Απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα σχετικά με επίκαιρα θέματα Δημόσιας Υγείας  όπως η γρίπη, ο ιός Δυτικού Νείλου, η ιλαρά και οι παιδιατρικές ιογενείς λοιμώξεις από τους πλέον ειδικούς σε θέματα Παθολογίας, Παιδιατρικής, Λοιμώξεων, Μικροβιολογίας, Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής, Εντομολογίας καθώς και χρήσιμες συμβουλές ενόψει της χειμερινής περιόδου 2018-2019 δόθηκαν σήμερα σε ειδική επιστημονική εκδήλωση που οργάνωσε το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), στο Αμφιθέατρο «Α. Αργυριάδης» του ιστορικού Κεντρικού του Κτηρίου.

Στην εκδήλωση παρουσιάσθηκαν όλα επιδημιολογικά δεδομένα που σχετίζονται με τη σημασία των εμβολιασμών για τη Δημόσια Υγεία. Έγινε ειδική αναφορά στο θέμα των κρουσμάτων ιλαράς στη χωρά μας, στη σημασία των εμβολιασμών για τον ιό της γρίπης και στα μεταδιδόμενα νοσήματα με ξενιστές (κουνούπια, σκνίπες κ.ά.), με ειδική αναφορά, επίσης, στις ευάλωτες ομάδες, καθώς και στα ενδεδειγμένα μέτρα πρόληψης, τόσο ατομικά, όσο και συλλογικά από τους αρμόδιους φορείς.

Κεντρικοί ομιλητές της εκδήλωσης ήταν: η κ. Θ. Γεωργακοπούλου, Παιδίατρος - Λοιμωξιολόγος, Υπεύθυνη του Τμήματος Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης του ΚΕΕΛΠΝΟ, η οποία ανέπτυξε το θέμα «Επιδημία Ιλαράς στη χώρα μας, 2017-2018: Επιδημιολογικά δεδομένα, μέτρα πρόληψης & ελέγχου», η κ. Δ. Περβανίδου, Ιατρός του ΚΕΕΛΠΝΟ, Υπεύθυνη του Γραφείου Νοσημάτων που μεταδίδονται με Διαβιβαστές), η οποία ανέπτυξε το θέμα «Ιος του Δυτικού Νείλου στην Ελλάδα: Επιδημιολογικά δεδομένα και δράσεις πρόληψης», η κ. Ξ. Δεδούκου, Παιδίατρος - Λοιμωξιολόγος του ΚΕΕΛΠΝΟ, η οποία ανέπτυξε το θέμα «Εποχική Γρίπη: Επιδημιολογικά Δεδομένα & Δράσεις Δημόσιας Υγείας», η Καθηγήτρια Παιδιατρικής ― Λοιµωξιολογίας, Διευθύντρια της Γ’ Παιδιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ στο Πανεπιστηµιακό Γενικό Νοσοκοµείο ΑΤΤΙΚΟΝ κ. Β. Παπαευαγγέλου, η οποία ανέπτυξε το θέμα «Η εμβολιαστική κάλυψη στην Ελλάδα και τρόποι ενίσχυσής της», ο Καθηγητής Μικροβιολογίας, Διευθυντής του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Α. Τσακρής, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Εργαστήριο και εμβολιασμοί», ο Καθηγητής Εντατικολογίας του Τμήματος Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ κ. Π. Μυριανθέας, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα «Αντιγριπικός εμβολιασμός και έκβαση ασθενών ΜΕΘ», ο κ. Ε. Θηραίος, Γενικός Ιατρός, Δ/ντής του ΕΣΥ στο Κέντρο Υγείας Βάρης και Γενικός Γραμματέας της Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών, ο οποίος αναφέρθηκε στη λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου και στη σημασία της ανάγκης εμβολιασμού των επαγγελματιών υγείας, και ο Καθηγητής της Γεωργικής Ζωολογίας & Εντομολογίας, τέως Πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Γ. Παπαδούλης, ο οποίος αναφέρθηκε στα έντομα ως διαβιβαστές παθογόνων στον άνθρωπο.

Την εκδήλωση συντόνισαν ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ, Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής κ. Μ.-Α. Δημόπουλος, ο Ιατρός και Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας του Υπουργείο Υγείας κ. Γ. Μπασκόζος και ο Πρόεδρος του ΚΕΕΛΠΝΟ, Αναπλ. Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Θ. Ρόζενμπεργκ. 

Ο κ. Δημόπουλος στον χαιρετισμό του αναφέρθηκε στις πρωτοβουλίες και τις δράσεις του ΕΚΠΑ για ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα, όπως τα ζητήματα Υγείας με αφορμή την επιστημονική εκδήλωση για επίκαιρα θέματα υγείας, τονίζοντας την ανάγκη της ενίσχυσης της πρόληψης. 

Ο Πρόεδρος του ΚΕΕΠΛΝΟ κ. Θ. Ρόζενμπεργκ αναφέρθηκε στην αποτελεσματική αντιμετώπιση ζητημάτων υγείας από το ΚΕΕΛΠΝΟ κατά την προηγούμενη χρονιά και στην βούληση του Οργανισμού να ενισχυθούν οι δράσεις για όλα τα θέματα υγείας και την επόμενη χρονιά. 

Ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας του Υπουργείο Υγείας κ. Γ. Μπασκόζος αναφέρθηκε στα θέματα δημόσιας υγείας κάνοντας μια ευρύτερη τοποθέτηση αυτών στον ευρωπαϊκό χάρτη, τονίζοντας τις δράσεις που αναλαμβάνει η Πολιτεία για την έγκαιρη πρόληψη. Επίσης, σημείωσε ότι και αυτή τη χρονιά θα συνεχισθούν οι ενέργειες για τον εμβολιασμό των επαγγελματιών υγείας.

Στον χαιρετισμό της η Κοσμήτωρ της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΕΚΠΑ, Καθηγήτρια κ. Χ. Σπηλιοπούλου, αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στην ανάγκη έγκυρης ενημέρωσης για τα θέματα Υγείας, έτσι ώστε να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση τόσο του ευρύτερου κοινού, όσο και του προσωπικού υγείας.

Η Πρόεδρος του Τμήματος Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ, Καθηγήτρια κ. Χ. Λεμονίδου, αναφέρθηκε στην ανάγκη πρόληψης σε όλα τα θέματα υγείας και στη σημασία των εμβολιασμών γενικότερα του πληθυσμού και ειδικότερα του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού.

Θ. Γεωργακοπούλου
Σχετικά με την ιλαρά

Σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες έχει εκδηλωθεί επιδημία ιλαράς που βρίσκεται σε εξέλιξη. Από 1/5/2017 μέχρι και σήμερα, στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 3256 κρούσματα ιλαράς (1883 εργαστηριακά επιβεβαιωμένα) (επίπτωση 302,4/1.000.000 πληθυσμού), με μεγαλύτερη συχνότητα στη Νότια Ελλάδα. Στη μεγάλη πλειονότητα πρόκειται για άτομα Ελληνικής υπηκοότητας (Έλληνες Αθίγγανοι 60,7%, Έλληνες-Γενικός πληθυσμός 29,3%, Αλλοδαποί 10,0% ). Αφορά κυρίως σε παιδιά ηλικίας <14 ετών από κοινότητες Ρομά και άτομα από το γενικό πληθυσμό κυρίως στην ηλικιακή ομάδα 25-44 ετών που δεν έχουν ανοσία στην ιλαρά. Τα περισσότερα κρούσματα ιλαράς είναι ανεμβολίαστα (80,2%). Κρούσματα ιλαράς καταγράφονται και σε επαγγελματίες υγείας (n=130; 4,0%), εκ των οποίων ποσοστό 48% ήταν ανεμβολίαστοι έναντι της ιλαράς. 

Τις τελευταίες εβδομάδες η επιδημία είναι σε ύφεση, με σταδιακή μείωση των δηλούμενων ανά εβδομάδα κρουσμάτων. Το ΚΕΕΛΠΝΟ παραμένει σε κατάσταση ετοιμότητας και εγρήγορσης καθώς με την έναρξη της σχολικής χρονιάς και τη συνακόλουθη επικράτηση συνθηκών συγχρωτισμού ενδέχεται να επηρεαστεί η εξέλιξη της επιδημίας.

Ενόψει της επιδημικής έξαρσης ιλαράς η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών (ΑΔΑ: Ω893465ΦΥΟ-8ΘΝ) έχει αποφασίσει και συστήνει:

«α/ τον άμεσο εμβολιασμό με το εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (εμβόλιο MMR) των παιδιών, των εφήβων και των ενηλίκων που δεν έχουν εμβολιαστεί με τις απαραίτητες δόσεις. Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, παιδιά, έφηβοι και ενήλικες που έχουν γεννηθεί μετά το 1970 και δεν έχουν ιστορικό νόσου πρέπει να είναι εμβολιασμένοι με 2 δόσεις εμβολίου για την ιλαρά (με τη μορφή μονοδύναμου εμβολίου ιλαράς ή μικτού εμβολίου MMR).

β/ τη διενέργεια της 1ης δόσης του εμβολίου MMR στην ηλικία των 12 μηνών και τη διενέργεια της 2ης δόσης τρεις (3) μήνες μετά την 1η δόση ή – εφόσον έχει παρέλθει το διάστημα αυτό– το ταχύτερο δυνατόν. Σε περιπτώσεις υψηλού κινδύνου, η 2η δόση μπορεί να γίνει με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 4 εβδομάδων από την 1η. Οι συστάσεις αυτές ισχύουν για όσο διάστημα η επιδημική έξαρση ιλαράς είναι σε εξέλιξη και μέχρι να εκδοθεί νεότερη απόφαση της Επιτροπής.»

Η ενημερωτική καμπάνια του ΚΕΕΛΠΝΟ με μήνυμα «Εμβολιαζόμαστε για την ιλαρά και προστατευόμαστε» (τηλεοπτικό και ραδιοφωνικό σποτ, αφίσα, ενημερωτικό φυλλάδιο και διαδικτυακό banner) είναι σε εξέλιξη και στοχεύει στην εντατικοποίηση των εμβολιασμών, στην εγρήγορση των επαγγελματιών υγείας, στην ενίσχυση της επιδημιολογικής επιτήρησης της νόσου και στην συνεχιζόμενη εγρήγορση των τοπικών και εθνικών αρχών. 

Ξ. Δεδούκου 
Σχετικά με τη Γρίπη

Κάθε χρόνο στην Ελλάδα, παρατηρείται έξαρση στη δραστηριότητα του ιού της γρίπης με αποτέλεσμα την αύξηση της νοσηρότητας και θνησιμότητας. Αν και είναι αναμενόμενη η ετήσια επιδημική έξαρση της γρίπης, τα χαρακτηριστικά της όπως ο χρόνος έναρξης, η διάρκεια και η σοβαρότητα των επιπτώσεων της, ποικίλλουν από χρονιά σε χρονιά, ανάλογα με τον τύπο του ιού που κυκλοφορεί και με το βαθμό ανοσίας που έχουν σ' αυτόν οι διάφορες ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού. 
Η γρίπη είναι ιογενής λοίμωξη που εκδηλώνεται κυρίως με συμπτώματα από το αναπνευστικό σύστημα. Στην Ευρώπη, η γρίπη κατατάσσεται στην πρώτη θέση μεταξύ 31 λοιμωδών νοσημάτων για τις επιπτώσεις της στην υγεία του πληθυσμού, ενώ υπολογίζεται ότι 4-50 εκατομμύρια ασθενείς νοσούν κάθε χρόνο από γρίπη και 15.000 – 70.000 καταλήγουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Στην Ελλάδα, η ετήσια δραστηριότητα της γρίπης παρακολουθείται και αξιολογείται από το ΚΕΕΛΠΝΟ με συνδυασμό συστημάτων επιδημιολογικής επιτήρησης που λειτουργούν συμπληρωματικά και καλύπτουν την επιτήρηση σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, την καταγραφή των σοβαρών περιστατικών που απαιτούν νοσηλεία σε ΜΕΘ, την ιολογική επιτήρηση σε συνεργασία με τα Εθνικά Κέντρα Αναφοράς γρίπης και την επιτήρηση της γενικής θνησιμότητας. 

Κατά την περίοδο γρίπης 2017-2018 επικράτησε ο ιός γρίπης τύπου Β (71,2%) και σε μικρότερα ποσοστά απομονώθηκαν ιοί γρίπης τύπου Α (28,8%), με συχνότερο τον υπότυπο A(H1N1)pdm09 και σε μικρότερο ποσοστό τον υπότυπο A(H3N2). Σε σχέση με την προηγούμενη, η περίοδος γρίπης 2017 – 2018 άρχισε το ίδιο χρονικό διάστημα (εβδομάδα 52/2017, δηλαδή 25 Δεκεμβρίου 2017 – 31 Δεκεμβρίου 2017), με σταδιακή αύξηση της δραστηριότητας της γρίπης, κορύφωση την εβδομάδα 8/2018, και σταδιακή μείωση μέχρι το τέλος της περιόδου επιτήρησης. Κατά την περίοδο 2017-2018, καταγράφηκαν σημαντικά λιγότερα σοβαρά κρούσματα εργαστηριακά επιβεβαιωμένης γρίπης και θανάτων  (107 ασθενείς νοσηλεύθηκαν σε Μ.Ε.Θ.  και 42 απεβίωσαν ενώ  πέρυσι 276 νοσηλεύθηκαν σε Μ.Ε.Θ. και 108 απεβίωσαν), παράλληλα η γενική θνησιμότητα παρέμεινε στα αναμενόμενα πλαίσια. Τα στελέχη γρίπης τύπου Β και A(H1N1)pdm09 που απομονώθηκαν δεν παρουσίασαν γενετικές μεταβολές σε σχέση με το στέλεχος του αντιγριπικού εμβολίου, ενώ τα αντίστοιχα τύπου A(H3N2) παρουσίασαν αντιγονική και γενετική ποικιλομορφία. 

Ο ετήσιος αντιγριπικός εμβολιασμός αποτελεί το πιο αποτελεσματικό μέτρο πρόληψης της νόσου και περιορίζει τη διασπορά του ιού στην κοινότητα, συμβάλλοντας αφενός μεν στη μείωση των επιπτώσεων στην υγεία του πληθυσμού, αφετέρου δε στην εύρυθμη λειτουργία των υπηρεσιών υγείας και στην ομαλή κοινωνικοοικονομική δραστηριότητα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον εμβολιασμό όλων των ατόμων άνω των 60 ετών καθώς και ενηλίκων και παιδιών που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου (π.χ. χρόνια υποκείμενα νοσήματα, νοσογόνος παχυσαρκία, έγκυες και λεχωίδες). Παράλληλα, όλοι οι εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας θα πρέπει να εμβολιαστούν έναντι της γρίπης με στόχο την προστασία της υγείας τους αλλά και της υγείας των ασθενών τους.
Παρά το γεγονός της αύξησης σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές, της εμβολιαστικής κάλυψης τόσο των επαγγελματιών υγείας όσο και του γενικού πληθυσμού κατά την περίοδο 2017-2018, η πλειοψηφία των ασθενών που νοσηλεύτηκαν σε Μ.Ε.Θ. ή που απεβίωσαν από εργαστηριακά επιβεβαιωμένη γρίπη, δεν ήταν εμβολιασμένοι παρ' ότι ανήκαν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, καταδεικνύοντας έτσι τη σημασία ενίσχυσης του μηνύματος για την αναγκαιότητα του εμβολιασμού και την επίτευξη περαιτέρω αύξησης της εμβολιαστικής κάλυψης.  

Δ. Περβανίδου 
Σχετικά με τον ιό του δυτικού Νείλου

Ο ιός του Δυτικού Νείλου μεταδίδεται στους ανθρώπους κυρίως με το τσίμπημα μολυσμένου κουνουπιού. Τα κουνούπια μολύνονται όταν τρέφονται από μολυσμένα πτηνά, τα οποία αποτελούν την κύρια φυσική δεξαμενή του ιού. Αν και μπορεί να μολυνθούν από τον ιό πολλά γένη και είδη κουνουπιών, τα κουνούπια του γένους Culex θεωρούνται γενικά οι πιο σημαντικοί διαβιβαστές του ιού και ιδίως το είδος Culex pipiens («κοινά» κουνούπια). 

Περίπου 75-80% των ατόμων που μολύνονται δεν εκδηλώνουν συμπτώματα και περίπου 20-25% εμφανίζουν ήπια αυτοπεριοριζόμενη νόσο που μοιάζει με γριπώδη συνδρομή. Λιγότερο από 1% των ατόμων που μολύνονται (κυρίως άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και άτομα με χρόνια υποκείμενα νοσήματα) εμφανίζουν σοβαρή νόσο που προσβάλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα (συνήθως εγκεφαλίτιδα ή μηνιγγίτιδα). 

Ο ιός του Δυτικού Νείλου έχει παγκόσμια κατανομή, σε Αμερική, Ευρώπη, Ασία και Αυστραλία. Στην Ευρώπη, κυκλοφορία του ιού είχε καταγραφεί ήδη από τη δεκαετία του 1960, με την 1η μεγάλη επιδημία το 1996-1997 στη Ρουμανία. Έκτοτε, καταγράφονται κρούσματα σε διάφορες χώρες, κυρίως της κεντρικής και νότιας Ευρώπης, ενώ από το 2010 και μετά καταγράφονται εποχικές εξάρσεις σε κάθε περίοδο μετάδοσης, υποδηλώνοντας ότι ο ιός έχει εγκατασταθεί σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας.

Η επιδημιολογία του ιού είναι σύνθετη και ως εκ τούτου θεωρείται σε παγκόσμιο επίπεδο απρόβλεπτη η κυκλοφορία του και η γεωγραφική του κατανομή σε κάθε περίοδο μετάδοσης. Κατά τη φετινή περίοδο 2018, έχει καταγραφεί πρώιμη έναρξη της κυκλοφορίας του ιού, σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στη χώρα μας, με την εμφάνιση ανθρώπινων περιστατικών από τα τέλη Μαΐου - αρχές Ιουνίου και με αυξημένο αριθμό κρουσμάτων στις προσβεβλημένες χώρες. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε γειτονικές χώρες, κατά την περίοδο 2018 (έως 21/09/2018), κρούσματα λοίμωξης από τον ιό ΔΝ έχουν καταγραφεί -εκτός από τη χώρα μας- και στην Ιταλία, στη Σερβία, στη Ρουμανία, στην Ουγγαρία, στη Σλοβενία, στην Κροατία, στη Γαλλία, στο Ισραήλ, στο Κόσοβο, στην Αυστρία, και στη Βουλγαρία (πηγή: ECDC, Disease Data from ECDC Surveillance Atlas-West Nile Fever). 

Στην Ελλάδα κρούσματα λοίμωξης από τον ιό έχουν καταγραφεί τα έτη 2010-2014 και 2017-2018, κατά τους θερινούς μήνες, σε διάφορες περιοχές της χώρας, ενώ κυκλοφορία του ιού έχει καταγραφεί σε όλες σχεδόν τις Περιφέρειες, υποδηλώνοντας την εγκατάσταση του ιού σε διάφορες περιοχές (και) της χώρας μας. Το 2018, έως τις 03/10/2018 έχουν καταγραφεί πανελλαδικά 289 κρούσματα της λοίμωξης από τον ιό, σε 24 Περιφερειακές Ενότητες. Θεωρείται πιθανή και αναμενόμενη η εμφάνιση και άλλων περιστατικών λοίμωξης από τον ιό στη χώρα μας κατά την τρέχουσα περίοδο, καθώς και σε κάθε ερχόμενη περίοδο κυκλοφορίας των κουνουπιών, τόσο σε γνωστές όσο και σε νέες περιοχές κυκλοφορίας. 

Η επιδημιολογική επιτήρηση της νόσου, η συστηματική και έγκαιρη καταπολέμηση των κουνουπιών, η εφαρμογή μέτρων ατομικής προστασίας από τα κουνούπια και μέτρα για την ασφάλεια του αίματος αποτελούν τα πλέον ενδεδειγμένα μέτρα για τον έλεγχο της νόσου. 

Το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. διενεργεί σε κάθε περίοδο μετάδοσης ενισχυμένη επιδημιολογική επιτήρηση της νόσου, με στόχο την άμεση υλοποίηση στοχευμένων δράσεων πρόληψης και απόκρισης από τις αρμόδιες εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές. Συγκεκριμένα, οι δράσεις των εθνικών αρχών δημόσιας υγείας για την αντιμετώπιση της λοίμωξης από τον ιό του ΔΝ, περιλαμβάνουν (επιγραμματικά):

Ι. Ενίσχυση της επιτήρησης της νόσου σε ανθρώπους: 

‐    Ενίσχυση της επιτήρησης των εγκεφαλιτίδων και των ύποπτων περιστατικών.
‐    Καθημερινή επικοινωνία και ανταλλαγή πληροφοριών με εργαστήρια (ενισχυμένη εργαστηριακή επιτήρηση).
‐    Υποστήριξη εργαστηριακής διερεύνησης ύποπτων περιστατικών.
‐    Διερεύνηση κρουσμάτων εντός 24 - 48 ωρών από τη διάγνωση, καθημερινή παρακολούθηση της πορείας και έκβασης των ασθενών.
‐    Άμεση ενημέρωση των αρχών και των φορέων, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, για τα διαγνωσμένα κρούσματα και για τα ενδεικνυόμενα μέτρα απόκρισης και πρόληψης (εντατικοποίηση έργων καταπολέμησης κουνουπιών, δράσεις ενημέρωσης κοινού, μέτρα για την ασφάλεια του αίματος).
‐    Δημιουργία και δημοσίευση στην ιστοσελίδα του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. εβδομαδιαίας έκθεσης επιδημιολογικής επιτήρησης. 

II.    Δράσεις ενημέρωσης - ευαισθητοποίησης κοινού (διάθεση φυλλαδίων, αφισών, συναντήσεις ενημέρωσης, Δελτία Τύπου, συνεντεύξεις σε ΜΜΕ).

III.    Μέτρα για την ασφάλεια του αίματος: Διατομεακή Ομάδα Εργασίας καθορίζει τις «επηρεαζόμενες» περιοχές, στις οποίες λαμβάνονται μέτρα για την ασφάλεια του αίματος από το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας. 

IV.    Συνεργασία και ανταλλαγή πληροφοριών με άλλους εθνικούς φορείς, όπως με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, που διενεργεί πρόγραμμα επιτήρησης της λοίμωξης σε ζώα και πτηνά, με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, με την Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (δεδομένα εντομολογικής επιτήρησης), με Πανεπιστήμια κ.α.  

V.    Δράσεις για την επιτήρηση και έλεγχο των κουνουπιών - Ευαισθητοποίηση Περιφερειών και Δήμων για την έγκαιρη έναρξη και υλοποίηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών και για έκτακτα έργα στις περιοχές όπου έχει καταγραφεί κυκλοφορία του ιού (συναντήσεις εργασίας, επιστολές, εγκύκλιοι, λειτουργία διατομεακής Επιτροπής για την Πρόληψη κα Αντιμετώπιση Τροπικών Νόσων, καθημερινή επικοινωνία και συνεργασία με περιφερειακές και τοπικές αρχές δημόσιας υγείας). 

VI.    Επικοινωνία με φορείς δημόσιας υγείας του εξωτερικού.

Το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. τονίζει την ανάγκη συνεχιζόμενης εγρήγορσης των επαγγελματιών υγείας και των τοπικών και εθνικών αρχών, και την ανάγκη τήρησης ατομικών μέτρων προστασίας από τα κουνούπια, σε όλη την επικράτεια, καθ’ όλη την περίοδο κυκλοφορίας των κουνουπιών.

Β. Παπαευαγγέλου
«Η εμβολιαστική κάλυψη στην Ελλάδα και τρόποι ενίσχυσής της»

Τα περισσότερα στοιχεία αναφορικά με την εμβολιαστική κάλυψη στην Ελλάδα προκύπτουν από τις Πανελλήνιες μελέτες εμβολιαστικής κάλυψης  που έχει διαχρονικά εκτελέσει η ΕΣΔΥ με τελευταία αυτή που διενεργήθηκε το  2012. Έγινε καταγραφή της εμβολιαστικής κάλυψης (ΕΚ) 1046 μαθητών Α’ Δημοτικού σε αντιπροσωπευτικό πανελλήνιο δείγμα καθώς και 212 παιδιών Ρωμά ηλικίας 2-6.5 ετών. Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής έδειξαν οτι στη χώρα μας, περίπου 65-70% των εμβολιασμών γίνονται στον ιδιωτικό τομέα. Ενδιαφέρον έχει η καταγραφή οτι μόλις το  83% των παιδιών 6 ετών είχαν εμβολιαστεί με δύο δόσεις MMR ενώ μόλις 36% των παιδιών 12 μηνών είχαν κάνει 3 δόσεις HepΒ. Από τη μελέτη αυτή όσο και από άλλες πιο πρόσφατες που διενεργήθηκαν είτε σε εξωτερικά ιατρεία μεγάλων Νοσοκομείων ή σε παιδιακούς σταθμούς καθίσταται σαφές οτι το σημαντικότερο πρόβλημα αφορά στη καθυστέρηση χορήγησης εμβολίων. Φαίνεται οτι παρόλο που στην Ελλάδα έχουμε ένα απο τα πιό «πλούσια» Εθνικά προγράμματα εμβολιασμών στην Ευρώπη, υπάρχει μεγάλη πολυφωνία στην εφαρμογή ΕΠΕ και χρήση εμβολίων από παιδιάτρους, παρατηρούνται σημαντικές καθυστερήσεις στη χορήγηση ορισμένων εμβολίων (HepB; PCV) και έχουμε χαμηλή κάλυψη με 2η δόση MMR. Σημειώνεται οτι ο μη έγκαιρος εμβολιασμός μικρών βρεφών και νηπίων ενέχει σημαντικούς κινδύνους.

Ακόμα σημαντικό είναι το πρόσφατο πρόβλημα έλλειψης εμβολίων που έχει φέρει μεγάλη αναστάτωση και σύγχυση, προάγει τη δυσπιστία του κόσμου και συνεπώς το αντιεμβολιαστικό  κίνημα, ενώ δυνητικά δημιουργεί "φωλιές" επίνοσου πληθυσμού.  

Οι κύριοι τρόποι ενίσχυσης της εμβολιαστικής κάλυψης περιλαμβάνουν δράσεις όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Οι παιδίατροι της κοινότητας θα πρέπει να βελτιώσουν τις ικανότητες επικοινωνίας τους με τους γονείς αφιερώνοντας χρόνο στην ουσιαστική ενημέρωση τους για τα οφέλη των εμβολίων αλλά και στην απάντηση τυχόν ερωτήσεων.  Ακόμα οι ασκούντες παιδίατροι θα πρέπει να δείξουν εμπιστοσύνη στην Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, να υιοθετήσουν το πρόγραμμα της ΕΠΕ έτσι ώστε να μειωθεί η πολυφωνία που δημιουργεί ανασφάλεια στους γονείς. Σήμερα υπάρχει απόλυτη διαύγεια ως προς τη σύγκρουση συμφερόντων των μελών της ΕΕΕ, ενώ εκτός από παιδιάτρους στελεχώνεται και από επιστήμονες οικονομίας της Υγείας και ειδικούς Δημόσιας Υγείας. Υπάρχει άμεση ανταπόκριση και τροποποίηση του ΕΠΕ ανάλογα με ενδημικά κύματα αλλά πάντα μόνο με βάση τεκμηριωμένα επιδημιολογικά δεδομένα (αποφυγή σύγχυσης) ενώ έχουν ξεκινήσει οι προσπάθειες εφαρμογής Εθνικής καταγραφής της εμβολιαστικής κάλυψης (registry) που θα συμβάλλει σημαντικά στην αναγνώριση των προβλημάτων και το σχεδιασμό αντιμετώπισης του προβλήματος.

Παύλος Μυριανθέας Καθηγητής Εντατικολογίας και Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ
«Αντιγριπικός εμβολιασμός και έκβαση ασθενών ΜΕΘ»

Η εποχική γρίπη σχετίζεται με σοβαρές επιπλοκές και αυξημένη θνητότητα σε παγκόσμιο επίπεδο ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που επιβάλλεται η εισαγωγή στις ΜΕΘ. Με βάση στοιχεία της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής θεραπείας (ΕΕΕΘ), η θνητότητα της γρίπης στις ΜΕΘ είναι η αναμενόμενη με βάση τη βαρύτητα της νόσου και τη σοβαρότητα των επιπλοκών της όπως η πολυοργανική δυσλειτουργία. Επίσης, σημαντικοί παράγοντες που σχετίζονται με την αυξημένη θνητότητα είναι ο μη-εμβολιασμός, η καθυστερημένη αναζήτηση ιατρικής βοήθειας (περίπου 4-5 ημέρες) που οδηγεί σε καθυστερημένη διάγνωση και καθυστερημένη έναρξη ειδικής αντιικής θεραπείας ιδιαίτερα σε άτομα με σοβαρά συνυπάρχοντα νοσήματα όπως υπέρταση, ΧΑΠ –άσθμα, ΣΔ, καρδιολογικά και ψυχιατρικά νοσήματα και κακοήθειες. Η αντιμετώπιση της αυξημένης θνητότητας της γρίπης περιλαμβάνει την πρόληψη με την ανάπτυξη εμβολιαστικής κουλτούρας και νοοτροπίας ιδιαίτερα σε ομάδες ατόμων αυξημένου κινδύνου ώστε να νοσήσουν όσο το δυνατό λιγότεροι και την ευαισθητοποίηση για άμεση εντός 48ώρου αναζήτηση ιατρικής βοήθειας σε κλινική υποψία γρίπης για έγκαιρη διάγνωση και άμεση θεραπεία. Παράλληλα επιβάλλεται η συνεχιζόμενη εκπαίδευση και ενημέρωση του επιστημονικού κοινού και του γενικού πληθυσμού σε θέματα δημόσιας υγείας.

Ε. Θηραίος
Η λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου 

Ο ιός του Δυτικού Νείλου μεταδίδεται στους ανθρώπους κυρίως με το δήγμα μολυσμένου «κοινού» κουνουπιού, προσβάλλει ζώα (πτηνά και άλογα) και τον άνθρωπο, αλλά δεν μεταδίδεται με άμεση συνήθη επαφή από άτομο σε άτομο. Λιγότερο συχνοί τρόποι μετάδοσης, μέσω μετάγγισης μολυσμένου αίματος ή μεταμόσχευσης οργάνων. 

Τα συμπτώματα εμφανίζονται από 2-14 ημέρες μετά το τσίμπημα του κουνουπιού, αν και μακρύτεροι χρόνοι επώασης (αρκετών εβδομάδων) έχουν αναφερθεί σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς. 

Κλινικά συμπτώματα και σημεία

ΑΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΗ ΜΟΡΦΗ: Στην κατηγορία αυτή ανήκει το 75 – 80% των μολυνθέντων ατόμων.  Δεν παρουσιάζουν κανένα σύμπτωμα 

ΗΠΙΑ ΜΟΡΦΗ (Πυρετός του Δυτικού Νείλου): Στην κατηγορία αυτή ανήκει το 20 – 25% των μολυνθέντων ατόμων. Εκδηλώνεται  με εικόνα οξείας συστηματικής εμπύρετης νόσου – γριπώδους συνδρομής.

ΣΟΒΑΡΗ ΜΟΡΦΗ (Νεύρο-διεισδυτική νόσος): Λιγότερο από 1% των ατόμων που μολύνονται (1 στους 140-320 μολυνθέντες) αναπτύσσουν τη μορφή προσβολής του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ), με εκδηλώσεις εγκεφαλίτιδας, μηνιγγο-εγκεφαλίτιδας, άσηπτης μηνιγγίτιδας ή σπανιότερα οξείας χαλαρής παράλυσης ή συνδυασμό των παραπάνω.

Πρόγνωση - Έκβαση – Παράγοντες κινδύνου

Στον «πυρετό του Δυτικού Νείλου» (ήπια μορφή της νόσου), τα συμπτώματα των μη επιπλεγμένων λοιμώξεων διαρκούν συνήθως 3-6 ημέρες (λιγότερο από μία εβδομάδα συνήθως). Σοβαρή νόσηση μπορεί να συμβεί σε ανθρώπους κάθε ηλικίας, ωστόσο η μεγάλη ηλικία (>50 ετών) είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου για σοβαρή νόσηση και θανατηφόρο έκβαση. Εκτός από την μεγάλη ηλικία, ως πιθανοί παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη νευρο-διεισδυτικής νόσου έχουν αναφερθεί χρόνια υποκείμενα νοσήματα (όπως π.χ. ανοσοκαταστολή, μεταμόσχευση οργάνου, καρκίνος, διαβήτης, κατάχρηση αλκοόλ, νεφρική νόσος, υπέρταση), το ανδρικό φύλο, η μόλυνση μέσω μεταμόσχευσης μολυσμένων οργάνων.

Προς το παρόν δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο για τον άνθρωπο, ούτε ειδική θεραπεία.

Η έγκαιρη διάγνωση κρουσμάτων λοίμωξης από τον ιό σε κάθε περιοχή και η άμεση δήλωση στο ΚΕΕΛΠΝΟ των διαγνωσμένων κρουσμάτων λοίμωξης, έχει τεράστια σημασία, για την έγκαιρη εφαρμογή μέτρων δημόσιας υγείας και πρόληψης.

Ε. Θηραίος
H σημασία της ανάγκης εμβολιασμού των επαγγελματιών υγείας

Το υγειονομικό προσωπικό είναι πολύ πιο πιθανό να μολυνθεί από τον ιό της γρίπης σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας θα πρέπει να εμβολιάζονται, γιατί κάτι τέτοιο μειώνει, στο πλαίσιο της κλινικής φροντίδας, τον κίνδυνο μετάδοσης της γρίπης στους ασθενείς, ιδιαίτερα σε εκείνους που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές της γρίπης (ασθενείς με χρόνια νοσήματα, έγκυες γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι), μειώνοντας παράλληλα και τις χαμένες ημέρες εργασίας του προσωπικού. Ενώ παράλληλα θα πρέπει να εμβολιάζονται, γιατί κάτι τέτοιο σημαντικά προωθεί τις αναγκαίες προϋποθέσεις για τη διατήρηση μιας υγιούς κοινότητας.

Η εφαρμογή καταγραφών και υπενθυμίσεων μέσω ηλεκτρονικών εφαρμογών βελτιώνει τα ποσοστά εμβολιασμού των ενηλίκων. Στην κατεύθυνση αυτή ο Ατομικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας και το ηλεκτρονικό βιβλιάριο εμβολίων μπορεί να παίξει ένα σημαντικό ρόλο.

Γ. Παπαδούλης
ΤΑ ΕΝΤΟΜΑ ΩΣ ΔΙΑΒΙΒΑΣΤΕΣ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

Η συντριπτική πλειονότητα των εντόμων είναι ακίνδυνα για τον άνθρωπο ενώ μερικά είναι και πολύ ωφέλιμα.  Χωρίς αυτά, πολλά φυτά και δέντρα που είναι απαραίτητα για τη διατροφή ανθρώπων και ζώων δεν θα επικονιάζονταν ούτε θα καρποφορούσαν.  Ασφαλώς, υπάρχουν έντομα που ενοχλούν τους ανθρώπους και τα ζώα με το επώδυνο τσίμπημά τους ή απλώς με την παρουσία τους σε μεγάλους αριθμούς.  Μερικά μάλιστα καταστρέφουν ολόκληρες καλλιέργειες.  Ακόμη χειρότερα όμως είναι τα έντομα τα οποία διασπείρουν ασθένειες και θάνατο.  Στον άνθρωπο τα κουνούπια είναι οι μοναδικοί φορείς των παθογόνων της ελονοσίας, του κίτρινου, του Δάγγειου Πυρετού, του ιού του Δυτικού Νείλου, του ιού Ζίκα κ.ά ενώ είναι πρωταρχικής σημασίας για τη μετάδοση εγκεφαλίτιδων και φιλαριάσεων.  Σημαντικοί φορείς ασθενειών αποτελούν και οι φλεβοτόμοι, έντομα που μεταφέρουν στον άνθρωπο τη λεϊσμανίαση ενώ δεν πρέπει να παραβλέπουμε και τη σημασία των κροτώνων (τσιμπουριών), που αν και δεν είναι έντομα, είναι υπεύθυνα για εκδήλωση του ιού Crimean-Congo hemorrhagic fever (Αιμορραγικός πυρετός Κριμαίας-Κονγκό) και την ασθένεια του Lyme (Lyme disease).