Το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού της Διεύθυνσης Αναπτυξιακής και Κοινωνικής Παιδιατρικής και το πρόγραμμα «ΑΛΚΥΟΝΗ», αναδεικνύει το πολύ σημαντικό θέμα του Μητρικού Θηλασμού, για την υγεία του παιδιού και της μητέρας, διοργανώνοντας ειδική εκδήλωση με θέμα «Ο Μητρικός Θηλασμός στην Ελλάδα: Παρελθόν, Παρόν και Στόχοι».

Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της έναρξης της εβδομάδας που αφιερώνεται κάθε χρόνο στην Ελλάδα για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση σχετικά με τον Μητρικό Θηλασμό, 1-7 Νοεμβρίου 2018.

Εθνικό Πρόγραμμα Προαγωγής Μητρικού Θηλασμού «ΑΛΚΥΟΝΗ»

Η παιδίατρος κυρία Ιωάννα Αντωνιάδου-Κουμάτου, Δ/ντρια της Διεύθυνσης Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Παιδιατρικής και υπεύθυνη του προγράμματος «Αλκυόνη: Εθνική Πρωτοβουλία Προαγωγής του Μητρικού Θηλασμού» ανέλυσε τις αιτίες για την μείωση του ποσοστού Μητρικού Θηλασμού στην χώρα μας. Συγκεκριμένα είπε πως όλο τον 20ο αιώνα η χώρα μας βρίσκεται κάτω από μια αλληλουχία πολεμικών συρράξεων, η οποία είχε ως αποτέλεσμα μεγάλες εσωτερικές μεταναστεύσεις. Παράλληλα, έγινε είσοδος των γυναικών στην εξαρτημένη σχέση εργασίας χωρίς ανάλογη προστασία της μητρότητας. Έτσι, για τέσσερις τουλάχιστον γενιές έγινε αποκοπή από τα παραδοσιακά πρότυπα και χάθηκε η βιωματική εμπειρία στην οικογένεια, με αποτέλεσμα το ενστικτικά αυτονόητο να αντικατασταθεί από τεχνικές Μητρικού Θηλασμού. Πρόσθετα, η διαφήμιση των υποκατάστατων μητρικού γάλακτος, με θεμιτά ή και αθέμιτα μέσα, άλλαξε την κουλτούρα θηλασμού και μας έκανε να θεωρούμε την εικόνα βρέφους που σιτίζεται με μπουκάλι γάλακτος φυσιολογική.

Η πρώτη εθνική μελέτη (2007) για τη συχνότητα και τους προσδιοριστικούς παράγοντες του Μητρικού Θηλασμού κατέδειξε ότι παρά το γεγονός του υψηλού ποσοστού πρόθεσης για θηλασμό και την έναρξη του θηλασμού τις πρώτες ημέρες μετά τη γέννηση (89%), τα ποσοστά αποκλειστικού Μητρικού Θηλασμού πέφτουν ραγδαία στο 41% την πρώτη μέρα ζωής, στο 21% τον πρώτο, 11% τον τρίτο και 0.9% τον έκτο μήνα ζωής.

Μετά από πέντε έτη εντατικής δράσης της «ΑΛΚΥΟΝΗΣ», τα αποτελέσματα της δεύτερης εθνικής μελέτης για τον Μητρικό Θηλασμό (2017), επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα του προγράμματος αλλά και υπογραμμίζουν την ανάγκη συνέχισής του. Συγκεκριμένα, τα ποσοστά αποκλειστικού Μητρικού Θηλασμού την πρώτη ημέρα ζωής ήταν 66% (41% το 2007), στο τέλος του πρώτου μήνα 40% (21% το 2007), στον τρίτο μήνα 27% (11% το 2007), ενώ παρέμειναν χαμηλά στο τέλος του έκτου μήνα (0,8%). Ωστόσο, στο τέλος του 6ου μήνα οι μισές περίπου μητέρες συνεχίζουν να θηλάζουν και το 1/3 θηλάζουν χωρίς να χορηγούν υποκατάστατο μητρικού γάλακτος.

Το χαμηλό ποσοστό αποκλειστικού Μητρικού Θηλασμού αποδίδεται στην πρακτική της πρώιμης εισαγωγής στερεών τροφών στην χώρα μας και οδήγησε στην θεσμοθέτηση, μετά από εισήγηση ομάδας εμπειρογνωμόνων, της κατευθυντήριας οδηγίας του ΠΟΥ για εισαγωγή στερεών τροφών μετά το τέλος του 6ου μήνα. Επίσης, βελτιώθηκαν σημαντικά οι πρακτικές των μαιευτηρίων που αφορούν στην προαγωγή του Μητρικού Θηλασμού, παρά το διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό των γεννήσεων με  καισαρική τομή.

Η κυρία Αντωνιάδου κατέληξε με την ευχή και την ελπίδα να συνεχιστούν οι δράσεις που αφορούν στον Μητρικό Θηλασμό, στην κατεύθυνση των προτεινόμενων από τον ΠΟΥ και τα Ηνωμένα Έθνη Βιώσιμων Αναπτυξιακών Στόχων (SDGs), ώστε η αύξηση της συχνότητας που ήδη έχουμε να μην είναι πυροτέχνημα.

Πλεονεκτήματα Μητρικού Θηλασμού: Νεότερα Δεδομένα

Η παιδίατρος κυρία Βράιλα Βενετία συνέχισε με μία αναφορά στα οφέλη του Μητρικού Θηλασμού με βάση τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η UNICEF υπογραμμίζουν την αξία των πρώτων 1000 ημερών ζωής ως μία από τις σπουδαιότερες και καθοριστικότερες περιόδους της ζωής του ατόμου. Ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός  συστήνεται μέχρι το τέλος του 6ου μήνα και παράλληλα με την χορήγηση στερεών τροφών μέχρι τα 2 έτη, ανάλογα με την επιθυμία της δυάδας μητέρα-παιδί. Το μητρικό γάλα αποτελεί την καταλληλότερη μορφή σίτισης για τα βρέφη και περιέχει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά (σάκχαρα, πρωτεΐνες, λίπη, ιχνοστοιχεία) απόλυτα προσαρμοσμένο στις ανάγκες του βρέφους για το οποίο προορίζεται. Επιπλέον είναι πλούσιο σε κύτταρα, ορμόνες και ανοσοσφαιρίνες.

Ο Μητρικός Θηλασμός μειώνει στατιστικά σημαντικά τη συχνότητα εμφάνισης λοιμώξεων στο βρέφος (ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού,  πεπτικού, ωτίτιδων), τον κίνδυνο του συνδρόμου αιφνίδιου βρεφικού θανάτου και της οξείας λεμφοβλαστικής λευχαιμίας στα παιδιά. Δρα προστατευτικά στην εμφάνιση παιδικής παχυσαρκίας, ενώ υπάρχει συζήτηση για τα ερευνητικά δεδομένα που αφορούν στη μείωση των αλλεργικών εκδηλώσεων και του σακχαρώδη διαβήτη. Αρκετές μελέτες εστιάζουν στην επίδραση του Μητρικού Θηλασμού στη νευροαναπτυξιακή εξέλιξη του παιδιού. Παρά το γεγονός ότι φαίνεται να συμβάλει στην καλύτερη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη, λόγω των συστατικών του αλλά και της ενίσχυσης του δεσμού μητέρας-παιδιού, δεν αποτελεί αποδεδειγμένο καθοριστικό παράγοντα. Αδιαμφισβήτητη είναι η αξία του μητρικού γάλακτος για τα πρόωρα νεογνά, τόσο ως προς τη διατροφική του αξία, όσο και για την πρόληψη λοιμώξεων και κυρίως της νεκρωτικής εντεροκολίτιδας.

Νεότερα δεδομένα συνδέουν τον Μητρικό Θηλασμό με την ανάπτυξη του εντερικού μικροβιώματος, δηλαδή τους μη παθογόνους μικροοργανισμούς που αποικίζουν το εντερικό επιθήλιο και προέρχονται από το δέρμα και τον μαζικό αδένα της μητέρας. Ο εποικισμός κατά τις 1000 πρώτες ημέρες ζωής είναι καθοριστικός για την δια βίου σύνθεσή του. Το μικροβίωμα των παιδιών που θηλάζουν είναι αποδεδειγμένα διαφορετικό από των παιδιών που δεν θηλάζουν, δρα προστατευτικά έναντι λοιμώξεων και εμποδίζει τον αποικισμό από άλλα παθογόνα βακτήρια που δυνητικά διαταράσσουν την ομαλή λειτουργία του οργανισμού. Η σύσταση του μικροβιώματος έχει συσχετιστεί με άσθμα, παχυσαρκία και νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Το μικροβίωμα φαίνεται να συνδέεται με τη μακροχρόνια σωματική υγεία αλλά και τη γνωστική και ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του ανθρώπου.

Το μητρικό γάλα, τόσο με τα συστατικά του όσο και με την επίδρασή του στη σύνθεση του μικροβιώματος, επιδρά ευεργετικά στην εμφάνιση ορισμένων γενετικών χαρακτηριστικών μέσω των επιγενετικών μηχανισμών. Πρόκειται για έναν μηχανισμό μεταβολών στην έκφραση του γενετικού υλικού κάτω από την επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων που δυνητικά κληρονομούνται.

Όσον αφορά τις μητέρες, ο Μητρικός Θηλασμός συμβάλλει στη γρήγορη απώλεια βάρους μετά τον τοκετό και μειώνει την επίπτωση του καρκίνου του μαστού (4,3% για κάθε χρόνο θηλασμού). Πρόσθετα, φαίνεται να μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών και τον πιθανό κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη και δυσλιπιδαιμίας. 

Η κυρία Βράιλα τόνισε την αξία του Μητρικού Θηλασμού αναφέροντας ενδεικτικά: «Υπολογίζεται ότι η αύξηση του Μητρικού Θηλασμού σε παγκόσμια κλίμακα μπορεί να αποτρέψει 823.000 θανάτους παιδιών ηλικίας κάτω των 5 ετών ετησίως, και 20.000 θανάτους από καρκίνο του μαστού» (The Lancet 2016)

Γραμμή Υποστήριξης Μητρικού Θηλασμού 10525

Η κυρία Ντέκα Ελένη, Μαία, παρουσίασε τα δεδομένα από τη λειτουργία της τηλεφωνικής γραμμής υποστήριξης θηλασμού «10525», η οποία λειτουργεί καθημερινά 9:00-14:00. Στελεχώνεται από έμπειρους επαγγελματίες υγείας προκειμένου να υποστηρίξει τις θηλάζουσες μητέρες στα ερωτήματά τους σε σχέση με τον Μητρικό Θηλασμό. Η ενημέρωση και η υποστήριξη των μητέρων, καθώς και ολόκληρης της οικογένειας, κρίθηκε πρωταρχικής σημασίας δράση για το έργο του προγράμματος «ΑΛΚΥΟΝΗ», με σεβασμό πάντα στην επιλογή της μητέρας. Η πανελλαδική τηλεφωνική γραμμή «10525» ξεκίνησε να λειτουργεί  περί το τέλος του 2013 και έως σήμερα έχει δεχθεί περίπου 12.000 κλήσεις. Στη γραμμή απευθύνονται μητέρες που θηλάζουν από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό αλλά και έγκυες γυναίκες προκειμένου να προετοιμαστούν για την έναρξη και την εδραίωση του θηλασμού. Συχνά καλούν επαγγελματίες υγείας, αναζητώντας βιβλιογραφικές παραπομπές για τη χρήση φαρμάκων και εξειδικευμένων ιατρικών πράξεων.

Ο μέσος χρόνος διάρκειας κλήσης είναι περίπου 20 λεπτά. Αρχικά γίνεται λήψη σύντομου ιστορικού, διαδικασία απαραίτητη για την ορθή συμβουλευτική της μητέρας. Τα ερωτήματα του ιστορικού δομήθηκαν βάσει πρωτοκόλλων και αφορούν πληροφορίες από το ατομικό και μαιευτικό ιστορικό της μητέρας καθώς και πληροφορίες για το νεογέννητο. Τέλος διερευνάται η πορεία του θηλασμού καθώς και η αιτία/αιτίες που οδήγησαν τη μητέρα στην αναζήτηση βοήθειας. Στόχος λοιπόν, είναι η υποστήριξη του Μητρικού Θηλασμού, με σεβασμό στις εξαιρέσεις. Οι συστάσεις  δίνονται με απλό, ευέλικτο και μη ενοχοποιητικό τρόπο υποστηρίζοντας τη μητέρα που θηλάζει έως και τον αποθηλασμό. 

Από την ανάλυση του ιστορικού των κλήσεων φαίνεται ότι οι ανησυχίες των πρώτων ημερών αφορούν την υπερφόρτωση, τις πληγωμένες θηλές, τα προβλήματα της προσκόλλησης του βρέφους στο μαστό, τον ίκτερο και τον ρυθμό πρόσληψης βάρους. Στη συνέχεια, μετά την εδραίωση του θηλασμού, τα συνήθη ερωτήματα ενδεικτικά αφορούν την επαρκή πρόσληψη βάρους, την ανεπάρκεια γάλακτος και τον πόνο στο στήθος. Συνήθη ερωτήματα είναι ο χρόνος και η διαδικασία του αποθηλασμού καθώς και η συμβατότητα φαρμάκων και ιατρικών πράξεων με το θηλασμό.

Η κυρία Ντέκα έκλεισε την ομιλία της λέγοντας: «Απαντώντας στα ερωτήματα των μητέρων που θη-λάζουν και στηρίζοντάς τες στον Μητρικό Θηλασμό, αντλείς πληροφορίες για το πώς πρέπει να στοχοθετη-θούν τα επόμενα βήματα για την υποστήριξη της  μητέρας του σήμερα στην Ελλάδα». 

Ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας, κύριος Παναγιώτης Μπεχράκης, θέλησε να στείλει το δικό του μήνυμα προς τους νέους γονείς παροτρύνοντας τους να διατυπώνουν επίμονα στον ιατρό τους την επιθυμία τους να επιλέγουν το μητρικό γάλα για το παιδί τους, καθώς αποτελεί ιδανική τροφή και σύμμαχο στην προαγωγή της δημόσιας υγείας, προστατεύοντας από λοιμώξεις και άλλα νοσήματα.