Κατερίνα Βέργου, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Επιστημονική Διευθύντρια του Κέντρου Συμβουλευτικής Προσέγγισης «Γραμμή» & Επιστημονική Συνεργάτις των Κέντρων Προσχολικής Αγωγής & Εκπαίδευσης «Άλκηστη»

Συνέντευξη στην Ανθή Αγγελοπούλου

Αναδημοσίευση από το περιοδικό Ασφαλιστικό ΝΑΙ που κυκλοφορεί (Τεύχος 212)

Πώς μεγαλώνουμε τα παιδιά μας σε μια κοινωνία που αλλάζει; Πώς τους ανακοινώνουμε το χωρισμό μας; Πώς τους εξηγούμε το θάνατο; Πώς χειριζόμαστε τα social media; Τι αντίκτυπο έχουν οι αλλαγές συνηθειών μας στα παιδιά; Είναι μερικά από τα καίρια ερωτήματα της εποχής και της καθημερινότητας που αντιμετωπίζουμε όλοι και στα οποία μας απαντά η σύμβουλος Ψυχικής Υγείας- MA in Clinical Psychology, επιστημονική διευθύντρια του Κέντρου Συμβουλευτικής Προσέγγισης «γραμμή» & συνιδιοκτήτρια Νηπιαγωγείου & Κέντρου Μελέτης Δημοτικού, Κατερίνα Βέργου.

-Κυρία Βέργου, τα παιδιά σήμερα μεγαλώνουν σε μια κοινωνία που προσπαθεί να βρει το βηματισμό της μέσα στις τεράστιες αλλαγές, όπως οικογένειες ομοφυλοφίλων, τα πολλά και διαφορετικά φύλα, όπως το να αυτοκαθορίζεται κάποιος ως ουδέτερο κ.λπ. Πώς τους δίνουμε να κατανοήσουν;

Εκπαιδευόμαστε στη διαφορετικότητα και σε αξίες όπως η ισότητα και η ατομική ελευθερία. Το μόνο καινούργιο που μας συμβαίνει είναι η προσπάθειά μας να αποδεχτούμε τον άλλο όπως είναι ή όπως θέλει να είναι κι αυτό θα γίνει, αν μάθουμε να σεβόμαστε τις επιλογές καθενός και αν αντιληφθούμε πως δεν αποτελούν κίνδυνο για κανέναν. Δεν μας απειλεί πραγματικά ο διπλανός που επιλέγει απλά να ζει ή να αυτοπροσδιορίζεται διαφορετικά από εμάς, μόνο και μόνο επειδή δεν μας είναι οικεία η επιλογή του. Και δεν είναι σίγουρα αυτό λόγος να καταστρατηγούμε την προσωπική του ελευθερία.

Δεν είναι τα παιδιά, ούτε οι έφηβοι που δυσκολεύονται να κατανοήσουν το «διαφορετικό», αλλά εμείς, οι ενήλικες, ίσως γιατί μεγαλώνοντας η σκέψη μας αγκυλώνει σε στερεότυπα που δεν ανταποκρίνονται στο παρόν.

Πίσω από κάθε αλλαγή και κάθε τι καινούργιο, υπάρχουν «άνθρωποι» που πρέπει να είναι ελεύθεροι να επιλέξουν πώς θέλουν να ζήσουν και πάνω απ’ όλους και όλα υπάρχουν παιδιά που τους οφείλουμε να τα μεγαλώσουμε με αξίες και ιδανικά και όχι να τα φανατίζουμε και να τα ενθαρρύνουμε σε απολίτιστες πρακτικές. Δεν είναι η οικογένεια με ομόφυλους κηδεμόνες η διαφορετική, είμαστε όλες οι οικογένειες διαφορετικές μεταξύ μας, απλά με κάποιες η σύγκριση είναι πιο εύκολη και με άλλες όχι. Τα παιδιά όμως, σε όποια οικογένεια κι αν μεγαλώνουν, αξίζουν την ίδια αποδοχή, φροντίδα, προστασία και αγάπη.

Δεν υπάρχει ιδιαίτερος τρόπος για να κατανοήσει ένα παιδί τον κόσμο, ο μόνος τρόπος είναι ο απλός. Η αλήθεια, όποια κι αν είναι, δεν χρειάζεται τίποτα περιττό για να ανταλλαγεί και για να γίνει κατανοητή. Πρέπει να μεγαλώνουμε τα παιδιά με ειλικρίνεια στις επιλογές μας που γίνονται και δικές τους και κατανόηση στις ανάγκες τους όταν στην εφηβεία θα αναζητήσουν ταυτότητα. Δεν χρειάζεται κανένας να απαντήσει για τις επιλογές του άλλου, ο καθένας μας, μαζί με το προνόμιο της επιλογής που αποκτά μεγαλώνοντας, ξέρει πώς να διαχειριστεί και την ευθύνη της κι αυτό πρέπει όλοι να κάνουμε.

Είμαστε ελεύθεροι και μπορούμε να είμαστε και μεταξύ μας… ανθρώπινοι!

-Πολλές φορές οι μεγάλοι συζητούν μπροστά στα παιδιά για τα προβλήματα τους ή ακόμα ακόμα έρχονται σε προστριβές. Ακούω πολλούς γονείς να λένε ότι είναι φυσιολογικό να γνωρίζει το παιδί τι συμβαίνει μέσα στο σπίτι του και να μην έχει μια πλασματική εικόνα. Πόσο σωστό είναι κάτι τέτοιο για την ψυχική ισορροπία του παιδιού; Πόσο το επηρεάζει στην ενήλικη ζωή του;

Η οικογένεια είναι μια δυναμική ομάδα ατόμων, που αλληλοεπιδρούν καθημερινά, άλλοτε αποτελεσματικά κι άλλοτε όχι. Στο πλαίσιο αυτής της διάδρασης θα υπάρξουν εντάσεις, συγκρούσεις, ακόμα και ρήξεις, που αφορούν όχι μόνο τα μέλη που συμμετέχουν άμεσα, αλλά όλα τα μέλη της οικογένειας.

Ένα παιδί, ακόμη κι όταν δεν γνωρίζει τους ακριβείς λόγους, ξέρει ότι κάτι συμβαίνει, γιατί μας αισθάνεται, κι αυτό είναι αρκετό για να το αναστατώσει ή πολύ χειρότερα να το ενοχοποιήσει. Ανεξαρτήτως ηλικίας λοιπόν, είναι καλό να διατηρούμε την επικοινωνία μεταξύ μας κι αν υπάρχει κάτι που αναστατώνει το σπίτι μας, να το συζητάμε με το παιδί, ορίζοντας το γεγονός, χωρίς να το παραποιούμε με ψέματα, όπως για παράδειγμα σε μια ασθένεια ή έναν χωρισμό.

Στη διάρκεια της κοινής μας ζωής, θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε ευχάριστα και δυσάρεστα γεγονότα, θα τα βιώσουμε παρέα έτσι κι αλλιώς! Δεν χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε το παιδί ως ενήλικο, απλά σαν ισότιμο μέλος της ομάδας μας, που του οφείλεται να γνωρίζει αν αυτό που συμβαίνει το αφορά ή όχι, αν φέρει ευθύνη ή όχι κι αν θα είμαστε «μαζί» εκεί γι’ αυτό. Έτσι θα εξακολουθήσει να νιώθει ασφάλεια, θα μπορεί να ανταλλάξει το συναίσθημά του και να το διαχειριστεί αποτελεσματικά με τη δική μας συνδρομή. Ο κίνδυνος στην ενήλικη ζωή παραμονεύει, αν συνεχίσουμε να ταυτίζουμε τη δυσάρεστη αλήθεια με το ψυχικό τραύμα και εξακολουθήσουμε πρακτικές που θα του στερήσουν όσα πρέπει να γνωρίζει για τη ζωή του, με τη δικαιολογία «να μην το τραυματίσω». Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ως ενήλικες τη σκληρή αλήθεια, πως όσο κι αν προσπαθήσουμε να το προστατεύσουμε, το παιδί μας αργά ή γρήγορα θα τραυματιστεί! Για δεκάδες λόγους, υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, που πιθανά δεν θα αντιληφθούμε καν. Ο στόχος, λοιπόν, δεν θα πρέπει να είναι η αποφυγή, αλλά η προετοιμασία του στα δύσκολα και ο καταλληλότερος τρόπος για να χτιστεί αυτό είναι να έχει στο πλάι του όσους το αγαπούν αδιαπραγμάτευτα.

-Το πιο συχνό φαινόμενο της εποχής μας είναι ένα διαζύγιο. Σε αυτή την περίπτωση πώς μιλάμε σε ένα παιδί;

Όπως είπαμε και προηγουμένως, το παιδί, ακόμη κι όταν δεν ξέρει…, ξέρει!

Μιλάμε λοιπόν με την αλήθεια μας, όταν έχουμε κάτι να του πούμε και με τόσες λεπτομέρειες όσες χρειάζεται η ηλικία του για να κατανοήσει την κατάσταση και τη θέση του μέσα σ’ αυτήν.

Αν βιώνει εντάσεις πριν την οριστική μας απόφαση χωρισμού, επιβεβαιώνουμε την ένταση ως δική μας, καθησυχάζοντας το ότι δεν σχετίζεται με το ίδιο, μιλάμε για τον θυμό ή τη στενοχώρια μας, αλλά και για τη διάθεσή μας να βρούμε την καλύτερη δυνατή λύση για όλους μας.

Σε μια ειλημμένη απόφαση διαζυγίου, ιδανικά την ανακοινώνουμε παρέα οι δύο γονείς, ενισχύοντας έτσι στα μάτια του παιδιού πως είναι κοινά αποδεκτή και σίγουρη. Στο σημείο αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αντιληφθούμε εμείς, οι γονείς, πως μέσα στο σπίτι τα ζευγάρια είναι δύο κι όχι ένα. Είναι το αρχικό-ερωτικό ζευγάρι κι ακολουθεί το γονικό ζευγάρι. Αυτό που χωρίζει είναι το πρώτο, γιατί δεν θα πάψουμε ποτέ να είμαστε οι γονείς του παιδιού μας και δεν θα πάψουμε επίσης ποτέ να είμαστε οικογένεια.

Είναι πολύ χρήσιμο λοιπόν σε αυτήν τη συζήτηση να εξηγήσουμε την ιστορία αυτών των δύο ανθρώπων που υπήρξαν μαζί πριν κάνουν οικογένεια, για να φτάσουμε στο σήμερα και να γίνει ευκολότερα κατανοητό πως η απόφασή τους αυτή δεν σχετίζεται με την αγάπη τους για τα παιδιά τους ή τη διάθεσή τους να είναι εκεί γι’ αυτά, όπως μέχρι σήμερα. Αυτή την αλήθεια τα παιδιά μπορούν να την αποδεχτούν και να την υποστηρίξουν, όχι σαν ευχάριστη, αλλά σαν μια συνθήκη πιθανή και πραγματική, γιατί και το δικό τους κίνητρο είναι να είναι οι γονείς τους καλά!

Από εκεί και μετά, όλα κρίνονται στη δική μας συνέπεια και διαχείριση. Δυστυχώς, το ερωτικό ζευγάρι είναι βαθιά τραυματισμένο και πολύ θυμωμένο κι αυτό οδηγεί σχεδόν πάντα και τους δύο γονείς στην παγίδα μιας εκ των υστέρων διαπραγματευτικής αναστάτωσης που θα φτάσει και στο παιδί. Οι χαρακτηρισμοί του ενός για τον άλλον, οι αλληλοκατηγορίες, η έκθεσή τους, μέσω απουσίας στην καθημερινότητά του, η αδυναμία υποστήριξης του παιδιού στην αλλαγή που βιώνει, οι βλαβερές παρεμβάσεις τρίτων και πολλά άλλα είναι μόνο μερικά από όσα θα διαπιστώσουμε να συμβαίνουν.

Κάπως έτσι βγαίνει λανθασμένα το συμπέρασμα πως το παιδί δεν πρέπει να ξέρει, το τραύμα όμως μιας απώλειας δεν αντιμετωπίζεται με απόκρυψη, αλλά με την αλήθεια «παρέα» και εφαρμογή όσων του λέμε, με υπευθυνότητα και συνέπεια. Ο χωρισμός των γονέων είναι μια νέα συνθήκη για όλη την οικογένεια, που χρειάζεται προσαρμογή και εξοικείωση, αν σε αυτή μας την προσπάθεια βλέπουμε ότι ο θυμός μάς εμποδίζει να κάνουμε το καλύτερο δυνατό για τα παιδιά μας, ας μην ξεχνάμε πως η βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας είναι πάντα διαθέσιμη.

-Θέλοντας να προστατέψουμε τα παιδιά από στενάχωρες στιγμές μας τα κρατάμε μακριά. Για παράδειγμα, αν φύγει από τη ζωή η γιαγιά ή ο παππούς, ή ακόμα και ο ένας από τους γονείς. Ποια θα πρέπει κατά τη γνώμη σας να είναι η αντιμετώπιση. Λέμε την αλήθεια, το παίρνουμε μαζί μας στην κηδεία;

Είναι δυστυχώς συχνό το φαινόμενο αυτό. Πρόκειται για μια δική μας διαστρεβλωμένη αντίληψη, πως αν πω ψέματα ή αποκρύψω κάτι, προστατεύω το παιδί μου, ενώ στην πραγματικότητα το εκθέτω.

Όπως είπαμε και πριν, το παιδί όταν γνωρίζει τι συμβαίνει γύρω του μπορεί να νιώσει ασφαλές, ακόμη και στην πιο δυσάρεστη γι’ αυτό συνθήκη.

Δεν έχουμε τη δυνατότητα να ορίσουμε μια ασθένεια ή έναν θάνατο. Φανταστείτε λοιπόν πώς είναι για ένα παιδί να βλέπει τη μαμά ή τον μπαμπά να μην έχουν όρεξη πια, να μη χαμογελούν, ευερέθιστους, χωρίς υπομονή στα αιτήματά τους κι όταν το παιδί τους ρωτά τι έχεις, η απάντηση να είναι «τίποτα» ή «καλά είμαι». Φανταστείτε μια μαμά ή έναν μπαμπά στα μαύρα, που μετά από μια κηδεία θα ανακοινώσει στο παιδί την απώλεια ενός αγαπημένου του προσώπου, με προσπάθεια να μην κλάψει και με μια παρότρυνση προς το παιδί «μην κλαις, όλα θα πάνε καλά». Και βάλτε τους εαυτούς σας τώρα στη θέση του κι αναλογιστείτε τι του συμβαίνει.

Στο πλαίσιο αυτής της πλασματικής προστασίας, του έχουμε στερήσει την αρχική γνώση πως κάτι δυσάρεστο συμβαίνει και μαζί την ευκαιρία να εκπλαγεί, να στενοχωρηθεί, να φοβηθεί, να κλάψει, να θυμώσει, να μιλήσει και γενικά τις πρώτες αντιδράσεις που όλοι φυσιολογικά έχουμε κάτι τέτοιες στιγμές. Παράλληλα, του στερούμε την «παρέα», να το διανύσουμε μαζί, να παρηγορήσει ο ένας τον άλλον και μέσα από το συναίσθημα που θα ανταλλάξουμε να νιώσουμε πάλι ασφαλείς.

Στο θάνατο, βάσει διεθνούς βιβλιογραφίας, λέμε μόνο την αλήθεια, την ώρα που συμβαίνουν τα γεγονότα κι όχι αφού έχουν όλα ολοκληρωθεί, με λέξεις ακριβείς, για παράδειγμα «πέθανε», όχι «έφυγε», εξηγούμε στο παιδί ποια είναι η διαδικασία που θα ακολουθήσουμε στη συνέχεια, με λέξεις απλές για την ηλικία του, και το ρωτάμε αν θέλει να συμμετάσχει. Με τον τρόπο αυτό, βιώνουμε μαζί το πένθος μας, το διαχειριζόμαστε και το αποδεχόμαστε το ίδιο. Κίνδυνος υπάρχει, όταν όλα αυτά δεν συμβούν κι ο καθένας μας βιώσει τον πόνο του μόνος, σε διαφορετικό χρόνο και χωρίς την ευκαιρία να το εκφράσει, να το ανταλλάξει και να δεχτεί την υποστήριξη των ανθρώπων του.

Ο θάνατος είναι το κλείσιμο του κύκλου της ζωής, ας σκεφτούμε πως ένα από τα πολλά που θα πρέπει να μάθουμε στο παιδί μας είναι κι αυτό κι ας το ξεκινήσουμε ίσως με πιο εύκολους τρόπους για εμάς, ώστε όταν κληθούμε να τον αντιμετωπίσουμε μέσα στην οικογένεια να έχουμε αναφορές. Όπως για παράδειγμα όταν πεθάνει το κατοικίδιό μας, να μην πούμε «το ’σκασε» ή όταν καταστραφεί ένα παιχνίδι του, να μην τρέξουμε πανικόβλητοι να το αντικαταστήσουμε. Όλα διαγράφουν έναν κύκλο, εξοικειώνουμε τα παιδιά μας με την αρχή του, ας το κάνουμε και με το τέλος του!

-Η αλλαγή των συνηθειών μας ως οικογένεια τι αντίκτυπο έχει στο παιδί μας; Για παράδειγμα, η αλλαγή σπιτιού ή πόλης, η αλλαγή φίλων, η αλλαγή του τόπου των διακοπών μας κ.ά.;

Τα πάντα έχουν αντίκτυπο και στο παιδί! Ειδικά στην προσχολική ηλικία, κάθε μέρα της ζωής του κρύβει και κάτι νέο. Όταν το καινούργιο παραμένει σταθερό, πρέπει να το διαχειριζόμαστε σαν αλλαγή και να βοηθάμε το παιδί να εξοικειωθεί με τη νέα πραγματικότητα, όταν όχι, το βιώνουμε απλά σαν εξαίρεση στη μαθημένη ρουτίνα μας. Μεγαλώνοντας, έρχεται η εμπειρία, που θα εξομαλύνει τις πρώτες αντιδράσεις, γιατί σε πολλές αλλαγές υπάρχει πλέον προηγούμενο. Έτσι το παιδί συναισθηματικά τις αποδέχεται και τις οικειοποιείται πιο εύκολα.

Στις αλλαγές που συζητάμε, πριν συμβούν, έχει προηγηθεί για τους γονείς μία τουλάχιστον σκέψη, έρευνα πριν τη λήψη απόφασης, πολλές συζητήσεις μεταξύ μας και μια τελική επιλογή. Που είναι το παιδί σε όλα αυτά;

Είναι σημαντικό να θεωρούμε το παιδί μέλος της ομάδας και να το αντιμετωπίζουμε ισότιμα, που σημαίνει το συμπεριλαμβάνουμε στην προετοιμασία που οι ίδιοι κάνουμε μέχρι να συμβεί η αλλαγή και έτσι του δίνουμε χρόνο να κατανοήσει τους λόγους για τους οποίους είναι αναγκαία και χώρο να νιώσει όπως θέλει γι’ αυτό που πρόκειται να συμβεί.

Αυτό που συνήθως γίνεται είναι να του ανακοινώνουμε την αλλαγή λίγο πριν συμβεί και συνήθως βρισκόμαστε αντιμέτωποι με δυσάρεστες αντιδράσεις, που δεν θέλουμε και δεν μπορούμε να διαχειριστούμε. Η εξέλιξη αυτή δεν σχετίζεται με τίποτα άλλο, παρά με τον τρόπο μας. Φανταστείτε για παράδειγμα να πρέπει να αλλάξουμε σπίτι, πώς θα είναι αν του πούμε ότι το αποφασίσαμε και μετακομίζουμε τέλος του μήνα και πώς θα είναι αν του πούμε ότι πρέπει να αλλάξουμε σπίτι για λόγους που μπορεί (ανάλογα την ηλικία του) να κατανοήσει, του εξηγήσουμε τη διαδικασία για να βρούμε άλλο, πάμε μαζί να δούμε σπίτια, αποφασίσουμε, ονειρευτούμε πού θα βάλουμε τι και μας φανταστούμε μέσα στον νέο μας χώρο; Εμείς πώς θα θέλαμε να το μάθουμε;

Ο αντίκτυπος εξαρτάται από το πώς θα επιλέξουμε να το διαχειριστούμε, αν δεν μοιραζόμαστε τις αλήθειες που το αφορούν και το επηρεάζουν, θα είναι έντονος, παρατεταμένος και τραυματικός, αν όχι, θα είναι ήπιος, φυσιολογικός σε αντιδράσεις κι εποικοδομητικός ως προς τη διαχείριση καταστάσεων.

-Τέλος, θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε το πώς συμβάλλουν τα social media και η τηλεόραση στη διαμόρφωση της προσωπικότητας ενός μικρού παιδιού;

Κανονικά θα έπρεπε να πω καθόλου, αν λάβουμε υπ΄ όψιν την επιστημονική άποψη που προειδοποιεί για τη χρήση οθονών και των εφαρμογών τους. Σύμφωνα λοιπόν με αυτήν, οι οθόνες είναι απαγορευτικές μέχρι τα 2 χρόνια, στο υπόλοιπο διάστημα της προσχολικής και μέχρι τα 7 χρόνια είναι από 20΄εως 1 ώρα max ημερησίως και μόνο για ψυχαγωγία.

Δυστυχώς, παρά τις συστάσεις, το φαινόμενο που διαχρονικά παρατηρείται στα μικρά παιδιά είναι να τους δίνεται ελεύθερη πρόσβαση στις οθόνες από πολύ μικρή ηλικία, καθώς οι γονείς τις χρησιμοποιούν ως μέσο απασχόλησης των παιδιών τους και ο χρόνος παραμονής τους ξεπερνά καθημερινά κατά πολύ το προτεινόμενο. Σοκαριστικό είναι, δε, πως αν δώσεις σε ένα βρέφος το κινητό σου, θα δεις να αναπαράγει μιμητικά με άνεση την κίνηση του scroll. Επίσης, το περιεχόμενο των προγραμμάτων που θα παρακολουθήσουν τα παιδιά σπανίως έχει ελεγχθεί από τους γονείς, οπότε και τα μηνύματα που θα περαστούν σε αυτό είναι αμφίβολης ωφελιμότητας.

Η προσωπικότητα περιλαμβάνει το σύνολο των χαρακτηριστικών του παιδιού, δηλαδή σκέψη, συναίσθημα, συμπεριφορά, και διαμορφώνεται από τα γονίδια και το περιβάλλον. Η διαπαιδαγώγηση που ασκούμε στο παιδί είναι ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν τη διαμόρφωση που επιδιώκουμε στην προσχολική ηλικία, συνεπώς και τα «μέσα» της αξιολογούνται στο τελικό αποτέλεσμα. Αν η χρήση οθονών είναι εντός των επιτρεπόμενων ορίων, με ελεγχόμενο περιεχόμενο και μόνο στόχο την ψυχαγωγία, τότε το «μέσο» είναι πολύτιμο εργαλείο, συμπληρωματικό στα υπόλοιπα ερεθίσματα του παιδιού. Αν όμως είναι υποκατάστατο της επαφής μας με το παιδί, της διάδρασης και της ανταλλαγής μηνυμάτων και συναισθήματος, τότε η χρήση του μέσου γίνεται αυτομάτως έκθεση του παιδιού, επικίνδυνη για την ανάπτυξή του.

Τα social media από την άλλη είναι μέσα επικοινωνίας, ψυχαγωγίας, ενημέρωσης και κοινωνικοποίησης για τους ενηλίκους και καταχρηστικά για τους εφήβους. Έχουν γίνει πλέον απαραίτητα για την καθημερινή επαφή με το κοινωνικό περιβάλλον, ενώ στις ηλικίες 12-15 χρόνων παρατηρείται εύκολα κατάχρηση του χρόνου που αφιερώνουν σε αυτά, με την ανοχή των γονέων τους.

Ζούμε στην ψηφιακή εποχή και για την ακρίβεια κάνουμε τα πρώτα μας βήματα στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την αλλαγή των μέσων, ούτε θα μας χρησιμεύσει σε τίποτα η δαιμονοποίησή τους. Αυτό που χρειαζόμαστε για τα παιδιά μας είναι μέτρο και ασφάλεια. Κι αυτό το χτίζουμε σταδιακά, όντας παρόντες στην είσοδό του στις νέες τεχνολογίες, εκπαιδεύοντάς το στους κινδύνους, ασκώντας γονικό έλεγχο στο περιεχόμενο αναζήτησης, έχοντας δημιουργήσει από νωρίς ένα πραγματικό κοινωνικό περιβάλλον γι’ αυτό με φίλους και εξωσχολικές δραστηριότητες και βοηθώντας το να κρατά μια ισορροπία ανάμεσα στην πραγματική καθημερινότητα και την εικονική φαντασίωσή της.

Σε κάθε ηλικία, η επικοινωνία μεταξύ γονέων και παιδιού είναι το «κλειδί» για τις δυσκολίες που θα έρθουν.

Διαβάστε παρακάτω την συνέντευξη από το περιοδικό Ασφαλιστικό ΝΑΙ που κυκλοφορεί (Τεύχος 212) και σε ηλεκτρονική μορφή (πατήστε κάτω δεξιά για μεγέθυνση)

Ποια είναι η Κατερίνα Βέργου

Σύμβουλος Ψυχικής Ύγείας, επιστημονική διευθύντρια του Κέντρου Συμβουλευτικής Προσέγγισης «γραμμή» & επιστημονική συνεργάτις των Κέντρων Προσχολικής Αγωγής & Εκπαίδευσης «Άλκηστη». Έλαβε το πτυχίο της από το Κέντρο Ανθρωπιστικών Σπουδών & Ερευνών ΚΑΣΕ, έχει μεταπτυχιακό τίτλο στην Κλινική Ψυχο λογία MA in Clinical Psychology στο Middlesex University of London, δίπλωμα στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία με δίπλωμα ανώτερης πρακτικής, δίπλωμα στη Συμβουλευτική Ψυχικής Ύγείας, δίπλωμα στην Εφαρμοσμένη Συμβουλευτική στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας & Συμβουλευτικής, είναι πιστοποι ημένη Instructor Total Mindfulness Professional για ενήλικες και Total Mindfulness Bright Minds για παιδιά από την ISON PSYCHOMETRICA. Έκανε πρακτική άσκηση στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής και εργάστηκε σε ιδιωτικά γραφεία ψυχολόγων, στο Κέντρο Αποκατάστασης Κρανιοεγκεφαλικών Κακώσεων MITROPOLIS με παιδιά, εφήβους, ενήλικες, οικογένειες, ζευγάρια και σε Κέντρα Προσχολικής Αγωγής & Εκπαίδευσης με παιδιά, εκπαιδευτικούς και γονείς. Έχει εκδώσει τον Πρώτο Οδηγό Συναισθηματικής Αγωγής για Γονείς, εκδ. Οσελότος 2016. Είναι μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής (ΕΕΣ) & της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Συμβουλευτικής – European Association for Counselling (EAC)