Σύμφωνα με την Insurance Europe, o ασφαλιστικός κλάδος είναι ο μεγαλύτερος θεσμικός επενδυτής στην Ευρώπη, γεγονός που καθιστά τους ασφαλιστές σημαντικούς φορείς παροχής των επενδύσεων που απαιτούνται για την οικονομική ανάπτυξη.

Διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν τις επενδυτικές αποφάσεις των ασφαλιστικών. Πρέπει να επενδύουν σε περιουσιακά στοιχεία που να ταιριάζουν με τις υποχρεώσεις τους, ιδίως όσον αφορά τη διάρκεια. Δεδομένου ότι ένα σημαντικό μερίδιο των υποχρεώσεων των ασφαλιστικών είναι σε συνταξιοδοτικά και αποταμιευτικά προϊόντα και επομένως είναι μακροπρόθεσμα, επενδύουν σημαντικό μέρος των χαρτοφυλακίων τους σε μακροπρόθεσμα περιουσιακά στοιχεία.

Απαιτούν περιουσιακά στοιχεία που επιτυγχάνουν ελκυστικές αποδόσεις διατηρώντας παράλληλα στοχευμένα και καλά ισορροπημένα προφίλ κινδύνου/απόδοσης και καλή διαφοροποίηση χαρτοφυλακίου.

Οι επενδυτικές αποφάσεις των ασφαλιστικών επηρεάζονται επίσης από μακροοικονομικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των νομισματικών πολιτικών της κεντρικής τράπεζας, αναγκάζοντάς τες να επανεξετάζουν την οικονομική τους κατάσταση σε τακτική βάση για να διατηρούν τις υποχρεώσεις και τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Και, φυσικά, οι κανόνες προληπτικής εποπτείας παίζουν καθοριστικό ρόλο στη λήψη των επενδυτικών αποφάσεων των ασφαλιστικών. Συγκεκριμένα, εάν η διαμόρφωση κεφαλαιακών απαιτήσεων στο κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ Solvency II βασίζεται σε λανθασμένες παραδοχές κινδύνου, μπορεί να δημιουργηθούν αντικίνητρα για τις ασφαλιστικές στο να επενδύουν σε ορισμένα περιουσιακά στοιχεία. 

Δεδομένου ότι οι ασφαλιστικές είναι τόσο μεγάλοι και μακροπρόθεσμοι επενδυτές, βρίσκονται σε μοναδική θέση να χρηματοδοτούν έργα υποδομής και βιώσιμης ανάπτυξης, βοηθώντας στη χρηματοδότηση της μετάβασης σε οικονομίες και κοινωνίες με ουδέτερες εκπομπές άνθρακα, αποδοτικές ως προς τους πόρους και πιο βιώσιμες. Πράγματι, έρευνα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων δείχνει ότι η αύξηση των επενδύσεων των ασφαλιστικών ως ποσοστό του ΑΕΠ έχει θετικό αντίκτυπο στη μείωση των κατά κεφαλήν εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Οι ασφαλιστές είναι ήδη σημαντικοί επενδυτές σε πράσινα, κοινωνικά ομόλογα και ομόλογα βιωσιμότητας, χρηματοδοτώντας έργα που αφορούν το περιβάλλον και τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, όπως η ενεργειακά αποδοτική κατασκευή κατοικιών ή εργασίες που υποστηρίζουν τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Ορισμένες ασφαλιστικές προσφέρουν προϊόντα βιώσιμης επένδυσης που στοχεύουν εταιρίες με συγκεκριμένα προφίλ βιωσιμότητας.

Με δική τους πρωτοβουλία, πολλές ασφαλιστικές έχουν ήδη αναπτύξει γνωστοποιήσεις και πρότυπα που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα ή έχουν αναλάβει δεσμεύσεις βιώσιμων επενδύσεων, συνοδευόμενες από ESG στρατηγικές (περιβάλλον, κοινωνία, διακυβέρνηση). Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Insurance Europe το 2019, οι ευρωπαίοι ασφαλιστές σχεδίαζαν να διαθέσουν περίπου 150 δισ. ευρώ σε βιώσιμες επενδύσεις έως το 2020.

Εξέλιξη χαρτοφυλακίου

Το 2020, το συνολικό επενδυτικό χαρτοφυλάκιο που διαχειρίζονται οι ασφαλιστές στην Ευρώπη αυξήθηκε μέτρια κατά 1,6% στα 10,627 τρισ. ευρώ, μετά από αύξηση 4,9% το 2019. Αυτό το αποτέλεσμα επηρεάστηκε από την πανδημία, η οποία είχε διπλό αντίκτυπο στις επενδύσεις. Αφενός, τα ασφάλιστρα που εγγράφηκαν το 2020 μειώθηκαν κατά 4%, μειώνοντας έτσι την εισροή φρέσκων κεφαλαίων και, αφετέρου, οι χρηματιστηριακές αγορές είτε έπεσαν είτε αυξήθηκαν μέτρια, αν και σε όλες τις περιπτώσεις ανέκαμψαν έντονα στο τέλος του έτους μετά από βαριές προηγούμενες απώλειες.

Στις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες, το επενδυτικό χαρτοφυλάκιο ήταν σε γενικές γραμμές σταθερό: δεν σημειώθηκε μεταβολή στη Γαλλία, ελαφρά μείωση στη Γερμανία (-1,4%) και πιο σταθερά αποτελέσματα στο Ηνωμένο Βασίλειο (+4,6%), την Ιταλία (+4,7%) και Σουηδία (+5,7%).

Στη Σουηδία, η αύξηση ήταν αποτέλεσμα ισχυρών κερδών στα χρηματιστήρια της Σουηδίας και των ΗΠΑ. Όσον αφορά τη σύνθεση του σουηδικού χαρτοφυλακίου, το ποσοστό των παραδοσιακών περιουσιακών στοιχείων ασφάλισης ζωής μειώνεται τα τελευταία χρόνια προς όφελος των  unit-linked επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλισης καταθέσεων.

Διψήφια αύξηση παρατηρήθηκε στη Σλοβενία (+16,2%), την Τουρκία (+15,6%), την Ισλανδία (+14,8%) και τη Βουλγαρία (+13,4%), ενώ η Μάλτα και η Εσθονία παρουσίασαν διψήφια πτώση (-15,5% και -10,4% αντίστοιχα).

Μικρότερες αλλαγές παρατηρήθηκαν στη Φινλανδία, όπου το χαρτοφυλάκιο αυξήθηκε κατά 2,9%, με την ανάπτυξη των μετοχών να είναι ιδιαίτερα ισχυρή, και στην Ελβετία και την Πορτογαλία, όπου τα χαρτοφυλάκια συρρικνώθηκαν κατά 4,5% και 3,4% αντίστοιχα.

Το επενδυτικό χαρτοφυλάκιο ασφαλιστών τα έτη 2016-2020 (σε δισ. ευρώ):

Ο αντίκτυπος της απόδοσης των χρηματοπιστωτικών αγορών

Μετά από ένα ράλι επιδόσεων το 2019, οι χρηματιστηριακές αγορές είχαν ένα δύσκολο 2020. Καθώς άρχισαν να εφαρμόζονται τα lockdown στην Ευρώπη από τα μέσα Μαρτίου, οι τιμές των μετοχών στους περισσότερους βιομηχανικούς τομείς σημείωσαν βουτιά μεταξύ 15% και 40%. Προς το τέλος του 2020, οι τιμές των μετοχών ορισμένων τομέων ανέκαμψαν και μάλιστα ξεπέρασαν τα επίπεδα του τέλους του 2019. Άλλοι κλάδοι παρέμειναν σε χαμηλά επίπεδα, εκ των οποίων τη μεγαλύτερη πτώση κατέγραψαν τα ταξίδια και η αναψυχή και τα ακίνητα.

Ο δείκτης Euro Stoxx 50 έκλεισε το 2020 στις 3.553 μονάδες, περίπου 5% χαμηλότερα από πέρυσι. Πτωτικά κινήθηκαν επίσης ο ιταλικός FTSE MIB, ο γαλλικός CAC 40 και ο βρετανικός FTSE 100 (-6,4%, -8,2% και -15,2% αντίστοιχα). Ο γερμανικός DAX κατέγραψε καλύτερο αποτέλεσμα (+3,5%), γεγονός που βοήθησε πολλούς τοπικούς ασφαλιστές να εξασφαλίσουν ανάπτυξη στα επενδυτικά τους χαρτοφυλάκια παρά τη δύσκολη χρονιά.

Ως αποτέλεσμα της αναζήτησης ασφάλειας, οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων μειώθηκαν περαιτέρω σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Στη Γερμανία, η απόδοση του 10ετούς ομολόγου δευτερογενούς αγοράς μειώθηκε κατά 26 μονάδες βάσης (το μέσο επιτόκιο το 2020 ήταν -0,51%). Ομοίως, στη Γαλλία η απόδοση ήταν 28 μονάδες βάσης χαμηλότερη το 2020 σε σχέση με το προηγούμενο έτος, μπαίνοντας σε αρνητικό έδαφος (-0,15%) για πρώτη φορά. Η ίδια μείωση (-28 μονάδες βάσης) καταγράφηκε στην Ισπανία και την Αυστρία, φτάνοντας αντίστοιχα σε εθνικό επίπεδο ρεκόρ 0,38% και -0,22%. Πολύ ισχυρότερη πτώση σημειώθηκε στην Ιταλία (-78 μονάδες βάσης) στο 1,17%. Η μεγαλύτερη πτώση σημειώθηκε στην Πολωνία (-85 μονάδες βάσης στο 1,50%) και στην Ελλάδα (-132 μονάδες βάσης στο 1,27%).

Μέγεθος και σύνθεση του χαρτοφυλακίου 

Το ΑΕΠ της ΕΕ μειώθηκε κατά 5,9% το 2020, ενώ οι επενδύσεις των ασφαλιστών αυξήθηκαν ελαφρά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθεί κατά 3,2 ποσοστιαίες μονάδες, στο 61,1% το επενδυτικό χαρτοφυλάκιο ως ποσοστό του ΑΕΠ σε χώρες που μελετά η Insurance Europe.

Το επενδυτικό χαρτοφυλάκιο των ασφαλιστών ως ποσοστό του ΑΕΠ τα έτη 2019-2020:

Συνολικά, η στρατηγική κατανομή περιουσιακών στοιχείων των χαρτοφυλακίων ασφαλιστών δεν άλλαξαν σημαντικά το 2020 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Οι ευρωπαϊκές ασφαλιστικές εταιρίες συνέχισαν να επενδύουν κυρίως σε κρατικά και εταιρικά ομόλογα (24,7% και 20,3% αντίστοιχα του συνολικού χαρτοφυλακίου).

Σύμφωνα με την EIOPA, τα unit-linked και index-linked στοιχεία ενεργητικού αυξήθηκαν κατά 6,6% το 2020. Σε σύγκριση με το τέταρτο τρίμηνο του 2019, η ταχύτερα αναπτυσσόμενη κατηγορία περιουσιακών στοιχείων το τέταρτο τρίμηνο ήταν τα ίδια κεφάλαια (+19,8%), ακολουθούμενη από τα δομημένα ομόλογα (+10,3 %) και τίτλους εξασφάλισης (+8,2%). Ορισμένα unit-linked στοιχεία ενεργητικού μειώθηκαν, ιδίως τα κρατικά ομόλογα (-11,3%) και τα στεγαστικά δάνεια (-12,8%).

Αντίθετα, τα non-unit-linked ή index-linked στοιχεία ενεργητικού αυξήθηκαν κατά 3,1% το 2020, και ειδικότερα τα στεγαστικά δάνεια αυξήθηκαν κατά 8,7%, τα δομημένα ομόλογα αυξήθηκαν κατά 6,7% και οι οργανισμοί συλλογικών επενδύσεων αυξήθηκαν κατά 6,4%.

Η δομή του επενδυτικού χαρτοφυλακίου των ασφαλιστών το τέταρτο τρίμηνο του 2020:

Η σύνθεση του επενδυτικού χαρτοφυλακίου των ασφαλιστών ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των χωρών, καθώς και από τη μια εταιρία στην άλλη.

Στην Ελλάδα το επενδυτικό χαρτοφυλάκιο των ασφαλιστικών αποτελείται από: α) κρατικά ομόλογα, β) εταιρικά ομόλογα, γ) οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων, δ) μετοχές, ε) δοµηµένα οµόλογα, στ) τίτλους εξασφάλισης, ζ) μετρητά και καταθέσεις, η) δάνεια και υποθήκες και θ) περιουσία.

Ανάλυση επενδυτικού χαρτοφυλακίου ανά χώρα - τέταρτο τρίμηνο του 2020:

Κατά μέσο όρο, πάνω από το ήμισυ (56%) των περιουσιακών στοιχείων των ευρωπαϊκών ασφαλιστικών βρίσκονται εντός των συνόρων της χώρας καταγωγής. Σχεδόν το ένα τρίτο (29%) βρίσκεται σε άλλες χώρες της ΕΕ/ΕΟΧ και μόνο το 16% βρίσκεται εκτός Ευρώπης.

Σε χώρες όπου ο ασφαλιστικός κλάδος είναι λιγότερο ανεπτυγμένος, κυριαρχεί συνήθως η ασφάλιση ζημιών, καθώς προϊόντα όπως η υποχρεωτική ευθύνη έναντι τρίτων οχημάτων (MTPL) και η ασφάλιση περιουσίας αγοράζονται συχνότερα και μερικές φορές απαιτούνται από το νόμο. Επειδή οι ασφαλιστές ζημιών έχουν υποχρεώσεις με βραχυπρόθεσμη διάρκεια, προτιμούν ρευστά περιουσιακά στοιχεία όπως ομόλογα προκειμένου να ανταποκριθούν στις συμβατικές τους υποχρεώσεις. Επιπλέον, ορισμένες από τις λιγότερο ώριμες ασφαλιστικές αγορές στην ΕΕ, όπως η Ρουμανία, η Κροατία, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Βουλγαρία, βρίσκονται εκτός της ζώνης του ευρώ και επομένως τείνουν να επενδύουν σε τοπικό επίπεδο για να αποφύγουν τον συναλλαγματικό κίνδυνο. Αυτοί οι δύο παράγοντες εξηγούν το σχετικά υψηλότερο μερίδιο των επενδύσεων σε κρατικά ομόλογα στις χώρες αυτές. Αντίθετα, σε χώρες με καλά ανεπτυγμένες αγορές ασφάλισης ζωής, όπως η Φινλανδία, το Λιχτενστάιν, το Λουξεμβούργο και η Σουηδία, οι ασφαλιστές τείνουν να επενδύουν περισσότερο σε οργανισμούς συλλογικών επενδύσεων.

Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει τη σύνθεση του χαρτοφυλακίου είναι το μέγεθος της αγοράς. Οι ασφαλιστές που εδρεύουν σε μικρότερες χώρες τείνουν να επενδύουν μεγαλύτερο μερίδιο των περιουσιακών τους στοιχείων εκτός των συνόρων τους, ειδικά εάν ο συναλλαγματικός κίνδυνος δεν προκαλεί ανησυχία. Για παράδειγμα, το τέταρτο τρίμηνο του 2020, οι ασφαλιστικές εταιρίες που εδρεύουν στην Εσθονία κατείχαν μόνο το 14% των περιουσιακών στοιχείων εντός συνόρων, στη Λετονία το 16%, στην Ιρλανδία το 18% και στο Λιχτενστάιν και την Κύπρο το 19%. Τα περιουσιακά στοιχεία των ασφαλιστών σε μεγαλύτερες χώρες της ευρωζώνης ήταν εξίσου μοιρασμένα: οι ασφαλιστικές στη Γερμανοί κατείχαν το 59% του ενεργητικού τους εντός συνόρων, στη Γαλλία το 63%, στην Ιταλία το 47% και στην Ισπανία το 65%.

Στην Ελλάδα, περίπου το 42% των περιουσιακών στοιχείων βρίσκεται εντός συνόρων, το 49% στον ΕΟΧ και το υπόλοιπο 9% εκτός ΕΟΧ.

Γεωγραφική κατανομή των περιουσιακών στοιχείων των ασφαλιστών - τέταρτο τρίμηνο του 2020:

Διαβάστε εδώ αναλυτικά την έρευνα της Insurance Europe "European Insurance in Figures".