Τα χαμηλά επιτόκια, η πανδημία και ο πληθωρισμός άλλαξαν το τοπίο στις ασφάλειες ζωής, σύμφωνα με την Πρόεδρο της EIOPA, Petra Hielkema.

Ειδικότερα, μιλώντας στο Συνέδριο της Handelsblatt για την ασφάλιση ζωής, που πραγματοποιήθηκε στο Ντίσελντορφ, η κα Hielkema αναφέρθηκε στα εξής θέματα:

Χαμηλά επιτόκια

Το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων που διαμορφώθηκε σε μεγάλο μέρος του ανεπτυγμένου κόσμου την τελευταία δεκαετία είχε διαρθρωτικές συνέπειες σε ολόκληρο τον χρηματοπιστωτικό τομέα, και συνεπώς στις ασφαλίσεις. Η πτώση των επιτοκίων μηδενικού κινδύνου σημαίνει ότι οι θεσμικοί επενδυτές ή οι μικροεπενδυτές, αντιμετώπισαν στασιμότητα της αξίας τους ή άμεσες απώλειες όταν επένδυαν τα χρήματά τους με ελάχιστους κινδύνους. Με τις επενδύσεις χαμηλού κινδύνου να μην προσφέρουν καμία απόδοση, οι επενδυτές έπρεπε να εξετάσουν το ενδεχόμενο πιο ριψοκίνδυνων επενδύσεων. Ωστόσο, καθώς όλο και περισσότερα χρήματα συσσωρεύονται σε επενδύσεις με υψηλότερο κίνδυνο, τα ονομαστικά επιτόκια έπεσαν σε γενικές γραμμές λόγω της υψηλής ζήτησης.

Μόλις πριν από περίπου ένα χρόνο, το φθινόπωρο του 2021, οι αποδόσεις των ευρωπαϊκών ομολόγων υψηλού κινδύνου μειώθηκαν κατά 2%, ενώ ο πληθωρισμός έφτασε στο 3% - υψηλό δεκαετίας τότε. Αυτό ουσιαστικά σήμαινε ότι οι πραγματικές αποδόσεις έγιναν αρνητικές ακόμη και για τα λεγόμενα «junk bonds» για πρώτη φορά.

Αναμφίβολα, αυτό είναι ένα ακραίο παράδειγμα. Ωστόσο, δείχνει τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι επενδυτές όταν αναζητούσαν αποδόσεις. Σε αυτό το άγονο περιβάλλον οι ασφαλιστές έπρεπε να διαχειριστούν τα χρήματα των αντισυμβαλλομένων και αυτές οι συνθήκες είχαν αντίκτυπο στον τρόπο και με ποια προϊόντα λειτουργεί ο κλάδος. Μια προφανής αλλαγή στον τομέα των ασφαλίσεων ζωής ήταν η σταθερή άνοδος των unit-linked προϊόντων.

Τα παραδοσιακά προϊόντα ασφάλισης ζωής προσφέρουν συνήθως εγγυήσεις σε καθορισμένο επιτόκιο και αυτές οι εγγυήσεις γινόταν όλο και πιο δύσκολο να εκπληρωθούν. Σε τελική ανάλυση, ο όγκος του χρέους με αρνητική απόδοση ξεπέρασε τα 18 τρισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το τέλος του 2020. Το γεγονός ότι το Υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας αποφάσισε να μειώσει το μέγιστο τεχνικό επιτόκιο από 0,9% σε 0,25% στις αρχές του 2022, ήταν σημάδι και αναγνώριση αυτής της πρόκλησης. Καθώς τα εγγυημένα επιτόκια βυθίστηκαν, το ίδιο μειώθηκε και η απήχηση των παραδοσιακών προϊόντων ασφάλισης ζωής με συμμετοχή στα κέρδη μεταξύ των καταναλωτών.

Η ανάλυση της EIOPA για τα δεδομένα του 2020 έδειξε σημαντική μείωση άνω του 10% σε ετήσια βάση στην παραγωγή των ακαθάριστων εγγεγραμμένων ασφαλίστρων των παραδοσιακών ασφαλιστικών εταιρειών ζωής στην Ευρώπη. Αυτή η πτώση του ενδιαφέροντος για προϊόντα με συμμετοχή στα κέρδη είχε ως αποτέλεσμα τη συνολική μείωση της παραγωγής ασφαλίστρων κλάδου ζωής στην ΕΕ, το 2020 αντιστρέφοντας την ανοδική τάση που παρατηρήθηκε τα προηγούμενα έτη. Δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι η πανδημία Covid-19 έπαιξε ρόλο σε αυτή την εξέλιξη. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι, ενώ τα παραδοσιακά προϊόντα δέχθηκαν πλήγματα, οι index-linked και unit-linked ασφαλίσεις συνέχισαν να αυξάνονται κατά 3% σε ετήσια βάση. Σε πολλά κράτη μέλη, το 2020, η ασφάλιση unit-linked αυξήθηκε κατά περισσότερο από 15% σε ετήσια βάση. Ουσιαστικά, καθώς τα παραδοσιακά προϊόντα κατέγραψαν πτώση, τα unit-linked φαινόταν να ακμάζουν και να ευδοκιμούν.

Πανδημία

Η πανδημία Covid-19 επηρέασε ολόκληρο τον πλανήτη καθώς οι αρχές προσπαθούσαν να σταματήσουν την εξάπλωση αυτού του θανατηφόρου ιού. Οι επιχειρήσεις έκλεισαν, το εμπόριο πάγωσε και τα lockdown ανάγκασαν τους ανθρώπους να βγαίνουν από τα σπίτια τους μόνο για να αγοράσουν είδη πρώτης ανάγκης. Αυτή η μαζική αναστάτωση είχε ακούσια αρνητικό αντίκτυπο στις αγορές καθώς η οικονομική δραστηριότητα σταμάτησε επίσης. Οι τιμές των μετοχών ήταν σε ελεύθερη πτώση, η ρευστότητα άρχισε να στερεύει και χρειάστηκε άνευ προηγουμένου βοήθεια από τις νομισματικές και δημοσιονομικές αρχές για να αντιμετωπιστεί αυτή η κρίση.

Μέσω αυτών των παρεμβάσεων ανακτήθηκε ένα μέτρο σταθερότητας, αλλά οι αβεβαιότητες εξακολουθούν να υφίστανται και η αστάθεια παραμένει υψηλή. Η υψηλότερη μεταβλητότητα εκθέτει τους κατόχους unit-linked προϊόντων σε αρνητικές αποδόσεις, μέσα σε αντίξοες συνθήκες της αγοράς, καθώς η απόδοση των εν λόγω προϊόντων συνδέεται με την αποτίμηση των υποκείμενων περιουσιακών στοιχείων.

Με τα παραδοσιακά προϊόντα να είναι λιγότερο ελκυστικά λόγω του παρατεταμένου περιβάλλοντος χαμηλών επιτοκίων και με τα unit-linked προϊόντα να εκτίθενται σε ασταθείς αγορές με καθοδικούς κινδύνους λόγω της πανδημίας, άρχισαν να προωθούνται και να διανέμονται όλο και περισσότερα υβριδικά προϊόντα. Αυτά τα προϊόντα ουσιαστικά συνδυάζουν διαφορετικές μορφές εγγυήσεων κεφαλαίου με ποικίλα επίπεδα έκθεσης στην αστάθεια της αγοράς. Τον πρώτο χρόνο της πανδημίας, η ανάπτυξή τους ξεπέρασε εκείνη των παραδοσιακών και των unit-linked προϊόντων σε αγορές όπως η Αυστρία, το Βέλγιο, η Γερμανία, η Ιταλία και το Λουξεμβούργο, ενώ αναδύθηκαν επίσης στην Ελλάδα, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία.

Ωστόσο, τα επενδυτικά προϊόντα που βασίζονται σε ασφάλειες γενικά αποδείχθηκαν ανθεκτικά παρά την υψηλή αστάθεια της αγοράς. Τα unit-linked προϊόντα παρείχαν όντως υψηλότερες καθαρές αποδόσεις από τα υβριδικά προϊόντα και τα προϊόντα συμμετοχής στα κέρδη, διατηρώντας τη γοητεία τους. Η στροφή από τα παραδοσιακά προϊόντα συμμετοχής στα κέρδη σε υβριδικά και unit-linked προϊόντα που παρατηρήθηκε τα τελευταία χρόνια επιταχύνθηκε περαιτέρω το 2020.

Τα στοιχεία έτους 2021 δείχνουν μια παρόμοια τάση, αν και με πρωτοφανή ταχύτητα. Η παραγωγή ακαθάριστων εγγεγραμμένων ασφαλίστρων στις unit-linked ασφαλίσεις παρουσίασε ποσοστά ανάπτυξης άνω του 30% σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτή η ταχεία ανάπτυξη είναι σύνηθες φαινόμενο στα περισσότερα κράτη μέλη, ορισμένα από τα οποία σημείωσαν διπλασιασμό στην παραγωγή ακαθάριστων εγγεγραμμένων ασφαλίστρων σε αυτόν τον τομέα εργασιών. Ένα στοιχείο που διαφοροποιεί την εικόνα είναι ότι τα προϊόντα συμμετοχής στα κέρδη αυξήθηκαν επίσης κατά περίπου 2%.

Αν και είναι δύσκολο να προσδιοριστούν οι παράγοντες πίσω από αυτές τις τάσεις, η σημαντική αύξηση που σημειώθηκε το 2021 θα μπορούσε κάλλιστα να είναι συνέπεια του ότι οι αντισυμβαλλόμενοι χρησιμοποιούν τις διαθέσιμες αποταμιεύσεις από την πανδημία για να αυξήσουν τα ασφάλιστρά τους ή να κάνουν εφάπαξ πληρωμές ασφαλίστρων. Οι σταθερές επιδόσεις των χρηματιστηριακών αγορών και το πληθωριστικό περιβάλλον ίσως έδωσαν το προβάδισμα στα unit-linked προϊόντα. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που υποστηρίζουν την άποψη ότι η αύξηση της παραγωγής ασφαλίστρων προήλθε από τις ανανεώσεις των υφιστάμενων πελατών και όχι από νέες εργασίες: η αύξηση στην παραγωγή ακαθάριστων εγγεγραμμένων ασφαλίστρων που παρατηρούμε δεν συνοδεύεται από αύξηση του συνολικού αριθμού συμβολαίων. Τα νέα συμβόλαια μπορεί στην πραγματικότητα να έχουν περιοριστεί καθώς οι καταναλωτές επιλέγουν να δώσουν προτεραιότητα σε άλλα έξοδα καθώς αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος ζωής.

Πληθωρισμός

Οι τιμές άρχισαν να ανεβαίνουν στα μέσα του 2021 λόγω των επιπτώσεων που σχετίζονται με την πανδημία, όπως οι δαπάνες ζήτησης και οι διακοπές στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, που οδήγησαν σε μια κατάσταση όπου «πολλά χρήματα κυνηγούν πολύ λίγα προϊόντα». Τότε, οι περισσότεροι οικονομολόγοι και προβλέψεις περίμεναν ότι αυτό θα ήταν ένα προσωρινό φαινόμενο, αλλά οι συμπεριφορές δαπανών των καταναλωτών άλλαξαν, τα προβλήματα που σχετίζονται με την πανδημία συνέχισαν να επιμένουν και άλλο ένα τεράστιο σοκ προσφοράς προστέθηκε στην εξίσωση όταν η Ρωσία επιτέθηκε στην Ουκρανία. Οι αυξανόμενες τιμές των βασικών εμπορευμάτων και της ενέργειας ήταν έκτοτε οι κύριοι μοχλοί της αύξησης του πληθωρισμού, ο οποίος έφτασε το 8,9% στη ζώνη του ευρώ τον περασμένο μήνα.

Καθώς το σοκ που ζούμε όχι μόνο προκαλεί αύξηση των τιμών αλλά και μειώνει τις προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης στην ήπειρο, βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας κρίσης κόστους ζωής, καθώς οι καταναλωτές έχουν λιγότερο διαθέσιμο εισόδημα. Το χαμηλότερο διαθέσιμο εισόδημα σημαίνει ότι οι άνθρωποι ξοδεύουν περισσότερα από τα μηνιαία έσοδά τους σε τρέχουσες δαπάνες, ενώ μικρότερο μερίδιο του εισοδήματός τους μπορεί να διατεθεί για αποταμίευση ή επενδύσεις. Ο πληθωρισμός δεν επηρεάζει μόνο τον μηνιαίο προϋπολογισμό των ανθρώπων. Έχει μεγάλη επιρροή και στις προηγούμενες αποταμιεύσεις. Ο υψηλότερος από το αναμενόμενο πληθωρισμός έχει τη δυνατότητα να διαβρώσει την πραγματική αξία των οφελών που αποκομίζουν οι ασφαλισμένοι από τα ασφαλιστικά προϊόντα τους. Οι ευρωπαίοι χρηματοπιστωτικοί επόπτες, οι ρυθμιστικές αρχές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ήταν πάντα πολύ προσεκτικοί με τις ανάγκες των καταναλωτών και τη δίκαιη προστασία τους. Η δέσμευσή μας σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς δεν πρέπει να μειωθεί.

Νωρίτερα στην ομιλία μου ανέφερα πώς έχουμε δει μια σταθερή μετατόπιση από τα παραδοσιακά προϊόντα συμμετοχής στα κέρδη προς τα unit-linked προϊόντα τα τελευταία χρόνια και πώς αυτή η σταθερή αλλαγή επιταχύνθηκε γρήγορα το 2021. Ένα από τα βασικά ζητήματα της EIOPA κατά την εξέταση του σχεδιασμού και της διανομής προϊόντων είναι εάν η σχέση ποιότητας / τιμής των προϊόντων είναι δίκαιη για τους καταναλωτές. Εάν έχετε παρακολουθήσει τη δουλειά μας στο εποπτικό κομμάτι, θα γνωρίζετε ότι έχουμε εγείρει ορισμένες ανησυχίες σχετικά με τη σχέση ποιότητας-τιμής ειδικά για τα unit-linked προϊόντα.

Unit-linked προϊόντα

Τα unit-linked προϊόντα είναι εξαιρετικά πολύπλοκα προϊόντα. Εάν σχεδιαστούν σωστά, μπορούν να παρέχουν στους καταναλωτές σημαντικά οφέλη, επιτρέποντάς τους να αναζητούν υψηλότερες αποδόσεις από ό,τι θα μπορούσαν με άλλα επενδυτικά insurance-based προϊόντα. Ωστόσο, δεν έχουν σχεδιαστεί όλα τα unit-linked προϊόντα που κυκλοφορούν στην αγορά με τρόπο που να επικεντρώνεται στον καταναλωτή και οι εθνικές αρμόδιες αρχές έχουν αναφέρει όλα αυτά τα χρόνια διάφορα ζητήματα, όπως καταχρηστικές πωλήσεις ή αναντιστοιχίες μεταξύ πραγματικών και αναμενόμενων αποδόσεων.

Τα θέματα σχέσης ποιότητας/τιμής συνδέονται στενά με την επίβλεψη του προϊόντος και τους κανόνες διακυβέρνησης και είναι σημαντικό να διασφαλίσουμε ότι οι ανάγκες των καταναλωτών λαμβάνονται υπόψη σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής του προϊόντος, από το σχεδιασμό έως τη διανομή. Υπάρχουν ήδη ορισμένες αρχές σχέσης ποιότητας/τιμής που κατοχυρώνονται στο υφιστάμενο πλαίσιο επίβλεψης και διακυβέρνησης προϊόντων, αλλά υπάρχουν διαφορές στον τρόπο με τον οποίο οι κατασκευαστές και οι διανομείς εφαρμόζουν αυτές τις απαιτήσεις καθώς και στον τρόπο εποπτείας τους από τις αρμόδιες αρχές. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν αυτά τα ζητήματα και να παραδοθεί καλύτερη αξία στους καταναλωτές, κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν τα οικονομικά των νοικοκυριών επιβαρύνονται λόγω υψηλού πληθωρισμού, η EIOPA ανέπτυξε μια κοινή προσέγγιση για την ανάληψη κινδύνων σχέσης ποιότητας/τιμής.

Ένα βασικό θέμα είναι η τιμολόγηση. Εδώ προσδοκούμε ότι οι κατασκευαστές θα πρέπει να είναι σε θέση να παρουσιάζουν μια δομημένη διαδικασία τιμολόγησης με σαφώς προσδιορισμένα και ποσοτικοποιημένα κόστη και χρεώσεις που δεν είναι αδικαιολόγητα. Η αναφορά του κόστους και των προηγούμενων επιδόσεων αποκάλυψε ότι ορισμένα προϊόντα συνεχίζουν να συγκεντρώνουν υψηλά κόστη, τα οποία έχουν σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στις μελλοντικές αποδόσεις των αντισυμβαλλομένων.

Μια άλλη σημαντική πτυχή είναι η εγγενής πολυπλοκότητα των unit-linked προϊόντων. Η κατανόηση των πλεονεκτημάτων και των κινδύνων απαιτεί υψηλό βαθμό χρηματοοικονομικής παιδείας όχι μόνο από τους διανομείς ασφαλίσεων που εμπορεύονται αυτά τα προϊόντα, αλλά και από τους πιθανούς πελάτες. Καθώς αυτό δε συμβαίνει, είναι αμφίβολο εάν οι πελάτες έχουν πλήρη επίγνωση των χαρακτηριστικών της πολιτικής που σκέφτονται να συνάψουν και εάν μπορούν να λάβουν τεκμηριωμένες αποφάσεις. Επομένως, είναι σημαντικό οι κατασκευαστές να μετρούν το επίπεδο πολυπλοκότητας αυτών των προϊόντων και να λαμβάνεται υπόψη κατά τον καθορισμό της αγοράς-στόχου και της στρατηγικής διανομής. Στην τεχνική συμβουλή μας προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που αφορά τη στρατηγική για τις λιανικές επενδύσεις (Retail Investment Strategy), ζητήσαμε πρόσφατα η ενημέρωση των καταναλωτών στα επενδυτικά insurance-based προϊόντα να είναι απλούστερη, πιο σύντομη, πιο οπτική και χωρίς περιττή ορολογία. Τα unit-linked προϊόντα, ειδικά λόγω της δομικής πολυπλοκότητάς τους, θα πρέπει να το λαμβάνουν υπόψη.

Το τρίτο βασικό σημείο είναι ότι οι κατασκευαστές πρέπει να δοκιμάζουν σωστά τα unit-linked προϊόντα τους σύμφωνα με αναλύσεις σεναρίων. Αυτό θα πρέπει να συμβεί πριν από την εισαγωγή στην αγορά, μετά από σημαντικές προσαρμογές και όποτε οι ανάγκες, οι στόχοι και τα χαρακτηριστικά της καθορισμένης αγοράς-στόχου ή οι κίνδυνοι που ενέχει η αγορά έχουν αλλάξει σημαντικά.

Τέταρτον, οι κατασκευαστές θα πρέπει να παρακολουθούν συνεχώς και να επανεξετάζουν τακτικά τα unit-linked προϊόντα τους για να εντοπίζουν γεγονότα που θα μπορούσαν να επηρεάσουν ουσιαστικά τα κύρια χαρακτηριστικά, την κάλυψη κινδύνου ή τις εγγυήσεις αυτών των προϊόντων.

Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, οι επόπτες θα πρέπει να παρακολουθούν τις προσπάθειες των κατασκευαστών να προσφέρουν σωστή σχέση ποιότητας/τιμής στους πελάτες τους. Θα πρέπει να αναπτύξουν εσωτερικές μετρήσεις, όπως σημεία αναφοράς, για να βοηθήσουν στον εντοπισμό προσφορών που φαίνεται να μην προσφέρουν σωστή σχέση ποιότητας/τιμής.

Κλείνοντας την ομιλία της η κα Hielkema τόνισε ότι το μήνυμα που θέλει να περάσει είναι το εξής:

«Είδαμε ότι το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων επιτάχυνε τη μετατόπιση από τα παραδοσιακά ασφαλιστικά προϊόντα ζωής προς τα unit-linked προϊόντα. Ούτε η πανδημία, ούτε το τρέχον σοκ πληθωρισμού φαίνεται να έχουν βάλει φρένο σε αυτή την εξέλιξη.

Δεδομένης αυτής της αδιάκοπης ανάπτυξης και των πολυάριθμων ζητημάτων που έχουμε υπογραμμίσει οι επόπτες τα τελευταία χρόνια, τα ζητήματα σχέσης ποιότητας/τιμής των unit-linked προϊόντων μπορεί να αποτελέσουν αναμφισβήτητα κύρια πηγή ανησυχίας για τον ίδιο τον κλάδο ασφάλισης ζωής.

Παρόλο που τα unit-linked κερδίζουν σταθερά έδαφος, είναι πρόωρο να προαναγγελθεί το τέλος της παραδοσιακής ασφάλισης ζωής, όπως έκαναν ορισμένοι αναλυτές. Ο περασμένος μήνας οδήγησε στο τέλος των αρνητικών επιτοκίων στην Ευρώπη και περισσότερες αυξήσεις επιτοκίων βρίσκονται στον ορίζοντα. Τα ποσοστά σε όλους τους τομείς έχουν αρχίσει να αυξάνονται, αλλά με τον πληθωρισμό σε υψηλά μονοψήφια νούμερα, είναι συζητήσιμο εάν οι χαμηλές εγγυημένες αποδόσεις προσφέρουν αξία στους καταναλωτές. Οι κίνδυνοι δεν έχουν εξαφανιστεί. Το αν θα υπάρξει ή όχι επιστροφή στα παραδοσιακά προϊόντα με συμμετοχή στα κέρδη παραμένει ανοιχτό ζήτημα. Και θα λάβουμε τις απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα μόνο τα επόμενα χρόνια.

Στο μεταξύ, ωστόσο, τίποτα δεν μας εμποδίζει να διορθώσουμε τις γνωστές ελλείψεις των unit-linked προϊόντων και να τα κάνουμε να παρέχουν καλύτερη αξία για τους καταναλωτές στα πέντε σημεία που τόνισα προηγουμένως.

Είμαι σίγουρη ότι οι ασφαλιστές στην αίθουσα και γενικά θα συμφωνήσουν με την άποψή μου ότι οι ικανοποιημένοι πελάτες είναι η αντανάκλαση των χρήσιμων προϊόντων και ενός υγιούς κλάδου.

Αυτό θα θέλαμε να πετύχουμε και πιστεύουμε ότι οι στόχοι μας είναι ευθυγραμμισμένοι σε αυτό το θέμα».