει από το σχέδιο και πού θα πρέπει να εστιάσει πρωτίστως;

Το νέο σχέδιο δράσης της κυβέρνησης έχει ορισμένες πολύ θετικές απόψεις, όπως αυτές που αφορούν στην ψηφιοποίηση του συστήματος υγείας, στην έμφαση που δίνεται στην πρόληψη, στα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου, στην ανάγκη ενίσχυσης του ανθρώπινου δυναμικού του συστήματος υγείας, στον εκσυγχρονισμό των υποδομών του συστήματος υγείας.

Χαιρετίζουμε τη δήλωση του πρωθυπουργού ότι η Υγεία θα είναι προτεραιότητα για την επόμενη 4ετία, αν η Ν.Δ. σχηματίσει κυβέρνηση, και ελπίζουμε οι ίδιες αντιλήψεις να επικρατούν και στα υπόλοιπα κόμματα και να τηρηθούν φυσικά μετά τις εκλογές. Πρόκειται για μια επένδυση στην οικονομία και στην κοινωνία, γιατί όταν οι άνθρωποι είναι υγιείς, εργάζονται παραγωγικότερα και αποδίδουν μεγαλύτερο εθνικό πλούτο.

Θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερο βάρος στον εκσυγχρονισμό του συστήματος διοίκησης και διαχείρισης των οικονομικών πόρων που διατίθενται στην Υγεία, ώστε να βελτιωθεί η αποδοτικότητα του συστήματος υγείας και επίσης θα πρέπει να γίνει προτεραιοποίηση με βάση τις υγειονομικές ανάγκες του πληθυσμού. Τέλος, θα πρέπει να αναπτυχθεί ένα σύστημα δεικτών και ποιότητας, το οποίο θα διασφαλίσει ότι το επίπεδο της παρεχόμενης φροντίδας παραμένει υψηλό.

• Ποια θα είναι η επόμενη μέρα από την πανδημία στον τομέα της Υγείας κατά τη γνώμη σας;

Η πανδημία παρέσυρε εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές στο πέρασμά της, έπληξε την παγκόσμια οικονομία και παράλληλα ανέδειξε ως ιδιαίτερα σημαντική την ανάγκη της ανθεκτικότητας και του εκσυγχρονισμού των συστημάτων υγείας. Δηλαδή την ικανότητα ενός συστήματος υγείας να διεξέρχεται και να ανταποκρίνεται σε κρίσεις που σχετίζονται με την υγεία, όπως η Covid-19, διατηρώντας σταθερά τις συνήθεις λειτουργίες και υπηρεσίες υγείας προς τους ασθενείς.

Καθώς λοιπόν προχωράμε στην επόμενη μέρα, είναι σημαντικό να οραματιστούμε τα συστήματα υγείας που θα μπορούν να ανταποκρίνονται στις μελλοντικές μας ανάγκες. Πρόσφατη μελέτη της PwC μάς δίνει μια σειρά από τομείς, τους οποίους τα ευρωπαϊκά συστήματα υγείας πρέπει να ενισχύσουν ή να αναπτύξουν προκειμένου να βελτιώσουν την ανθεκτικότητά τους σε μελλοντικές κρίσεις και να εξυπηρετήσουν καλύτερα τις ανάγκες του πληθυσμού τους. Οι τομείς αυτοί περιλαμβάνουν την πρόληψη και την έγκαιρη φροντίδα, τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό υγειονομικών παρεμβάσεων, τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό και την εστίαση στο ανθρώπινο δυναμικό και στη βελτίωση των αποτελεσμάτων. Πιο συγκεκριμένα, είναι αναγκαία η ενσωμάτωση της καινοτομίας με τα κατάλληλα εργαλεία, προϊόντα και παρεμβάσεις για όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη φροντίδα και δημιουργία ενός ενιαίου μονοπατιού του ασθενούς μέσα σε ένα αποδοτικό σύστημα υγείας, στο πλαίσιο ενός περιβάλλοντος που θα προωθεί τη συνεργασία μεταξύ των φορέων και την έρευνα μέσα από κατάλληλες επενδύσεις.

Παράλληλα, είναι κρίσιμο να μη χαθεί η δυναμική της ψηφιοποίησης που αναπτύχθηκε κατά την πανδημία. Οι επενδύσεις για τη δημιουργία ψηφιακών υποδομών, η ορθή διακυβέρνηση των δεδομένων, η εξασφάλιση της διαλειτουργικότητας των συστημάτων εντός και εκτός συνόρων -όπως μέσω του κανονισμού για τη διαμόρφωση ενός ενιαίου «Ευρωπαϊκού Χώρου Υγειονομικών Δεδομένων» (European Health Data Space, EHDS)- και η ενίσχυση της επικοινωνίας γιατρού και ασθενούς με ψηφιακά μέσα μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία ενός νέου οικοσυστήματος που θα αλλάζει τον τρόπο επαφής μεταξύ του ασθενούς και του συστήματος υγείας. Ως εκ τούτου, κεφαλαιώδης θα είναι η ενδυνάμωση τόσο των ασθενών με νέες δεξιότητες, ώστε να κατανοούν την υγεία τους καλύτερα, όσο και των επαγγελματιών υγείας, ώστε να ανταποκρίνονται αποτελεσματικότερα στις ανάγκες των ασθενών τους. Προς αυτές τις κατευθύνσεις, η Ελλάδα έχει κάνει θετικά βήματα, αν σκεφτούμε ότι ήδη διαθέτει ένα «πλούσιο» Πρόγραμμα Εμβολιασμού ρουτίνας, αναπτύσσει και προσφέρει για πρώτη φορά προγράμματα προσυμπωματικού ελέγχου στο πλαίσιο του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης «Σπύρος Δοξιάδης» και σχεδιάζει ψηφιακές μεταρρυθμίσεις ύψους 278 εκατ. ευρώ, όπως αυτές προβλέπονται μέσα στο σχέδιο «Ελλάδα 2.0».

Θα πρέπει, λοιπόν, να γίνει αντιληπτό ότι η υιοθέτηση πολιτικών με έμφαση στην πρόληψη, στον έγκαιρο σχεδιασμό, στην ενσωμάτωση των ψηφιακών μέσων και στην ενδυνάμωση των εμπλεκόμενων φορέων αποτελούν σήμερα απαραίτητη επένδυση κάθε κράτους για τη διασφάλιση της υγείας του πληθυσμού στο αύριο. 

Ποια είναι η Agata Jakoncic

Η Agata Jakoncic κατάγεται από τη Σλοβενία και είναι πτυχιούχος Φαρμακευτικής από το Πανεπιστήμιο της Ljubljana. Είναι η Managing Director της MSD για την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Μάλτα από τον Δεκέμβριο του 2016, αλλά και πρόεδρος του Pharma Innovation Forum στην Ελλάδα από το 2020. Έχει μια πολυετή εμπειρία στη φαρμακευτική αγορά και στη διάρκεια της καριέρας της έχει αναλάβει θέσεις αυξημένης ευθύνης στην MSD σε εμπορικούς ρόλους, μάρκετινγκ και εφοδιαστικής αλυσίδας. Έχει δημιουργήσει έναν οργανισμό υψηλής απόδοσης, βιώσιμο και αποτελεσματικό, που θέτει στο επίκεντρο τη βελτίωση της δημόσιας υγείας, την παροχή καινοτόμων θεραπειών στους ασθενείς και τη δημιουργία ενός ιδανικού περιβάλλοντος εργασίας. Η Agata Jakoncic στηρίζει ενεργά πρωτοβουλίες που αφορούν την ισότητα των δύο φύλων, τη διαφορετικότητα και την ενσωμάτωση και συμμετέχει ενεργά στα προγράμματα εθελοντισμού της εταιρείας. Υπό την ηγεσία της, η MSD έχει διακριθεί ως Best Place to Work, έχει ενταχθεί στις «Most Sustainable Companies» στην Ελλάδα και έχει λάβει μια σειρά βραβείων Prix Galien για τις καινοτόμες θεραπείες της.

Μέσα από το ρόλο της προέδρου του Pharma Innovation Forum που εκπροσωπεί 25 κορυφαίες εταιρείες στο χώρο του R&D στην Ελλάδα, η Agata θέτει την καινοτομία στο επίκεντρο του διαλόγου για την Υγεία και υποστηρίζει την παροχή των προηγμένων καινοτόμων θεραπειών στους ασθενείς.

Αναδημοσίευση από το περιοδικό Health Next Generation - Τεύχος 15: